Shugendō (jap. 修験道 shugen-dō) – japoński nurt religijny, łączący elementy ezoterycznego buddyzmu, taoizmu i shintō, a zwłaszcza kultu gór. Adepci shugendō, zwani yamabushi, są kontynuatorami praktyk dawnych mnichów Kōya-hijiri (mnisi z góry Kōya wysłani, aby głosić buddyzm w całym kraju)[1].
Za założyciela ruchu tradycyjnie uważa się na wpół legendarnego ascetę-cudotwórcę En-no Gyōja. W okresie Meiji shugendō uznano za przestarzałe przesądy, zaś świątynie związane z ruchem przekształcono w państwowe chramy shintoistyczne.
Odnowienie tradycji nastąpiło po roku 1945, kiedy to wprowadzono wolność wyznania. Shugendō ponownie stało się ruchem bardzo żywotnym i cieszącym się dużą popularnością. Obecnie shugendō praktykowane jest w różnych świątyniach i sektach, głównie przez yamabushi Yoshino z Dewa-sanzan związaną z tradycją tendai, Kinpusen-ji oraz Ishiyama-dera szkoły shingon. Dane statystyczne z końca lat dziewięćdziesiątych wskazują na niemal 13 milionów praktykujących[2].
Adepci shugendō określani są mianem shugenja lub yamabushi (dosł. „mieszkający w górach”). Ich praktyki obejmują szereg utrzymywanych w tajemnicy ćwiczeń ascetycznych, zwanych shugyō. Historycznie ta tajemniczość związana jest również z prześladowaniami ze strony siogunatu. Charakterystyczną cechą shugendō, stanowiącą istotny element shugyō, są także pielgrzymki na określone, święte góry.
Ważnym ośrodkiem shugendō jest zespół sakralny Kumano Sanzan, ośrodek kultu Trzech Świętych Gór[3].
Większość najpopularniejszych bóstw shugendō posiada rodowód indyjski, ich kult dotarł do Chin i Japonii wraz z ezoterycznym nurtem buddyzmu. Do najważniejszych postaci panteonu należą: