Spytkowice (powiat wadowicki)

Ten artykuł dotyczy wsi w gminie Spytkowice (powiat wadowicki). Zobacz też: inne miejsca o tej nazwie.

Spytkowice

wieś
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	wadowicki
Gmina	Spytkowice
Liczba ludności (2006)	3898
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	34-116[2]
Tablice rejestracyjne	KWA
SIMC	0067895
Położenie na mapie Polski Spytkowice
Położenie na mapie województwa małopolskiego Spytkowice
Położenie na mapie powiatu wadowickiego Spytkowice
Położenie na mapie gminy Spytkowice Spytkowice
49°59′44″N 19°30′37″E/49,995556 19,510278[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Zamek Myszkowskich w Spytkowicach

Spytkowice – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie wadowickim, w gminie Spytkowice, siedziba władz gminnych. Wieś leży w dolinie Wisły przy drodze krajowej nr 44 Gliwice – Tychy – Oświęcim – Zator – Skawina – Kraków.

Spytkowice uzyskały lokację miejską przed 1327 rokiem, zdegradowane po 1400 roku^[3]. Wieś położona w województwie krakowskim wchodziła wraz z folwarkiem w 1662 roku w skład majętności spytkowickiej Łukasza Opalińskiego^[4].

Części wsi

Integralne części wsi Spytkowice^[5][6]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0067903	Brzestowa	przysiółek
0067910	Dębina	przysiółek
0067990	Górki	przysiółek
0067926	Kanada	część wsi
0067932	Kępki	część wsi
0067949	Kościelnik	część wsi
0067955	Pagory	część wsi
0067961	Przewóz	przysiółek
0067978	Spytkowice Dolne	część wsi
0067984	Spytkowice Górne	część wsi
0068009	Stawy	przysiółek
0068015	Wróblówki	przysiółek

Historia

Pierwsza wzmianka historyczna o Spytkowicach pochodzi z 1229 roku, w związku ze zwołaniem w Spytkowicach przez księcia Henryka Brodatego zjazdu książąt piastowskich. Osada musiała zatem istnieć znacznie wcześniej i mieć spore znaczenie, skoro infrastruktura była odpowiednia na przyjęcie tak ważnych gości. W czasie zjazdu Henryk Brodaty podczas mszy został pojmany przez ludzi księcia Konrada Mazowieckiego i uprowadzony do Płocka. Od 1315 roku miejscowość należy do księstwa oświęcimskiego. W 1327 roku książę Jan I Scholastyk oddał księstwo oświęcimskie w lenno Królestwu Czech, a w towarzyszącym dokumencie z dnia 24 lutego wymieniono również oppidum Spitkowicz (miasteczko Spytkowice)^[7]. Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Spythkowicze wymienia w latach 1470–1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis^[8]. W 1488 roku Spytkowice przeszły na własność Myszkowskich herbu Jastrzębiec. W 1513 roku właścicielem był Wawrzyniec Myszkowski, który zabił w czasie sporu o stawy rybne ostatniego z książąt zatorskich – Janusza V. W 1595 roku wieś położona w powiecie śląskim województwa krakowskiego była własnością Aleksandra Myszkowskiego^[9].

W latach 1975–1998 miejscowość leżała w województwie bielskim.

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[10].

• Kościół pw. św. Katarzyny, otoczenie, ogrodzenie, drzewostan.
  Kościół wzmiankowany 1325–1327. Obecny zbudowany w XVII w. (zaczęty w 1633 przez Mikołaja Szyszkowskiego, biskupa warmińskiego, ukończony przez Łukasza Opalińskiego, podskarbiego poznańskiego).

• Zamek, fosa z mostem kamiennym.
  Zamek zbudowany w I połowie XVI wieku przez Wawrzyńca Myszkowskiego, kasztelana sądeckiego, w stylu gotycko-renesansowym. Powiększony znacznie i przekształcony w okazałą trójskrzydłową rezydencję wczesnobarokową przed rokiem 1630 przez biskupa krakowskiego Marcina Szyszkowskiego. W 1644 r. zamek przeszedł w ręce Opalińskich z Bnina herbu Łodzia. Wchodził w 1662 roku w skład majętności spytkowickiej Łukasza Opalińskiego^[4]. Od początku XIX wieku do 1945 roku zamek był własnością Potockich. Po zniszczeniach, jakim zamek uległ podczas II wojny światowej, obiekt odbudowano w drugiej połowie XX wieku przywracając mu wygląd wczesnobarokowy. Obecnie zamek należy do Skarbu Państwa. W 2000 r. otwarto ekspozyturę Krakowskiego Archiwum Państwowego.

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia św. Katarzyny
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Wadowice-Spytkowice (w tym grupa języka migowego) – Sala Królestwa Wadowice ul. Bałysa 6^[11].

Osoby związane z miejscowością

• Zdzisław Mączeński – polski architekt;
• Jan Pamuła – polski grafik, profesor sztuk plastycznych, w latach 2002–2008 rektor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 127542
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1188 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
3. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 72-73
4. Jacek Pielas, Podział latyfundium Łukasza Opalińskiego, marszałka nadwornego koronnego z lat 1668-1670, w: Inter maiestatem ac libertatem. Studia z dziejów nowożytnych dedykowane Profesorowi Kazimierzowi Przybosiowi, red. J. Stolicki, M. Ferenc, J. Dąbrowski, Kraków 2010, s. 159
5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
6. GUS. Rejestr TERYT
7. Colmar Grünhagen (red.), Konrad Wutke (red.): Codex Diplomaticus Silesiae T.22 Regesten zur schlesischen Geschichte 1327–1333. Breslau: E. Wohlfarth's Buchhandlung, 1903, s. 7 [4620]. (łac.).
8. AleksanderA. Przezdziecki AleksanderA., Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, „Liber Beneficiorum”, Tom II, Kraków 1864, s. 230 .
9. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 109 .
10. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01] .
11. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-09] .

Bibliografia

• JulianJ. Warzecha JulianJ., JoannaJ. Fabin JoannaJ., PawełP. Mostowik PawełP., Księga Jubileuszowa 800 lat Spytkowic, Ząbki: Wydawnictwo Księży Pallotynów Apostolicum, 2000 . Brak numerów stron w książce
• JulianJ. Zinkow JulianJ., Wadowice i okolice: monograficzny przewodnik turystyczny i krajoznawczy po zachodniej części Pogórza Wielickiego oraz po wschodnich częściach Pogórza Śląskiego, Kotliny Oświęcimskiej i Beskidu Małego, Wadowice: Grafikon, 2001 . Brak numerów stron w książce
• JózefaJ. Brania JózefaJ., JoannaJ. Fabin JoannaJ., MałgorzataM. Simik MałgorzataM. (red.), Nasza szkoła. Historia i współczesność, Kraków: ART-GRAF, 2004 . Brak numerów stron w książce
• PawełP. Mostowik PawełP., Z dziejów Księstwa Oświęcimskiego i Zatorskiego XII – XVI w., Toruń: Adam Marszałek, 2005 . Brak numerów stron w książce