SM UC-52

Ten artykuł dotyczy okrętu podwodnego UC-52 z 1917 roku. Zobacz też: inne okręty o tej samej lub podobnej nazwie.

SM UC-52

SM UC-56, siostrzany okręt UC-52
Klasa	okręt podwodny
Typ	UC II
Projekt	41
Historia
Stocznia	Germaniawerft, Kilonia
Położenie stępki	1916
Wodowanie	23 stycznia 1917
Kaiserliche Marine
Wejście do służby	15 marca 1917
K.u.K. Kriegsmarine
Nazwa	SM U-94
Wycofanie ze służby	listopad 1918
Los okrętu	złomowany w 1920
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu	434 tony 511 ton
Długość	52,7 m
Szerokość	5,22 m
Zanurzenie	3,64 m
Zanurzenie testowe	50 m
Rodzaj kadłuba	dwukadłubowy
Materiał kadłuba	stal
Napęd
2 silniki Diesla o łącznej mocy 485 kW (660 KM) 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 460 kW (620 KM) 2 śruby
Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu	11,8 węzła 7,2 w.
Zasięg	powierzchnia: 9450 Mm przy 7 w. zanurzenie: 56 Mm przy 4 w.
Uzbrojenie
18 min UC/200, 1 działo kal. 88 mm, 7 torped
Wyrzutnie torpedowe	3 × 500 mm
Załoga	26

SM UC-52 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, jedna z 64 zbudowanych jednostek typu UC II. Zwodowany 23 stycznia 1917 roku w stoczni Germaniawerft w Kilonii, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine 15 marca 1917 roku. Przebazowany na Morze Śródziemne został nominalnie wcielony w skład Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine pod nazwą U-94, pływając w składzie Flotylli Pola(inne języki) (a później II Flotylli Morza Śródziemnego). W czasie służby operacyjnej okręt odbył siedem patroli bojowych, w wyniku których zatonęło 18 statków o łącznej pojemności 18 230 BRT, a cztery statki o łącznej pojemności 13 580 BRT zostały uszkodzone. SM UC-52 został poddany Brytyjczykom 16 stycznia 1919 roku w wyniku podpisania rozejmu w Compiègne, a następnie zezłomowany w 1920 roku.

Projekt i budowa

Dokonania pierwszych niemieckich podwodnych stawiaczy min typu UC I, a także zauważone niedostatki tej konstrukcji, skłoniły dowództwo Cesarskiej Marynarki Wojennej z admirałem von Tirpitzem na czele do działań mających na celu budowę nowego, znacznie większego i doskonalszego typu okrętu podwodnego. Opracowany latem 1915 roku projekt okrętu, oznaczonego później jako typ UC II, tworzony był równolegle z projektem przybrzeżnego torpedowego okrętu podwodnego typu UB II^[1]. Głównymi zmianami w stosunku do poprzedniej serii były: instalacja wyrzutni torpedowych i działa pokładowego, zwiększenie mocy i niezawodności siłowni, oraz wzrost prędkości i zasięgu jednostki, kosztem rezygnacji z możliwości łatwego transportu kolejowego (ze względu na powiększone rozmiary)^[1][2].

SM^[a] UC-52 zamówiony został 12 stycznia 1916 roku jako jednostka z III serii okrętów typu UC II (numer projektu 41, nadany przez Inspektorat U-Bootów^[3]), w ramach wojennego programu rozbudowy floty^[4][5] . Został zbudowany w stoczni Germaniawerft w Kilonii jako jeden z sześciu okrętów III serii zamówionych w tej wytwórni^[4][6][7]. UC-52 otrzymał numer stoczniowy 268 (Werk 268)^[5] [8] . Stępkę okrętu położono w 1916 roku^[8] , a zwodowany został 23 stycznia 1917 roku^[1][9].

Dane taktyczno-techniczne

SM UC-52 był średniej wielkości przybrzeżnym okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej^[2]. Długość całkowita wynosiła 52,7 metra, szerokość 5,22 metra i zanurzenie 3,64 metra^[6][8] . Wykonany ze stali kadłub sztywny miał 39,3 metra długości i 3,61 metra szerokości, a wysokość (od stępki do szczytu kiosku) wynosiła 7,46 metra^[10] . Wyporność w położeniu nawodnym wynosiła 434 tony, a w zanurzeniu 511 ton^[6][11]. Jednostka miała wysoki, ostry dziób przystosowany do przecinania sieci przeciwpodwodnych; do jej wnętrza prowadziły trzy luki: pierwszy przed kioskiem, drugi w kiosku, a ostatni w części rufowej, prowadzący do maszynowni^[12] . Cylindryczny kiosk miał średnicę 1,4 metra i wysokość 1,8 metra, obudowany był opływową osłoną^[12] . Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa 6-cylindrowe, czterosuwowe silniki wysokoprężne Daimler MU256 o łącznej mocy 485 kW (660 KM), a pod wodą poruszał się dzięki dwóm silnikom elektrycznym BBC o łącznej mocy 460 kW (620 KM)^[6][8] . Dwa wały napędowe obracały dwie śruby wykonane z brązu manganowego (o średnicy 1,9 metra i skoku 0,9 metra)^[12] . Okręt osiągał prędkość 11,8 węzła na powierzchni i 7,2 węzła w zanurzeniu^[6][8] . Zasięg wynosił 9450 Mm przy prędkości 7 węzłów w położeniu nawodnym oraz 56 Mm przy prędkości 4 węzłów pod wodą^{[8] [13][b]}. Zbiorniki mieściły 56 ton paliwa^{[8] [13][c]}, a energia elektryczna magazynowana była w dwóch bateriach akumulatorów 26 MAS po 62 ogniwa, zlokalizowanych pod przednim i tylnym pomieszczeniem mieszkalnym załogi^[4][14]. Okręt miał siedem zewnętrznych zbiorników balastowych^[12] . Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 50 metrów^[10] [15], a czas wykonania manewru zanurzenia 40 sekund^[16].

Głównym uzbrojeniem okrętu było 18 min kotwicznych typu UC/200 w sześciu skośnych szybach minowych o średnicy 100 cm, usytuowanych w podwyższonej części dziobowej jeden za drugim w osi symetrii okrętu, pod kątem do tyłu (sposób stawiania – „pod siebie”)^[2][17]. Układ ten powodował, że miny trzeba było stawiać na zaplanowanej przed rejsem głębokości, gdyż na morzu nie było do nich dostępu (co znacznie zmniejszało skuteczność okrętów)^[18][17]. Wyposażenie uzupełniały dwie zewnętrzne wyrzutnie torped kalibru 500 mm (umiejscowione powyżej linii wodnej na dziobie, po obu stronach szybów minowych), jedna wewnętrzna wyrzutnia torped kal. 500 mm na rufie (z łącznym zapasem 7 torped) oraz umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kal. 88 mm L/30, z zapasem amunicji wynoszącym 130 naboi^{[2][10] [19]}. Okręt wyposażony był w dwa peryskopy Zeissa: wachtowy i bojowy oraz radiostację z podnoszonym masztem o wysokości 10 metrów^[20][d]. Wyposażenie uzupełniała kotwica grzybkowa o masie 272 kg^[12] .

Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 23 podoficerów i marynarzy^[16][21].

Służba

1917 rok

Z dniem 1 lutego 1917 roku, rozkazem szefa sztabu admiralicji niemieckiej z 12 stycznia tego roku, U-Booty należące do czterech flotylli Hochseeflotte, Flotylli Flandria i Flotylli Pola(inne języki) rozpoczęły nieograniczoną wojnę podwodną^[22][23]. 15 marca SM UC-52 został przyjęty do służby w Cesarskiej Marynarce Wojennej^[5] [9]. Dowództwo jednostki objął kpt. mar. (niem. Kapitänleutnant) Ludwig Karl Sahl, sprawujący wcześniej komendę nad UB-32^[24] . Po okresie szkolenia okręt otrzymał rozkaz udania się na Morze Śródziemne i 10 czerwca na zachód od Gibraltaru zaatakował parowiec „Loch Lomond” (2619 BRT), który odpędził i uszkodził napastnika wykorzystując działa i zasłonę dymną^[25]. Nazajutrz okręt z uszkodzonym silnikiem został odholowany przez siostrzaną jednostkę do Kadyksu, gdzie przeszedł konieczne naprawy^[26]. Po ich zakończeniu 29 czerwca w nocy UC-52 wymknął się z portu i udał się w dalszą drogę do Cattaro, unikając czyhających na niego pod Kadyksem czterech torpedowców, czterech patrolowców i okrętu podwodnego HMS E38^[26].

8 lipca UC-52 wszedł w skład Flotylli Pola (niem. U-Flottille Pola)^[5] . Okręt nominalnie wcielono do K.u.K. Kriegsmarine pod nazwą U-94, jednak załoga pozostała niemiecka^[27][28].

13 września w zatoce Mała Syrta UC-52 zatrzymał i zatopił cztery tunezyjskie łodzie żaglowe: „Arlequin” (6 BRT), „Chere Rose” (28 BRT), „Ortigia” (17 BRT) i „Vittoria” (24 BRT)^[29] . 18 września ten sam los spotkał kolejną tunezyjską żaglową łódź rybacką „Cachalot” o pojemności 17 BRT, zatopioną po zejściu załogi z działa pokładowego na pozycji 35°14′N 11°08′E/35,233333 11,133333^[30] . 28 września nowym dowódcą U-Boota został mianowany por. mar. (niem. Oberleutnant zur See) Hellmuth von Doemming^[31] .

1918 rok

Na początku 1918 roku niemieckie siły podwodne na Morzu Śródziemnym przeszły reorganizację, w wyniku której Flotylla Pola została podzielona na dwie części: I Flotylla w Poli (I. U-Flottille Mittelmeer) i II Flotylla w Cattaro (II. U-Flottille Mittelmeer), a UC-52 znalazł się w składzie tej drugiej^[5] [32]. 31 marca 1918 roku w odległości 18 Mm na północny wschód od Valletty okręt zatopił brytyjski żaglowiec „San Nicola” o pojemności 24 BRT^[33] . 6 kwietnia ne Morzu Jońskim identyczny los spotkał włoski żaglowiec „Madona Belle Grazie” (105 BRT), płynący z Sycylii do Pireusu^[34] . Trzy dni później na północ od Mesyny U-Boot storpedował zbudowany w 1915 roku brytyjski zbiornikowiec „Sunik” o pojemności 5017 BRT, przewożący ropę naftową z Neapolu do Palermo. Statek został uszkodzony na pozycji 38°13′N 15°35′E/38,216667 15,583333, a na jego pokładzie nikt nie zginął^[35] . 10 kwietnia na południe od Mesyny okręt przeprowadził atak torpedowy na zbudowany w 1899 roku brytyjski parowiec „Airedale” (3044 BRT), płynący z ładunkiem węgla z Barry do Tarentu, jednak i tym razem trafiony statek nie zatonął (na pozycji 38°06′N 15°36′E/38,100000 15,600000, bez strat w ludziach)^[36] .

11 maja U-Boot zatopił w Cieśninie Mesyńskiej dwie włoskie jednostki: żaglowiec „Gigilla” o pojemności 120 BRT^[37]  oraz zbudowany w 1908 roku transportowiec wojska SS „Verona”(inne języki) (8261 BRT), płynący z Genui do Trypolisu. Storpedowany statek, na którego pokładzie przebywało 3000 żołnierzy, zatonął po 25 minutach od ataku, a śmierć poniosło 880 osób^[38] [39] . Trzy dni później w odległości 1,5 Mm od Syrakuz (na pozycji 37°03′N 15°20′E/37,050000 15,333333) UC-52 storpedował bez ostrzeżenia i zatopił płynący w eskorcie włoskich trawlerów zbudowany w 1900 roku uzbrojony brytyjski parowiec „Woolston” o pojemności 2986 BRT, przewożący ładunek siarki z Syrakuz do Mesyny (na pokładzie śmierć poniosło 19 osób, w tym kapitan)^[40] [41] . 17 maja na południe od Cieśniny Mesyńskiej okręt zatrzymał i zatopił zbudowany w 1900 roku włoski żaglowiec „Pietro Brizzolari” (445 BRT), płynący z ładunkiem fosfatów^[42] . Nazajutrz lista wojennych dokonań załogi U-Boota powiększyła się o dwie pozycje: włoski żaglowiec „Ninetta” (17 BRT), zatopiony w odległości 22 Mm na południowy wschód od Portopalo di Capo Passero^[43]  oraz zbudowany w 1913 roku brytyjski okręt łącznikowy HMS „Chesterfield” (1013 BRT)^[e], płynący w konwoju z Milo na Maltę z ładunkiem kordytu (storpedowana jednostka zatonęła na pozycji 36°17′N 15°13′E/36,283333 15,216667 ze stratą czterech członków załogi)^[44] .

W maju i czerwcu okręt stawiał zagrody minowe w różnych rejonach Morza Śródziemnego, m.in. nieopodal Augusty (w czerwcu)^[45]. 9 czerwca UC-52, U-64(inne języki) i U-73 wyszły z Cattaro wraz z zespołem K.u.K. Kriegsmarine na wypad w rejon Cieśniny Otranto, mający na celu zniszczenie zagrody blokującej wyjście okrętom austro-węgierskim i niemieckim z Adriatyku, jednak po utracie pancernika SMS „Szent István” UC-52 i U-73 powróciły do bazy, a U-64 udał się na patrol^[46]. 22 czerwca na południe od Syrakuz UC-52 zatrzymał i zatopił zbudowany w 1893 roku grecki drewniany szkuner „Metamorphosis” o pojemności 130 BRT (na pozycji 37°14′N 16°17′E/37,233333 16,283333)^[47] . Dwa dni później na południe od Syrakuz okręt zatopił dwa małe greckie żaglowce: „Maria” (25 BRT)^[48]  oraz „Sofia” (24 BRT), płynący z ładunkiem soli ze Sfaxu do Pireusu (na pozycji 36°52′N 15°31′E/36,866667 15,516667)^[49] . 26, 27 i 28 czerwca załoga U-Boota zauważyła nieopodal Sycylii alianckie statki szpitalne^[45]. 29 czerwca okręt zatrzymał i skontrolował kolejny statek szpitalny „Breamar Castle” (6310 BRT), przewożący chorych z Malty do Gibraltaru^[45].

4 lipca nieopodal Taorminy okręt zatopił zbudowany w 1905 roku włoski parowiec „Cordova” o pojemności 4933 BRT, płynący z Karaczi do Milo (na pozycji 37°51′N 15°25′E/37,850000 15,416667)^[50] . 7 lipca nieopodal Sycylii ten sam los spotkał włoski żaglowiec „Vergine Di Lourdes” (55 BRT)^[51] . Tego samego dnia w porcie w Riposto UC-52 storpedował zbudowany w 1912 roku norweski parowiec „Stalheim” o pojemności 1469 BRT, jednak statek doznał jedynie uszkodzeń^[52] .

18 lipca nowym dowódcą jednostki został por. mar. Carl Heinrich Saß^[53] . 23 października na wschód od Sycylii U-Boot storpedował i uszkodził zbudowany w 1902 roku włoski parowiec „Ischia” (4050 BRT), płynący z Port Saidu do Syrakuz^[54] .

W obliczu upadku Monarchii Austro-Węgierskiej pomiędzy 28 października a 1 listopada 1918 roku UC-52 wypłynął w rejs do Niemiec^[55]. Po dopłynięciu do ojczyzny, w myśl postanowień rozejmu w Compiègne został 16 stycznia 1919 roku poddany Brytyjczykom^[5] [6]. Okręt został zezłomowany w Morecambe w 1920 roku^[5] [6].

Podsumowanie działalności bojowej

SM UC-52 odbył siedem rejsów operacyjnych, w wyniku których zatonęło 18 statków o łącznej pojemności 18 230 BRT, a cztery statki o łącznej pojemności 13 580 BRT zostały uszkodzone^[29] . Na pokładach zatopionych i uszkodzonych jednostek zginęły co najmniej 903 osoby, w tym 880 na włoskim transportowcu „Verona”^[29] [38] . Pełne zestawienie zadanych przez niego strat przedstawia poniższa tabela^[29] :

Data	Nazwa	Państwo	Tonaż[f]	Los jednostki
13 września 1917	„Arlequin”	Tunezja	6	zatopiony
13 września 1917	„Chere Rose”	Tunezja	28	zatopiony
13 września 1917	„Ortigia”	Tunezja	17	zatopiony
13 września 1917	„Vittoria”	Tunezja	24	zatopiony
18 września 1917	„Cachalot”	Tunezja	17	zatopiony
31 marca 1918	„San Nicola”	Wielka Brytania	24	zatopiony
6 kwietnia 1918	„Madona Belle Grazie”	Włochy	105	zatopiony
9 kwietnia 1918	„Sunik”	Wielka Brytania	5017	uszkodzony
10 kwietnia 1918	„Airedale”	Wielka Brytania	3044	uszkodzony
11 maja 1918	„Gigilla”	Włochy	120	zatopiony
11 maja 1918	„Verona”	Włochy	8261	zatopiony
14 maja 1918	„Woolston”	Wielka Brytania	2986	zatopiony
17 maja 1918	„Pietro Brizzolari”	Włochy	445	zatopiony
18 maja 1918	HMS „Chesterfield”	Royal Navy	1013	zatopiony
18 maja 1918	„Ninetta”	Włochy	17	zatopiony
22 czerwca 1918	„Metamorphosis”	Królestwo Grecji	130	zatopiony
24 czerwca 1918	„Maria”	Królestwo Grecji	25	zatopiony
24 czerwca 1918	„Sofia”	Królestwo Grecji	24	zatopiony
4 lipca 1918	„Cordova”	Włochy	4933	zatopiony
7 lipca 1918	„Vergine Di Lourdes”	Włochy	55	zatopiony
7 lipca 1918	„Stalheim”	Norwegia	1469	uszkodzony
23 października 1918	„Ischia”	Włochy	4050	uszkodzony
RAZEM		zatopione:		18
		uszkodzone:		4

Uwagi

1. SM – Seiner Majestät – [okręt] Jego Mości.
2. Opracowania znacznie różnią się wartościami zasięgu na powierzchni: Gibson i Prendergast 2014 ↓, s. 313 podają, że wynosił on 6910 mil morskich przy prędkości 7 węzłów, zaś Hutchinson 2001 ↓, s. 52 – 6430 Mm przy prędkości 7 węzłów.
3. Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 182 podaje, że zbiorniki okrętu mieściły 63 tony paliwa.
4. Knott 2015 ↓  podaje, że okręt wyposażony był w trzy peryskopy.
5. Ponieważ okręt był pierwotnie jednostką cywilną, podana jest jej pojemność brutto, występująca w źródłach, zamiast wyporności podawanej standardowo dla okrętów wojennych.
6. Tonaż statków handlowych i innych cywilnych jednostek podany jest w tonach rejestrowych brutto.

Przypisy

1. Fontenoy 2007 ↓, s. 106.
2. Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 182.
3. Rössler 1989 ↓, s. 50.
4. Rössler 1989 ↓, s. 53.
5. UC 52 ↓.
6. Möller i Brack 2004 ↓, s. 59.
7. Williamson 2016 ↓, s. 14.
8. Gogin 2020 ↓.
9. Hutchinson 2001 ↓, s. 54.
10. UC II ↓.
11. Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 564.
12. Knott 2015 ↓.
13. Gröner 1985 ↓, s. 58.
14. Perepeczko 2000 ↓, s. 247.
15. Showell 2006 ↓, s. 56.
16. Gibson i Prendergast 2014 ↓, s. 313.
17. Holicki 2020 ↓, s. 92, 95.
18. Showell 2006 ↓, s. 57.
19. Moore 1990 ↓, s. 127.
20. Holicki 2020 ↓, s. 96.
21. Perepeczko 2000 ↓, s. 246.
22. Perepeczko 2000 ↓, s. 285.
23. Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 348.
24. Ludwig Karl Sahl ↓.
25. Gibson i Prendergast 2014 ↓, s. 169, 210, 221.
26. Gibson i Prendergast 2014 ↓, s. 169, 221.
27. Csonkaréti 2004 ↓, s. 328-330.
28. Koszela 2019 ↓, s. 216-218.
29. uboatsucc ↓.
30. Cachalot ↓.
31. Hellmuth von Doemming ↓.
32. Perepeczko 2000 ↓, s. 407.
33. San Nicola ↓.
34. Madona Belle Grazie ↓.
35. Sunik ↓.
36. Airedale ↓.
37. Gigilla ↓.
38. Verona ↓.
39. Lettens i Tony 2019 ↓.
40. Wwlossesbrms 3 ↓.
41. Woolston ↓.
42. Pietro Brizzolari ↓.
43. Ninetta ↓.
44. Chesterfield ↓.
45. Perepeczko 2000 ↓, s. 428.
46. Perepeczko 2000 ↓, s. 430-432.
47. Metamorphosis ↓.
48. Maria ↓.
49. Sofia ↓.
50. Cordova ↓.
51. Vergine Di Lourdes ↓.
52. Stalheim ↓.
53. Carl Heinrich Saß ↓.
54. Ischia ↓.
55. Perepeczko 2000 ↓, s. 457.

Bibliografia

• BRITISH MERCHANT SHIPS LOST to ENEMY ACTION Part 3 of 3 - September 1917-November 1918 in date order. naval-history.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Károly Csonkaréti: Marynarka wojenna Austro-Węgier w pierwszej wojnie światowej 1914-1918. Kraków: Wydawnictwo Arkadiusz Wingert, 2004. ISBN 83-918940-3-7.
• Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
• Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
• R.H. Gibson, Maurice Prendergast: Niemiecka wojna podwodna 1914-1918. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-074-4.
• Ivan Gogin: UC II type coastal submarine minelayers (1916-1917). Navypedia. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
• Erich Gröner: Die deutschen Kriegsschiffe 1815–1945: U-Boote, Hilfskreuzer, Minenschiffe, Netzleger, Sperrbrecher. T. 3. Koblenz: Bernard & Graefe, 1985. ISBN 3-7637-4802-4. (niem.).
• Guðmundur Helgason: Airedale. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Cachalot. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Chesterfield. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Cordova. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Gigilla. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Ischia. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Kapitänleutnant Ludwig Karl Sahl. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Madona Belle Grazie. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Maria. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Metamorphosis. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Ninetta. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Oberleutnant zur See Carl Heinrich Saß. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Oberleutnant zur See Hellmuth von Doemming. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Pietro Brizzolari. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: San Nicola. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Ships hit by UC 52. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Sofia. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Stalheim. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Sunik. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: UC 52. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: UC II. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Vergine Di Lourdes. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Verona. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: Woolston. uboat.net. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Wojciech Holicki. Niemieckie okręty podwodne typu UC II. Część I. „Technika Wojskowa Historia”. Nr specjalny 6, 2020. Magnum X. ISSN 2080-9743. 
• Robert Hutchinson: Jane’s Submarines: War Beneath the Waves from 1776 to the Present Day. Londyn: HarperCollins, 2001. ISBN 978-0-00-710558-8. (ang.).
• Peta Knott: UC-6 Thames Estuary: Archaeological Report. historicengland.org.uk. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• Witold Koszela: Zapomniana flota. Okręty Austro-Węgier w I wojnie światowej. Oświęcim: Napoleon V, 2019. ISBN 978-83-8178-199-2.
• Jan Lettens, Allen Tony: SS Verona (+1918). Wrecksite. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
• John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: Studio Editions, 1990. ISBN 1-85170-378-0. (ang.).
• Eberhard Möller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats: From 1904 to the Present. London: Greenhill Books, 2004. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
• Andrzej Perepeczko: U-booty I wojny światowej. Warszawa: Lampart, 2000. ISBN 83-86776-51-X.
• Eberhard Rössler: The U-Boat: The Evolution And Technical History Of German Submarines. Annapolis: Naval Institute Press, 1989. ISBN 0-87021-966-9. (ang.).
• Jak Mallmann Showell: The U-Boat Century: German Submarine Warfare 1906–2006. London: Chatham Publishing, 2006. ISBN 978-1-86176-241-2. (ang.).
• Gordon Williamson: U-booty Kajzera. Niemieckie okręty podwodne I wojny światowej. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65652-73-7.