Siary

Siary

wieś
Pałac Długoszów
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	gorlicki
Gmina	Sękowa
Liczba ludności (2009)	736
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	38-307[2]
Tablice rejestracyjne	KGR
SIMC	0465124
Położenie na mapie gminy Sękowa Siary
Położenie na mapie Polski Siary
Położenie na mapie województwa małopolskiego Siary
Położenie na mapie powiatu gorlickiego Siary
49°37′27″N 21°10′34″E/49,624167 21,176111[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Siary – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Sękowa, granicząca z Gorlicami.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Lokalizacja

Siary położone są w dolinie potoku Siarki i Sękówki na powierzchni 7,5 km kw. Nad doliną wznoszą się góry: Obocz (627 m n.p.m.) i Huszcza (581 m n.p.m.), po lewej Bartnia Góra (629 m n.p.m.). Siary graniczą od wschodu z Sękową, od zachodu z Bielanką i Ropicą Polską, od południa z Owczarami, a od północy z Gorlicami.

Części wsi

Integralne części wsi Siary^[3][4]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0465130	Chłopski Las	część wsi
0465147	Ćwiercie	część wsi
0465153	Dziadówka	część wsi
0465160	Na Szlabancie	część wsi
0465176	Podlesie	część wsi
0465182	Puste Pole	część wsi
0465199	Rzemieszka	część wsi
0465207	Siary Górne	część wsi
0465213	Siary Środkowe	część wsi
0465220	Zawodzie	część wsi

Historia

Założycielem miejscowości był Sobiesław Socha. W 1388 roku król Władysław Jagiełło wydał w Bieczu dokument upoważniający Sobiesława Sochę do osadzenia wsi Siary na prawie niemieckim. W końcu XVI wieku określana jako wieś królewska starostwa bieckiego w powiecie bieckim województwa krakowskiego ^[5]. Pod koniec XVIII wieku należała do Ewarysta Andrzeja Kuropatnickiego. Popularna jeszcze w połowie XIX w. „Geografia (...) Galicyi i Lodomeryi” jego autorstwa (wyd. 1786) podawała krótko: Siary. Wieś hrabiów Kuropatnickich domu dziedziczna; wielością tkaczów i źródłem ropy tłustej obdarzona.^[6]

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[7].

• cmentarz z I wojny światowej nr 76;
• zespół pałacowy;
• stodoła w zespole plebańskim;
• park leśny;
• chałupa nr 99;
• chałupa kurna, drewniana, z XVIII/XIX w., przeniesiona do Skansenu Wsi Pogórzańskiej im. prof. Romana Reinfussa w Szymbarku.

Zespół pałacowo-parkowy w Siarach

We wsi Siary znajduje się eklektyczny pałac potentata naftowego Władysława Długosza. Choć historią sięga XIV wieku, to dopiero gdy właścicielem został Władysław Długosz, zespół pałacowo-parkowy w Siarach zyskał charakter reprezentacyjny. Okazały budynek usytuowany jest na wysokiej, pionowo spadającej w dolinę Sękówki skarpie. Pałac otoczony jest rozległym parkiem z unikatowymi rzeźbami. Obecnie obiekt stanowi własność prywatną Edwarda Brzostowskiego.

W miejscowości działało państwowe gospodarstwo rolne – Stadnina Koni Siary^[8]. Od 1994 jako Stadnina Koni Skarbu Państwa Siary^[9], a następnie sprywatyzowana.

Złoża ropy naftowej

Miejscowość jest znana z eksploatowanych już w XVII wieku, złóż ropy naftowej. W 1790 r. istniały na pograniczu wsi Siary i Sękowa studnie ropne, dzierżawione i eksploatowane przez chłopów pańszczyźnianych od właściciela pól, Jana Wybranowskiego. Ks. Stanisław Staszic prawdopodobnie tutaj oglądał sposób wydobywania „skałoleju”, który przedstawił w 1814 r. w rozprawie na forum Towarzystwa Królewskiego Warszawskiego Przyjaciół Nauk. Oficjalnie złoże odkryte w 1852 r. przez księcia Stanisława Jabłonowskiego, który założył w „Pustym Lesie” w Siarach pierwszą na świecie kopalnię ropy naftowej. W latach 1852–1854 wykonano najgłębsze szyby wykopane ręcznie, z których dostarczano ropę Ignacemu Łukasiewiczowi do Gorlic. Złoże jest zaliczane do najstarszych w Polsce. Obecnie jest na wyczerpaniu.

Szlaki turystyczne

Szlaki piesze

• Gorlice – Siary – Przełęcz Owczarska (501 m n.p.m.) – Magura Małastowska – Przełęcz Małastowska (604 m n.p.m.) – Banica – Bartne

Szlaki rowerowe

• (Rowerowy Szlak Winny) Gorlice – Siary – Owczary – Małastów – Ropica Górna – Bodaki – Bartne

Zobacz też

• Cmentarz wojenny nr 76 – Siary

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 121669
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1137 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
3. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
4. GUS. Rejestr TERYT.
5. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, s. 94.
6. Ewaryst Andrzej Kuropatnicki: Geografia albo dokładne opisanie królestw Galicyi i Lodomeryi. Wyd. powtórne. Lwów: Nakładem Wojciecha Manieckiego, 1858, s. 28.
7. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-11-23] .
8. Internetowy System Aktów Prawnych.
9. Internetowy System Aktów Prawnych.

Linki zewnętrzne

• Siary, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 475 .