Schloßbrücke

Schloßbrücke
Zabytek: nr rej. 09030067[1]
{{{alt zdjęcia}}}
Most w 2005 roku
Poprzednie nazwy

Marx-Engels-Brücke

Państwo

 Niemcy

Kraj związkowy

 Berlin

Miejscowość

Berlin

Podstawowe dane
Przeszkoda

Spreekanal

Długość

56,30 m

Szerokość:
• całkowita


32,60 m

Data budowy

1821–1824

Data remontu

1950–1951, po 1991

Projektant

Karl Friedrich Schinkel

Położenie na mapie Niemiec
Mapa konturowa Niemiec, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Schloßbrücke”
Położenie na mapie Berlina
Mapa konturowa Berlina, w centrum znajduje się punkt z opisem „Schloßbrücke”
Ziemia52°31′03″N 13°23′55″E/52,517500 13,398611
Multimedia w Wikimedia Commons

Schloßbrücke[1] (pol. „Most Zamkowy”[2]) – most drogowy, znajdujący się w Berlinie, w dzielnicy Mitte, nad kanałem Spreekanal, będącym zachodnim ramieniem Sprewy[3][4]. Położona na trasie dwóch dróg krajowych: B2 i B5 przeprawa łączy ulicę Unter den Linden na obszarze Friedrichswerder z Lustgarten na Wyspie Muzeów[5][1].

Most został zbudowany w latach 1821–1824 według projektu architekta Karla Friedricha Schinkla na miejscu średniowiecznego drewnianego mostu. W latach 1951–1991 nosił nazwę Marx-Engels-Brücke (pol. „Most Marksa i Engelsa”). Budowla jest uważana za jeden z najpiękniejszych berlińskich mostów[4].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Poprzedni most

[edytuj | edytuj kod]

Plany dwóch założonych w XII wieku po obu stronach Sprewy na obszarze obecnej berlińskiej dzielnicy Mitte osad: Berlina i Kölln pokazują, że na miejscu dzisiejszego mostu już w XV wieku stała pierwsza przeprawa[6][5]. Była to drewniana budowla o siedmiu łukach i podnoszonej środkowej części, zbudowana na jarzmie palowym. Most ten nazywano Hundebrücke (pol. „Most Psi”), gdyż często przekraczali go członkowie towarzystw myśliwskich ze swoimi psami, podążający drogą z zamku berlińskiego do obszaru łowieckiego w parku Großer Tiergarten[5].

W 1738 roku Hundebrücke został przebudowany pod kierownictwem wyższego dyrektora budowlanego Titusa de Favre’a[7]. W 1806 roku mostem tym wkroczył do Berlina Napoleon Bonaparte ze swoimi wojskami[5][8].

Obecny most

[edytuj | edytuj kod]
Projekt mostu autorstwa Karla Friedricha Schinkla, opublikowany w wydanej w 1866 roku kolekcji projektów tego architekta
Most na grafice autorstwa Wilhelma Loeillota, wykonanej między 1822 a 1876 rokiem
Most około 1900 roku
Most w 1967 roku

Na początku XIX wieku król Prus Fryderyk Wilhelm III uznał, że drewniany most jest zbyt trywialny w zestawieniu z otaczającymi go reprezentacyjnymi budynkami, toteż w 1821 roku zlecił zaprojektowanie nowego kamiennego mostu architektowi Karlowi Friedrichowi Schinklowi[9][4][5]. Jeszcze w tym samym roku przeprowadzono rozbiórkę Hundebrücke, zaś 29 maja 1822 roku położono kamień węgielny pod budowę nowej przeprawy, którą nazwano Schloßbrücke (pol. „Most Zamkowy”)[9][10]. 29 listopada 1823 roku na moście doszło do tragicznego wypadku[11][8]. Z okazji odbywającego się wtedy ślubu księcia koronnego i późniejszego pruskiego króla Fryderyka Wilhelma IV z bawarską księżniczką Elżbietą Ludwiką przez nieukończoną jeszcze budowlę, na której brakowało nawierzchni i stałych balustrad (zamontowano prowizoryczne drewniane balustrady) przechodził do zamku berlińskiego orszak ślubny[11][8]. W pewnym momencie pod tłumem ludzi zawaliły się części mostu, w wyniku czego zginęły 22 osoby[8]. W 1824 roku przeprawa została oddana do użytku[1]. Była wtedy największym mostem w Berlinie[4][5]. Chociaż w projekcie zawarto trzy kamienne łuki, most zbudowano bez środkowego łuku – w jego miejscu stworzono przepust dla przepływających statków przykryty ośmioma żelaznymi klapami[10][8].

W latach 1842–1857, po przeprowadzeniu odpowiedniego konkursu wykonano i ustawiono na umieszczonych w rzędach balustrad mostu postumentach osiem kompozycji rzeźbiarskich z marmuru karraryjskiego, pokazujących przebieg życia wojownika od młodości do śmierci[1][4][10]. Kompozycje te stanowiły uzupełnienie Nowego Odwachu jako pomnika zwycięskich dla Królestwa Prus wojen wyzwoleńczych z lat 1813–1815 (niem. Befreiungskriege)[1][12]. Projekty wszystkich kompozycji przygotował w formie miedziorytów sam Karl Friedrich Schinkel, a ich stworzenie w okresie budowy mostu okazało się niemożliwe z przyczyn finansowych[10]. Każde z dzieł zostało wykonane przez innego rzeźbiarza, wywodzącego się ze szkoły Johanna Gottfrieda Schadowa lub Christiana Daniela Raucha[10][1].

W 1912 roku w środkowej części Schloßbrücke wstawiono łuk, co stanowiło całkowite zrealizowanie projektu Schinkla[10][8]. Podczas II wojny światowej, w 1943 roku kompozycje rzeźbiarskie zostały zdemontowane ze względów bezpieczeństwa i umieszczone w porcie południowym w berlińskiej dzielnicy Spandau[4][10]. Po wojnie most znalazł się we wschodnim, zaś kompozycje rzeźbiarskie w zachodnim sektorze okupacyjnym[4]. W wyniku działań wojennych budowla doznała jedynie niewielkich uszkodzeń[4][1]. Zostały one naprawione w latach 1950–1951[1]. 1 maja 1951 roku most przemianowano na Marx-Engels-Brücke (pol. „Most Marxa i Engelsa”)[3].

W 1981 roku, w ramach wymiany dóbr kultury między RFN a NRD Senat Berlina Zachodniego przekazał kompozycje rzeźbiarskie magistratowi Berlina Wschodniego. W latach 1983–1984 dzieła odrestaurowano i ustawiono w pierwotnych miejscach na postumentach mostu[10]. W 1989 roku postumenty te zostały poddane renowacji[10]. 3 października 1991 roku, w pierwszą rocznicę zjednoczenia Niemiec mostowi przywrócono nazwę Schloßbrücke[4]. W kolejnych latach przy budowli prowadzono prace restauracyjne[8].

Dane techniczne

[edytuj | edytuj kod]

Schloßbrücke ma 56,30 m długości i 32,60 m szerokości[3][5]. Jego wykonana z piaskowca konstrukcja spoczywa na trzech kamiennych, osadzonych na wykonanych z tego samego materiału filarach łukach, z których dwa boczne mają po 11,20 m szerokości, zaś środkowy jest szeroki na 7,64 m[5][10]. Nawierzchnię mostu stanowią płyty chodnikowe[5].

Sztuka

[edytuj | edytuj kod]
Fragment balustrady
Medalion na jednym z postumentów

Most posiada żeliwne balustrady, ozdobione zaprojektowanymi przez Karla Friedricha Schinkla mitologiczno-morskimi motywami, na które składają się hippokampy, trytony i delfiny[1][5]. W rzędach balustrad, nad kamiennymi filarami mostu stoją wykonane z czerwonego granitu cokoły, na których są ustawione wysokie, stworzone z szarego marmuru postumenty[1][10][5]. Postumenty są udekorowane medalionami zawierającymi reliefy przedstawiające orły[10][1].

Kompozycje rzeźbiarskie

[edytuj | edytuj kod]

Na postumentach stoi łącznie osiem mających około 3 m wysokości, wykonanych z białego marmuru karraryjskiego kompozycji rzeźbiarskich[10]. Każda z kompozycji przedstawia scenę z udziałem bogini z mitologii greckiej: Ateny lub Nike i młodego wojownika[1][8][5].

Zdjęcie Nazwa Twórca Rok Źródło
Strona południowa (z kierunku zachodniego do wschodniego[5])
Nike lehrt den Knaben Heldensagen[a] Emil Wolff 1847 [8][5][10]
Athena unterrichtet den Jungen im Waffengebrauch[b] Hermann Schievelbein 1853
Athena bewaffnet den Krieger[c] Karl Heinrich Möller 1851
Nike krönt den Sieger[d] Friedrich Drake 1853
Strona północna (z kierunku zachodniego do wschodniego[5])
Nike richtet den Verwundeten auf[e] Ludwig Wilhelm Wichmann 1853 [8][5][10]
Der Jüngling wird von Athena in neuen Kampf geführt[f] Albert Wolff 1853
Der junge Held wird von Athena beschützt[g] Gustav Blaeser 1854
Nike trägt den gefallenen Helden zum Olymp empor[h] August Wredow 1857

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ W tłum. na j. pol. „Nike uczy chłopca legend o bohaterach”.
  2. ↑ W tłum. na j. pol. „Atena szkoli młodzieńca w posługiwaniu się bronią”.
  3. ↑ W tłum. na j. pol. „Atena zbroi wojownika”.
  4. ↑ W tłum. na j. pol. „Nike koronuje zwycięzcę”.
  5. ↑ W tłum. na j. pol. „Nike podtrzymuje rannego”.
  6. ↑ W tłum. na j. pol. „Młodzieniec jest prowadzony przez Atenę do nowej walki”.
  7. ↑ W tłum. na j. pol. „Młody bohater jest ochraniany przez Atenę”.
  8. ↑ W tłum. na j. pol. „Nike niesie poległego bohatera na Olimp”.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m Schloßbrücke. [w:] Denkmaldatenbank [on-line]. stadtentwicklung.berlin.de. [dostęp 2019-10-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-30)]. (niem.).
  2. ↑ Joanna Maria Czupryna: Co warto zobaczyć w Berlinie, gdy ma się zaledwie kilka godzin na zwiedzanie?. [w:] Przewodnik poleca [on-line]. przewodnik-po-berlinie.pl, 2019-01-31. [dostęp 2019-11-02]. (pol.).
  3. ↑ a b c Schlossbrücke. [w:] Bauwerke [on-line]. structurae.net. [dostęp 2019-10-30]. (niem.).
  4. ↑ a b c d e f g h i Schloßbrücke. [w:] Sehenswürdigkeiten [on-line]. berlin.de. [dostęp 2019-10-30]. (niem.).
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Brücken in Berlin; Schloßbrücke in Berlin. berlinstadtservice.de. [dostęp 2019-10-30]. (niem.).
  6. ↑ Zeittafel bekannter Gebäude in Berlin (Gebiet von Alt-Berlin und Alt-Cölln). [w:] Die mittelalterliche Handelsstadt (983-1400) [on-line]. berliner-historische-mitte.de. [dostęp 2019-10-30]. (niem.).
  7. ↑ Favre, Titus de. diegeschichteberlins.de. [dostęp 2019-10-30]. (niem.).
  8. ↑ a b c d e f g h i j Schlossbrücke. berlin-die-hauptstadt.de. [dostęp 2019-10-30]. (niem.).
  9. ↑ a b Zeittafel bekannter Gebäude in Berlin (Gebiet von Alt-Berlin und Alt-Cölln). [w:] Die königliche Hauptstadt (1701–1871) [on-line]. berliner-historische-mitte.de. [dostęp 2019-10-30]. (niem.).
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Schlossbrücke. brueckenweb.de. [dostęp 2019-10-30]. (niem.).
  11. ↑ a b Friedrich Wilhelm IV. 1795–1861; König von Preußen. [w:] Bestand [on-line]. dhm.de. [dostęp 2019-11-02]. (niem.).
  12. ↑ Befreiungskriege. [w:] Begriffe [on-line]. preussenchronik.de. [dostęp 2019-10-31]. (niem.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]