Siats

Siats
Ilustracja
Znane kości i rekonstrukcja Siats meekerorum
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Podgromada

diapsydy

Nadrząd

dinozaury

Rząd

dinozaury gadziomiedniczne

Podrząd

teropody

(bez rangi) tetanury
(bez rangi) allozauroidy?
Rodzina

Neovenatoridae?

Rodzaj

Siats
Zanno i Makovicky, 2013

Gatunki
  • S. meekerorum Zanno i Makovicky, 2013
Multimedia w Wikimedia Commons

Siats (nazwany imieniem potwora–ludojada z legend Ute) – rodzaj dinozaura z grupy teropodów żyjącego na początku późnej kredy (cenoman) na obszarze dzisiejszej Ameryki Północnej. Gatunkiem typowym jest Siats meekerorum, którego holotypem jest odkryty w osadach ogniwa Mussentuchit formacji Cedar Mountain w amerykańskim stanie Utah niekompletny szkielet niedojrzałego osobnika z zachowaną częścią kręgów, kości miednicy i kości kończyn tylnych, oznaczony FMNH PR 2716[1].

Oszacowanie całkowitych rozmiarów ciała Siats utrudnia niekompletność zachowanego materiału kopalnego okazu holotypowego. Autorzy opisu Siats meekerorum, Lindsay Zanno i Peter Makovicky, oszacowali długość kości udowej holotypu na ok. 1166–1410 milimetrów; nawet przy przyjęciu najniższej wartości S. meekerorum pod względem długości kości udowej byłby porównywalny z czilantajzaurem. Na podstawie wyliczonej długości kości udowej Zanno i Makovicky oszacowali masę okazu holotypowego S. meekerorum na prawie cztery tony[1].

Z przeprowadzonej przez Zanno i Makovicky'ego analizy filogenetycznej wynika, że Siats był allozauroidem należącym do kladu Carcharodontosauria i do rodziny Neovenatoridae. Z tej analizy wynika, że w ramach Neovenatoridae Siats był przedstawicielem kladu Megaraptora, jednak o niepewnej pozycji filogenetycznej w obrębie tej grupy[1]. Późniejsza analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Corrię i Curriego (2016) na podstawie zmodyfikowanej macierzy danych z analizy Carrano, Bensona i Sampsona (2012)[2], potwierdziła przynależność Siats do Neovenatoridae, ale już nie jego przynależność do Megaraptora; na drzewie ścisłej zgodności Siats jest w nierozwikłanej politomii z neowenatorem, czilantajzaurem i Megaraptora[3]. Niepewne jest również, czy grupa Megaraptora, do której pierwotnie został zaliczony Siats, istotnie należy do allozauroidów; część autorów zalicza je do celurozaurów[4][5]. Jednak zdaniem Porfiriego i współpracowników (2014) w zachowanym materiale kopalnym Siats nie ma cech, które dowodziły jego bliskiego pokrewieństwa z Megaraptora, czy nawet w ogóle z celurozaurami[5]. Z analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez Bella i współpracowników (2016) wynika z kolei, że Siats był celurozaurem, jednak jego pozycja filogenetyczna w obrębie tej grupy jest niepewna – mógł być krewnym ornitomimozaurów, celurozaurem bliżej spokrewnionym z maniraptorami niż z tyranozauroidami, przedstawicielem Megaraptora lub tyranozauroidem spokrewnionym z tyranozaurami bliżej niż Xiongguanlong[6].

Już przed odkryciem Siats wiadomo było, że o ile pod koniec poprzedzającego kredę okresu jurajskiego obszar dzisiejszej zachodniej Ameryki Północnej zasiedlało wiele gatunków dużych i średniej wielkości teropodów z różnych linii ewolucyjnych (ceratozaury, prawdopodobny przedstawiciel rodziny Piatnitzkysauridae – marszozaur, megalozaury, allozaury, wczesne tyranozauroidy), o tyle pod koniec kredy jedynymi wielkimi teropodami na tym obszarze byli przedstawiciele rodziny tyranozaurów. Zdaniem Zanno i Makovicky'ego odkrycie Siats, a także wcześniejsze odkrycie należącego do karcharodontozaurów akrokantozaura, dowodzi, że w okresie kredowym w Ameryce Północnej nie doszło do prostego zastąpienia wielkich teropodów z grup dominujących pod koniec jury przez tyranozaury; w połowie okresu kredowego największymi drapieżnikami lądowymi w Ameryce Północnej nie byli ani potomkowie największych późnojurajskich teropodów, ani przodkowie późnokredowych tyranozaurów, lecz teropody z innej grupy, tj. przedstawiciele Carcharodontosauria[1].

Poza skamieniałościami Siats w osadach ogniwa Mussentuchit odkryto także zęby niewielkich (porównywalnych z alektrozaurem) tyranozauroidów[1][7]. Zdaniem Zanno i Makovicky'ego odkrycie Siats – uznawanego przez autorów za dużego przedstawiciela allozauroidów żyjącego jeszcze na początku późnej kredy (a więc młodszego od akrokantozaura) – sugeruje, że dopiero wymarcie allozauroidów w późnej kredzie umożliwiło tyranozauroidom uzyskanie pozycji dominujących wielkich drapieżników na obszarze dzisiejszej Ameryki Północnej[1].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f Lindsay E. Zanno i Peter J. Makovicky. Neovenatorid theropods are apex predators in the Late Cretaceous of North America. „Nature Communications”. 4, Numer artykułu: 2827, 2013. DOI: 10.1038/ncomms3827. PMID: 24264527. (ang.). 
  2. ↑ Matthew T. Carrano, Roger B. J. Benson i Scott D. Sampson. The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda). „Journal of Systematic Palaeontology”. 10 (2), s. 211–300, 2012. DOI: 10.1080/14772019.2011.630927. (ang.). 
  3. ↑ Rodolfo A. Coria i Philip J. Currie. A new megaraptoran dinosaur (Dinosauria, Theropoda, Megaraptoridae) from the Late Cretaceous of Patagonia. „PLoS ONE”. 11(7): e0157973, 2016. DOI: 10.1371/journal.pone.0157973. PMID: 27439002. PMCID: PMC4954680. (ang.). 
  4. ↑ Fernando E. Novas, Federico L. Agnolín, Martín D. Ezcurra, Juan Porfiri i Juan I. Canale. Evolution of the carnivorous dinosaurs during the Cretaceous: The evidence from Patagonia. „Cretaceous Research”. 45, s. 174–215, 2013. DOI: 10.1016/j.cretres.2013.04.001. (ang.). 
  5. ↑ a b Juan D. Porfiri, Fernando E. Novas, Jorge O. Calvo, Federico L. Agnolín, Martín D. Ezcurra i Ignacio A. Cerda. Juvenile specimen of Megaraptor (Dinosauria, Theropoda) sheds light about tyrannosauroid radiation. „Cretaceous Research”. 51, s. 35–55, 2014. DOI: 10.1016/j.cretres.2014.04.007. (ang.). 
  6. ↑ Phil R. Bell, Andrea Cau, Federico Fanti i Elizabeth T. Smith. A large-clawed theropod (Dinosauria: Tetanurae) from the Lower Cretaceous of Australia and the Gondwanan origin of megaraptorid theropods. „Gondwana Research”. 36, s. 473–487, 2016. DOI: 10.1016/j.gr.2015.08.004. (ang.). 
  7. ↑ Richard L. Cifelli, Randall L. Nydam, James D. Gardner, Anne Weil, Jeffrey G. Eaton, James I. Kirkland i Scott K. Madsen: Medial Cretaceous vertebrates from the Cedar Mountain Formation, Emery County, Utah: the Mussentuchit local fauna. W: David D. Gillette (red.): Vertebrate paleontology in Utah. 1999, s. 219–242.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]