Sit trójłuskowy

Sit trójłuskowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	sitowate
Rodzaj	sit
Gatunek	sit trójłuskowy
	Nazwa systematyczna
	Juncus triglumis L.; Sp. pl. 1:328. 1753
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sit trójłuskowy^[5] (Juncus triglumis L.) – gatunek rośliny z rośliny sitowatych.

Zasięg występowania

Jest szeroko rozprzestrzeniony na półkuli północnej. Swoim zasięgiem obejmuje rozległe przestrzenie Azji bez części południowej i południowo-wschodniej, Europy bez krańców południowych i Ameryki Północnej^[6]. W Polsce występuje wyłącznie w Tatrach. Podany został tutaj z kilku stanowisk: Czarny Staw pod Rysami, Dolina Litworowa, Dolina Małej Łąki, Hruby Regiel, Kasprowy Wierch, Mała Świstówka, Staników Żleb, Upłaziańska Kopa, Karczma^[7].

Morfologia

Łodyga: Do 15 cm wysokości, dołem ulistniona, pusta i gładka. Pod ziemią krótkie kłącze^[8].
Liście: Krótsze od łodygi, w dole rynienkowate, wyżej obłe. Pochwy liściowe czerwonobrunatne, z dwoma uszkami^[8].
Kwiaty: Zebrane po 3-4 w szczytowe główki. Działki okwiatu jasnobrązowe, lancetowate, tępe, z ciemnym wierzchołkiem, długości ok. 4 mm^[7]. Podsadka łuskowata, brunatna, krótsza od główki, szerokolancetowata^[8].
Owoc: Torebka dwa razy dłuższa od działek^[8].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie pod koniec czerwca, nasiona dojrzewają w lipcu-sierpniu. Rośnie na halach, upłazach, w miejscach otwartych. Występuje zarówno na podłożu wapiennym, jak i bezwapiennym. Liczba chromosomów = ok. 120, ok. 130^[7].

Oprócz typowej formy gatunku opisano podgatunek Juncus triglumis subsp. albescens (Lange) Hulté. Występuje na Dalekim Wschodzie Rosji i w Ameryce Północnej^[9]:

Zagrożenia i ochrona

Kategorie zagrożenia:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[10]: R (rzadki); 2016: CR (krytycznie zagrożony)^[11].
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej czerwonej księgi roślin (2001): EN (endangered, zagrożony); 2014: CR (krytycznie zagrożony)^[12].

Wszystkie stanowiska tej rośliny w Polsce znajdują się na chronionym obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego, jednak nie wystarcza to do uchronienia wszystkich stanowisk. Stanowisko nad Czarnym Stawem jest rozdeptywane przez turystów, a w Dolinie Małej Łąki niszczone podczas zrywki drzewa^[7].

Zobacz też: rośliny tatrzańskie.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-20] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-01-11].
↑ Juncus triglumis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 102-103, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
↑ ^a ^b ^c ^d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c ^d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Juncus triglumis na eMonocot. e-monocot.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-12)]. [dostęp 2013-11-13].
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-20] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-01-11].

[iucn-4] Juncus triglumis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 102-103, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[grin-6] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].

[K-7] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[szafer-8] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[9] Juncus triglumis na eMonocot. e-monocot.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-12)]. [dostęp 2013-11-13].

[10] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[11] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[12] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]