Stagonolepis
| Okres istnienia: karnik | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
Stagonolepis | ||
| Gatunki | |||
|
| |||
Stagonolepis – rodzaj dużych, opancerzonych archozaurów z kladu Crurotarsi, z rodziny Stagonolepididae, szeroko rozprzestrzenionych w późnym triasie (karnik, około 225 milionów lat temu).
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
Stagonolepis osiągał długość od 2,5 do około 2,7 m[1] i masę prawdopodobnie około 200 kg[2]. Miał małą głowę z bezzębnym przodem szczęk, długi, wąski tułów, opancerzony kostnymi płytami od strony grzbietowej i brzusznej, potężny ogon i dość krótkie, lecz silne kończyny[1] – rozstawione na boki, choć w większym stopniu wyprostowane i umieszczone pod tułowiem niż w przypadku większości współczesnych gadów.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod].jpg)
Rodzaj Stagonolepis i jego gatunek typowy, S. robertsoni z formacji Lossiemouth Sandstone, zostały nazwane w 1844 roku przez Louisa Agassiza, jednak dopiero Thomas Henry Huxley jako pierwszy zidentyfikował je jako gady. W 1985 roku Long i Ballew opisali drugi gatunek, S. wellesi z Arizony[3], jednak jego przynależność do rodzaju Stagonolepis została zakwestionowana przez Parkera (2007)[4]. Do Stagonolepis przypisywano również osteodermy z Niemiec, Argentyny i Brazylii, jednak również te identyfikacje są dyskusyjne[5].
Skamieniałości aetozaurów z tego rodzaju znaleziono także w Krasiejowie na Śląsku Opolskim[6]. Lucas i współpracownicy zaliczyli je do S. robertsoni[7], z czym nie zgodził się Tomasz Sulej, który wskazał na różnice w morfologii czaszki pomiędzy S. robertsoni a materiałem krasiejowskim, który opisał jako nowy gatunek S. olenkae[5]. Antczak (2016) opisał dodatkowe skamieniałości aetozaurów z Krasiejowa, u których występują zarówno cechy budowy kości czaszki charakterystyczne dla S. robertsoni, jak i cechy charakterystyczne dla S. olenkae; w ocenie autora nie jest pewne, czy różnice w budowie szkieletów S. robertsoni i S. olenkae istotnie dowodzą ich odrębności gatunkowej, czy też wynikają one jedynie ze zmienności wewnątrzgatunkowej[8].
Heckert i Lucas uznali, że szczątki Aetosauroides scagliai należą do aetozaurów z rodzaju Stagonolepis – S. robertsoni (większe osobniki) i S. wellesi (mniejsze) i zsynonimizowali rodzaje Aetosauroides ze Stagonolepis[3]. Nowsze analizy wskazują jednak na odrębność Aetosauroides od Stagonolepis[4][5][9].
Stagonolepis należy do najwcześniejszego rzędu roślinożernych gadów naczelnych – aetozaurów, do której należy jedynie rodzina Stagonolepididae[1]. Rodzaj ten należy do podrodziny Stagonolepidinae, obejmującej wszystkie aetozaury bliżej spokrewnione ze Stagonolepis robertsoni niż z Desmatosuchus haplocerus[10].
Paleobiologia
[edytuj | edytuj kod]Większość autorów uważa, że Stagonolepis żywił się nisko rosnącymi roślinami oraz bulwami i korzeniami, które mógł wykopywać z ziemi bezzębnym pyskiem[1]. Niektórzy naukowcy uważają jednak, że aetozaury były wszystkożerne lub owadożerne, na co – zdaniem autorów – wskazują analogie w budowie pomiędzy aetozaurami a współczesnymi pancernikami, ich piłkowane zęby i budowa mózgu sugerująca dobry węch, będący cechą zwierząt owadożernych[11][5]. Opancerzenie ciała chroniło Stagonolepis przed atakami największych lądowych drapieżników żyjących w okresie późnego triasu – archozaurów z grupy rauizuchów[1][5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Tetrapods of the Triassic. W: Michael J. Benton: Vertebrate Palaeontology. Wyd. trzecie. Blackwell Publishing, 2005, s. 141. ISBN 0-632-05637-1.
- ↑ Archosauromorpha: Suchia (Aetosauridae). Aetosaurus, Coahomasuchus & Stagonolepis. Palaeos. [dostęp 2010-08-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (13 marca 2006)]. (ang.).
- ↑ a b Andrew B. Heckert, Spencer G. Lucas. South American occurences of the Adamanian (Late Triassic: Latest Carnian) index taxon Stagonolepis (Archosauria: Aetosauria) and their biochronological significance. „Journal of Paleontology”. 76 (5), s. 852–863, 2002. DOI: 10.1666/0022-3360(2002)076%3C0852:SAOOTA%3E2.0.CO;2. (ang.).
- ↑ a b William G. Parker. Reassessment of the aetosaur "Desmatosuchus" chamaensis with a reanalysis of the phylogeny of the Aetosauria (Archosauria: Pseudosuchia). „Journal of Systematic Palaeontology”. 5 (1), s. 41–68, 2007. DOI: 10.1017/S1477201906001994. (ang.).
- ↑ a b c d e Tomasz Sulej. The skull of an early Late Triassic aetosaur and the evolution of the stagonolepidid archosaurian reptiles. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 158 (4), s. 860–881, 2010. DOI: 10.1111/j.1096-3642.2009.00566.x. (ang.).
- ↑ Jerzy Dzik, Tomasz Sulej. A review of the early Late Triassic Krasiejów biota from Silesia, Poland. „Palaeontologia Polonica”. 64, s. 3–27, 2007. (ang.).
- ↑ Spencer G. Lucas, Justin A. Spielmann, Adrian P. Hunt: Biochronological significance of Late Triassic tetrapods from Krasiejów, Poland. W: Spencer G. Lucas, Justin A. Spielmann (red.): The Global Triassic. New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin 41, 2007, s. 248–258.
- ↑ Mateusz Antczak. Late Triassic aetosaur (Archosauria) from Krasiejów (SW Poland): new species or an example of individual variation?. „Geological Journal”. 51 (5), s. 779–788, 2016. DOI: 10.1002/gj.2691.
- ↑ Julia B. Desojo, Martín D. Ezcurra. A reappraisal of the taxonomic status of Aetosauroides (Archosauria, Aetosauria) specimens from the Late Triassic of South America and their proposed synonymy with Stagonolepis. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 31 (3), s. 596-609, 2011. DOI: 10.1080/02724634.2011.572936. (ang.).
- ↑ Sereno, P. C. 2005. Stagonolepidinae. Stem Archosauria—TaxonSearch [version 1.0, 2005 November 7] (ang.) [dostęp 27 sierpnia 2010]
- ↑ Bryan J. Small. Cranial anatomy of Desmatosuchus haplocerus (Reptilia: Archosauria: Stagonolepididae). „Zoological Journal of the Linnean Society”. 136 (1), s. 97–111, 2002. DOI: 10.1046/j.1096-3642.2002.00028.x. (ang.).