Skuliczek gładki
| Cylisticus convexus[1] | |||
| (De Geer, 1778) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
skuliczek gładki | ||
| Synonimy | |||
| |||
Skuliczek gładki[4], skulicznik gładki[5] (Cylisticus convexus) – gatunek lądowego skorupiaka z rzędu równonogów i rodziny Cylisticidae[1]. Mocno zaniepokojony zwija się w kulkę. Jednak w przeciwieństwie do kulanek[4] (Armadillidium) pozostawia czułki na zewnątrz[3]. Gatunek ten występuje zarówno na stanowiskach synantropijnych, jak i naturalnych[6].
Opis
[edytuj | edytuj kod]Skuliczek gładki jest dość dużym gatunkiem Oniscidea, osiągającym długość 15 mm[7][3], o wydłużonym, jajowatym kształcie[4] (długości 3 razy większej niż szerokość[2]).
Grzbiet tego skorupiaka ma barwę szarobrunatną[7][4]. Jego obydwie strony pokryte są licznymi jasnymi wydłużonym plamami. Ponadto epimery, czyli boczne przedłużenia tergitów (płytek grzbietowych), są nieco jaśniejsze, a znajdujące się u ich nasady białe plamy zlewają się w biały pasek po każdej stronie grzbietu[2].
Przednia krawędź głowy (a dokładnie głowotułowia, cefalotoraksu) posiada mały występ czołowy, będący zakończeniem pionowego grzbietu (carina) na środku płytki czołowej, a po obydwu bokach tworzy wyraźny płat między okiem i podstawą czułka. Biczyk (flagellum) czułków II pary, czyli ich końcowy odcinek, zbudowany jest z 2 segmentów. Na głowie znajdują się oczy złożone[3], zbudowane z 20–25 fasetek[2].
Boczne krawędzie pierwszego tergitu pereonu (tułowia, toraksu) są wydłużone w tył i zaostrzone. Powierzchnia pereonu jest gładka[3].
Szerokość na granicy pereonu i pleonu (odwłoka, abdomenu) zmniejsza się stopniowo, nie gwałtownie. Skorupiak ten ma 5 par płuc pleopodialnych widocznych jako pogrubione białe łatki, czyli we wszystkich parach pleopodiów (wyrostków na spodzie odwłoka). Ostatnim widocznym segmentem pleonu jest pleotelson, będący tak naprawdę połączeniem ostatniego segmentu i telsonu[3]. Jest on ostro zakończony[4], ma parę uropodiów (odnóży ogonowych[4]). Wystają one poza obrys ciała[3].
Mocno zaniepokojony zwija się w kulkę. Jednak w przeciwieństwie do kulanek[4] (Armadillidium) pozostawia czułki na zewnątrz[3].
Siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten występuje zarówno na stanowiskach synantropijnych, jak i naturalnych, może też wtórnie przenikać z siedlisk synantropijnych do naturalnych[6].
Znajdywany jest wśród kamieni oraz pod nimi, pod drewnem, zwykle na brzegach wód, rzadziej w lasach liściastych[2]. Ponadto spotykany jest w rozkładającym się roślinnym materiale organicznym (wyrzucanym przez wodę, w pryzmach kompostu), w kopcach ogrodowych, piwnicach (zwłaszcza pod ziemniakami[4]), szklarniach, stajniach[2], ruinach[4][8].
Preferuje środowisko bardziej wilgotne niż gatunki z rodzajów: Armadillidium, Porcellio (np. prosionek szorstki) lub Trachelipus[2].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Skuliczek gładki występuje w Europie od Francji na zachodzie do Polski i Kaukazu na wschodzie oraz od północnych Włoch i regionu Morza Czarnego na południu do Wielkiej Brytanii i południowej Skandynawii na północy. Gatunek ten nie jest rzadki, ale też nie pospolity[2].
Dzięki preferowaniu siedlisk synantropijnych został introdukowany do Afryki Północnej, Stanów Zjednoczonych, Kanady, Meksyku i Argentyny[2].
Według niektórych autorów skolonizował Europę z rejonu Morza Czarnego, czyli pontyjskiego centrum ekspansji[2][8].
W Polsce jest spotykany w całym kraju[2]. Na południu, w górach i na wyżynach, związany jest z podłożem wapiennym[9], w części środkowej i północnej występuje głównie w siedliskach synantropijnych[8].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Cylisticus convexus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Matty Berg, Hay Wijnhoven, David Tempelman. Cylisticus convexus, een in Nederland zeldzame synantrope landpissebed (Crustacea: Isopoda: Oniscoidea). „Nederlandse Faunistische Mededelingen”. 8, s. 77–83, 1999. [dostęp 2019-09-10]. (niderl.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Jeffrey W. Shultz. A guide to the identification of the terrestrial Isopoda of Maryland, U.S.A. (Crustacea). „ZooKeys”. 801, s. 207–228, 2018. DOI: 10.3897/zookeys.801.24146. [dostęp 2019-09-10]. (ang.). (PDF)
- ↑ a b c d e f g h i Mieczysław Górny, Andrzej Kaczanowski, Janina Kaczanowska, Jerzy Prószyński, Jan Maciej Rembiszewski, Mirosław Stankiewicz, Wojciech Staręga, Teresa Sulgostowska, Zuzanna Stromenger, Tomasz Umiński, Ludwik Żmudziński: Bezkręgowce. Zbigniew Chrzanowski (red.). Wyd. I. Warszawa: PW Wiedza Powszechna, 1976, seria: Mały słownik zoologiczny.
- ↑ Aleksander Bielecki, Alicja Boroń, Janina Dziekońska-Rynko, Dorota Juchno, Karol Komosiński, Robert Krupa, Jolanta Szlachciak: Różnorodność i taksonomia zwierząt. Redakcja: Alicja Boroń, Jolanta Szlachciak, Rysunki i tablice: Sebastian Górzkowski, Andrzej Koryzno i Małgorzata Tanajewska. Wyd. I. T. 2: Przewodnik terenowy do rozpoznawania wybranych krajowych taksonów zwierząt. Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie; Wydawnictwo Mantis, Olsztyn, 2013. ISBN 978-83-62860-25-8. [dostęp 2020-02-18].
- ↑ a b Wojciech B. Jędryczkowski. Synantropijne równonogi lądowe (Isopoda, Oniscoidea) Polski. „Fragmenta Faunistica”. 25 (7), s. 1–12, 1979-12-32. Polska Akademia Nauk; Instytut Zoologii. [dostęp 2019-09-10].
- ↑ a b Glyn M. Collis, V. Dawn Collis. Woodlice and Waterlice on Bute. „Transactions of the Buteshire Natural History Society”. 26, s. 60–64, 2004. [dostęp 2019-09-10]. (ang.).
- ↑ a b c Wojciech B. Jędryczkowski. Równonogi (Isopoda) i krocionogi (Diplopoda) rezerwatu „Las Bielański” w Warszawie. „Fragmenta Faunistica”. 29 (6), s. 85–91, 1985-01-15. Polska Akademia Nauk; Instytut Zoologii. [dostęp 2019-09-10].
- ↑ Wojciech B. Jędryczkowski. Bezkręgowce lądowe (Isopoda, Diplopoda, Pseudoscorpiones, Opiliones) Pojezierza Mazurskiego. „Fragmenta Faunistica”. 37 (23), s. 85–91, 1995-04-30. Polska Akademia Nauk; Instytut Zoologii. [dostęp 2019-09-14].