Salomonida Saburowa
| |
| wielka księżna moskiewska | |
| Okres | |
|---|---|
| Jako żona | |
| Poprzedniczka | |
| Następczyni | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia |
Rurykowicze |
| Data urodzenia |
ok. 1490 |
| Data śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Ojciec |
Jurij Saburow |
| Mąż | |
Salomonida Saburowa, także Sołomija Saburowa (ros. Соломония Сабурова), po postrzyżynach mniszych mniszka Zofia (ur. ok. 1490, zm. 1542) – pierwsza małżonka wielkiego księcia Wasyla III, następnie prawosławna mniszka, w 1916 kanonizowana przez Rosyjski Kościół Prawosławny.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Salomonida Saburowa pochodziła ze szlacheckiej rodziny z Suzdala, pochodzenia tatarsko-ruskiego[1]. Według tradycji Wasyl III wybrał ją na małżonkę po obejrzeniu pięciuset[2] kobiet sprowadzonych w tym celu na dwór przez jego matkę Zoe Paleolog zgodnie z bizantyńskim zwyczajem[1]. Salomonida była wielką księżną moskiewską od 1505 do 1525, nie odgrywając w tym czasie żadnej roli politycznej, zgodnie z dotychczasową tradycją stale przebywając w teremie na Kremlu moskiewskim. W źródłach znajdują się jedynie wzmianki o tym, że często zachowywała się w sposób budzący na dworze zdziwienie i oburzenie, np. bardzo lubiła jeździć konno, co uważane było za zajęcie niewłaściwe dla małżonki księcia[1].
W 1525 Wasyl III postanowił rozwieść się z żoną, uznając, że była ona bezpłodna - przez dwadzieścia lat małżeństwa nie urodziła dziecka. Decyzja ta została źle przyjęta przez otoczenie księcia i w pierwszej chwili potępiona przez hierarchię cerkiewną[1]. Ostatecznie metropolita moskiewski Daniel wyraził zgodę na rozwód, którego konsekwencją były przymusowe postrzyżyny mnisze Salomonidy[1]. Podczas obrzędu wielkiej księżnej nadano imię zakonne Zofia[2]. Wielka księżna żyła najpierw w monasterze Narodzenia Matki Bożej w Moskwie[3], a następnie w monasterze Opieki Matki Bożej w Suzdalu[4].
Wasyl III nakazał ogłosić, jak również zapisać w tworzonych na dworze latopisach, że Salomonida z własnej woli została mniszką, by przez resztę życia modlić się o urodzenie następcy tronu[1].
Otoczona powszechnym szacunkiem mniszka Zofia zmarła w suzdalskim klasztorze w 1542[1] i tam też została pochowana[2].
Kult
[edytuj | edytuj kod]Nieformalny kult mniszki Zofii pojawił się natychmiast po jej śmierci. Już w II poł. XVI w. i na pocz. XVII w. opisywano przypadki uzdrowień, do których miało dochodzić na jej grobie, Zofię uważano za świętą[2][1]. Przypisywano jej również ocalenie Suzdala przed wkroczeniem wojsk polskich w 1609[1]. Oficjalna kanonizacja wielkiej księżnej miała jednak miejsce dopiero w 1916[1]. Wspomnienie liturgiczne świętej mniszki Zofii Suzdalskiej przypada 16/29 grudnia[2].
Salomonida w folklorze rosyjskim
[edytuj | edytuj kod]
Postać Salomonidy i jej oddalenie przez wielkiego księcia Wasyla stały się kanwą dla licznych legend i opowieści ludowych. Jedna z nich, powstała najprawdopodobniej już za panowania Iwana Groźnego, przedstawia okrucieństwo tegoż władcy jako karę bożą zesłaną na całą Ruś za niegodziwe postępowanie jego ojca. W ludowej opowieści Wasyl III, zastanawiając się nad rozwodem, prosi o radę trzech mnichów z monasteru Troicko-Siergijewskiego, a następnie, w modlitwie, samego zmarłego w 1392 Sergiusza z Radoneża (w innej wersji - Marka, patriarchę jerozolimskiego)[1]. W odpowiedzi słyszy, że w przypadku powtórnego ożenku będzie miał z niego "złe dziecko", za sprawą którego:
carstwo twoje napełni się przerażeniem i smutkiem, krew popłynie rzeką, spadną głowy wielmożów, a grody się zapalą[1]
Legendy, wbrew rozpowszechnianej przez Wasyla III wersji o dobrowolnych postrzyżynach mniszych księżnej, opisywały również, że kobieta do ostatniej chwili nie chciała pogodzić się z losem, odrzuciła i podeptała nałożony jej na głowę mniszy kłobuk, a gdy w końcu uległa, zapowiedziała, że Bóg pomści jej krzywdę. W tradycji ludowej śmierć Wasyla III, która nastąpiła dziewięć lat później wskutek upadku z konia, była interpretowana właśnie jako kara za odtrącenie małżonki[1].
W innej legendzie o Salomonidzie kobieta, już jako mniszka, rodzi w Suzdalu syna Grigorija, który potem staje się Kudijarem - hersztem bandy rozbójników, by ostatecznie nawrócić się i wstąpić do monasteru[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Z. Brzozowska, Wizerunki władczyń moskiewskich XVI i XVII w. w bylinach i folklorze rosyjskim, "Studia Wschodniosłowiańskie", t. XII, r. 2012, s. 43-46.
- ↑ a b c d e София Суздальская, преподобная [online], www.saints.ru [dostęp 2016-03-01].
- ↑ ДАНИИЛ [online], www.pravenc.ru [dostęp 2016-03-01].
- ↑ Суздаль. Покровский монастырь.