Sphaerium

Kulkówka
	Sphaerium
	Scopoli, 1777
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	mięczaki
Gromada	małże
Podgromada	Heterodonta
Rząd	Veneroida
Rodzina	kulkówkowate
Rodzaj	Sphaerium
Synonimy
	Tellina Linnæus, 1758; Cyclas Linnæus, 1758; Corneocyclas Ferrusac, 1818; Calyculina Clessin, 1872;
	Tellina Linnæus, 1758; Cyclas Linnæus, 1758; Corneocyclas Ferrusac, 1818; Calyculina Clessin, 1872;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sphaerium (kulkówka, gałeczka) – holarktyczny rodzaj obejmujący pospolite, słodkowodne małże o charakterystycznym, kulistym kształcie muszli i niewielkich wymiarach ciała, należący do rodziny kulkówkowatych (Sphaeriidae).

Systematyka

Jeden z rodzajów rodziny kulkówkowatych (Sphaeridae), w Polsce reprezentowany przez trzy gatunki^[3]. W Polsce znany pod nazwami: gałeczka lub kulkówka^[4]^[3].

Etymologia nazwy

Nazwa rodzaju odnosi się do kształtu muszli, która jest bardzo wypukła, niemal okrągła (grek. Σφαιριοσ, sphairios – kula)^[5]^[6].

Gatunki

Systematyka rodzaju różni się w zależności od opracowań, w skład rodzaju zaliczane są następujące gatunki:

Sphaerium asiaticum (Martens 1864)^[7]
Sphaerium bequaerti (Dautzenberg & Germain, 1914)
Sphaerium corneum (Linnaeus, 1758) - kulkówka rogowa
Sphaerium fabale (Prime, 1852)^[1]
Sphaerium nitidum Westerlund, 1876^[1]
Sphaerium novaezelandiae (Say, 1854)^[8]
Sphaerium nucleus ( Studer 1820)^[7]
Sphaerium occidentale (J. Lewis, 1856)^[1]
Sphaerium ovale ( A. Ferussac 1807)^[7]
Sphaerium patella (Gould, 1850)^[1]
Sphaerium rivicola (Lamarck, 1818) - gałeczka rzeczna
Sphaerium rhomboideum (Say, 1817)^[1]
Sphaerium simile (Prime, 1852)^[1]
Sphaerium solidum (Normand, 1844) - gałeczka żeberkowana
Sphaerium striatinum (Lamarck, 1818)^[1]
wymarłe: Sphaerium beckmani Russell, 1976^[9]

Występowanie

Holarktyka^[10]. Nie odnotowane na Islandii oraz Wyspach Owczych^[11].

Budowa

Cechy morfologiczne

Muszla kulista, o długości nie przekraczającej 10 mm. Szczyty położone mniej więcej centralnie na górnym brzegu muszli. Płyta zamka wąska, zęby główne drobne, wyraźnie zaznaczone^[3]. Zwierzęta mają dwa syfony, połączone u podstawy. Syfon górny (wyrzutowy) jest znacznie mniejszy niż syfon dolny (wpustowy). Płaty skrzelowe wewnętrzne dwa razy większe niż zewnętrzne. Długość przewodu pokarmowego równa trzem długościom ciała. Ruchliwe i wąskie płaty gębowe^[3]. Nefrydium z szerokim kanałem i dużym workiem wydalniczym^[10].

Biologia i ekologia

Zajmowane siedliska

Przedstawiciele występują w śródlądowych wodach bieżących i stojących, w różnych typach zbiorników wodnych^[12].

Odżywianie

Filtratory, odżywiają się zawiesiną odcedzaną z wody na skrzelach. Pokarmem mogą być bakterie, drobne glony, pierwotniaki i detrytus^[13]^[14].

Oddychanie

Wymiana gazowa zachodzi za pośrednictwem skrzeli i jamy płaszcza^[15].

Rozmnażanie

Obojnaki. Jaja rozwijają się w torbach lęgowych (marsupiach) w skrzelach rodziców. W skrzelach osobników dojrzałych przebywają młodociane osobniki potomne w różnych stadiach rozwoju. Wylęgające się (opuszczające osobniki rodzicielskie) osobniki młodociane mogą mieć długość równą 1/4-1/3 długości osobnika rodzicielskiego^[3]^[10].

Zobacz też

Mięczaki Polski

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Sphaerium, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2015-07-24] (ang.).
↑ Linnaeus C. 1758. Systema Naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. 10th edition. - Vermes. Testacea: str. 768. Holmiae. (Salvius).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Piechocki i Dyduch-Falniowska 1993 ↓, s. 125.
↑ Urbański 1951 ↓, s. 116.
↑ Scopoli, J. A. 1777. Introductio ad historiam naturalem sistens genera lapidum, plantarum, et animalium hactenus detecta, caracteribus essentialibus donata, in tribus divisa, subinde ad leges naturae: str. 397. Pragæ (Gerle).
↑ Bourguignat, J. R. 1877. Descriptions de deux nouveaux genres algériens, suivies d'une classification des familles et des genres de mollusques terrestres et fluviatiles du système européen. Bulletin de la Société des Sciences Physiques et Naturelles de Toulouse 3(1): 49-101.
↑ ^a ^b ^c "Araujo, R.: Sphaerium. Fauna Europaea, 29 sierpnia 2013. [dostęp 2015-07-24]. (ang.).
↑ S. Gofas: MolluscaBase: Sphaerium. Word Register of Marine Species. [dostęp 2015-07-24]. (ang.).
↑ Loris S. Russell. Pelecypods of the Hell Creek Formation (Uppermost Cretaceous) of Garfield County, Montana. „Canadian Journal of Earth Sciences”. 13 (2), s. 365-388, 1976. DOI: 10.1139/e76-039.
↑ ^a ^b ^c Welter Schultes, F.: Genus summary for Sphaerium. AnimalBase. [dostęp 2015-07-24]. (ang.).
↑ J.G.J.J.G.J. Kuiper J.G.J.J.G.J. i inni, Geographical distribution of the small mussels (Sphaeriidae) in North Europe (Denmark, Faroes, Finland, Iceland, Norway and Sweden), „Annales Zoologici Fennici”, 2, 26, 1989, s. 73–101, JSTOR: 23736060 (ang.).
↑ Piechocki i Dyduch-Falniowska 1993 ↓, s. 124-135.
↑ Piechocki i Dyduch-Falniowska 1993 ↓, s. 61, 124-135.
↑ Tereza Kořínková. Food utilisation in fingernail and pill clams. „Malacologia Bohemoslovaca”. 10, s. 1-4, 2011. ISSN 1336-6939.
↑ Piechocki i Dyduch-Falniowska 1993 ↓, s. 50-54.

Bibliografia

Andrzej Piechocki, Anna Dyduch-Falniowska: Mięczaki (Mollusca), małże (Bivalvia). T. 7a: Fauna słodkowodna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993. ISBN 83-01-11005-8.
Jerzy Urbański: Poznaj krajowe ślimaki i małże. Warszawa: PZWS, 1951.

Zobacz też

[itis-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Sphaerium, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2015-07-24] (ang.).

[Linnaeus1758-2] Linnaeus C. 1758. Systema Naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. 10th edition. - Vermes. Testacea: str. 768. Holmiae. (Salvius).

[CITEREFPiechockiDyduch-Falniowska1993125-3] Piechocki i Dyduch-Falniowska 1993 ↓, s. 125.

[CITEREFUrbański1951116-4] Urbański 1951 ↓, s. 116.

[Scopoli1777-5] Scopoli, J. A. 1777. Introductio ad historiam naturalem sistens genera lapidum, plantarum, et animalium hactenus detecta, caracteribus essentialibus donata, in tribus divisa, subinde ad leges naturae: str. 397. Pragæ (Gerle).

[Bourguignat1877-6] Bourguignat, J. R. 1877. Descriptions de deux nouveaux genres algériens, suivies d'une classification des familles et des genres de mollusques terrestres et fluviatiles du système européen. Bulletin de la Société des Sciences Physiques et Naturelles de Toulouse 3(1): 49-101.

[FE-7] "Araujo, R.: Sphaerium. Fauna Europaea, 29 sierpnia 2013. [dostęp 2015-07-24]. (ang.).

[worms-8] S. Gofas: MolluscaBase: Sphaerium. Word Register of Marine Species. [dostęp 2015-07-24]. (ang.).

[russell-9] Loris S. Russell. Pelecypods of the Hell Creek Formation (Uppermost Cretaceous) of Garfield County, Montana. „Canadian Journal of Earth Sciences”. 13 (2), s. 365-388, 1976. DOI: 10.1139/e76-039.

[AB-10] Welter Schultes, F.: Genus summary for Sphaerium. AnimalBase. [dostęp 2015-07-24]. (ang.).

[Kuiper1989-11] J.G.J.J.G.J. Kuiper J.G.J.J.G.J. i inni, Geographical distribution of the small mussels (Sphaeriidae) in North Europe (Denmark, Faroes, Finland, Iceland, Norway and Sweden), „Annales Zoologici Fennici”, 2, 26, 1989, s. 73–101, JSTOR: 23736060 (ang.).

[CITEREFPiechockiDyduch-Falniowska1993124-135-12] Piechocki i Dyduch-Falniowska 1993 ↓, s. 124-135.

[CITEREFPiechockiDyduch-Falniowska199361,_124-135-13] Piechocki i Dyduch-Falniowska 1993 ↓, s. 61, 124-135.

[Korinkova2011-14] Tereza Kořínková. Food utilisation in fingernail and pill clams. „Malacologia Bohemoslovaca”. 10, s. 1-4, 2011. ISSN 1336-6939.

[CITEREFPiechockiDyduch-Falniowska199350-54-15] Piechocki i Dyduch-Falniowska 1993 ↓, s. 50-54.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]