Stanisław Fiszer (generał)
| |
| generał brygady | |
| Data i miejsce urodzenia |
3 października 1769 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
18 października 1812 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1792 |
| Siły zbrojne |
Wojska Koronne Rzeczypospolitej |
| Stanowiska |
inspektor piechoty (1806–1812), |
| Główne wojny i bitwy |
wojna polsko-rosyjska (1792), |
| Odznaczenia | |
 
| |
Stanisław Fiszer, także Stanisław Fischer[1] (ur. 3 października 1769 w Warszawie, zm. 18 października 1812 pod Tarutino (Winkowem)) – generał polski, szef sztabu armii Księstwa Warszawskiego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Wielkopolanin ze spolszczonej rodziny niemieckiej. Syn generała majora armii koronnej Karola Ludwika Fiszera (zm. 1783), herbu Taczała[2], brat Wilhelma i Karola Jana (obaj bracia, podobnie jak Stanisław, służyli w armii Księstwa Warszawskiego)[3].
W latach 1783–1788 był uczniem Szkoły Rycerskiej[4], wstąpił do Dywizji Wielkopolskiej, do brygady Tadeusza Kościuszki. Pod jego rozkazami służył w czasie wojny polsko-rosyjskiej 1792, walczył m.in. w bitwach pod Połonnem i Dubienką i został mianowany porucznikiem. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Virtuti Militari[5]. W końcu października 1792 przybył do Gdańska, gdzie według Szymona Askenazego na polecenie gen. Dąbrowskiego miał zbadać stan miejskich fortyfikacji, które miały posłużyć do realizacji projektu przebicia się pobitej w wojnie z Rosją polskiej armii przez pruskie Pomorze do Gdańska i oczekiwania w nim na pomoc rewolucyjnej Francji. W styczniu 1793 po wtargnięciu Prusaków do Wielkopolski, przebrany za felczera dotarł do Frankfurtu nad Odrą i rozpoznał siły i pozycje wkraczających wojsk pruskich.
Podczas insurekcji kościuszkowskiej towarzyszył Kościuszce jako adiutant, pod Maciejowicami został raniony w prawy bok piką, po czym wzięty do niewoli. Przewieziony został wraz z Kościuszką i Julianem Ursynem Niemcewiczem do Petersburga do twierdzy Pietropawłowskiej. Jako jedyny z jeńców i więźniów stanu odmówił składania zeznań, za co wywieziony został kibitką, wśród najsroższego mrozu, do Niżnego Nowogrodu. Odchorował ciężko tę podróż i nigdy już nie odzyskał całkowitej władzy w nogach. W Nowogrodzie więziony był 2 lata.
Przybył zaraz do Petersburga, ale pomimo zupełnego braku środków, zostawionych mu przez Kościuszkę pieniędzy nie przyjął. Następnie wyjechał do Paryża, gdzie doczekał się organizacji Legii Naddunajskiej i organizował w niej bataliony. W jednym z pierwszych starć pod Offenburgiem, w czerwcu 1799, został wzięty do niewoli. Był wówczas generałem brygady. Przeszło pół roku przesiedział w ciężkim więzieniu w twierdzy Königgrätz, aż został wymieniony przez gen. Moreau. Odzyskawszy wolność, objął w Livorno ponownie obowiązki szefa brygady i dowódcy piechoty legii, mianowany był nawet komendantem Livorno. Po 1801 roku podał się do dymisji i wyjechał do Paryża, gdzie podjął studia. Przebywał tam w otoczeniu Kościuszki, który wyswatał go z Wirydianną Kwilecką i wystarał się dlań o dzierżawę niewielkiego majateczku Koninko, nieopodal Poznania, gdzie osiadł w 1803 roku. Wirydiannę Kwilecką poślubia w 1806 roku.
Użyty przez Dąbrowskiego do urządzenia siły zbrojnej w Wielkopolsce podczas powstania, objął dowództwo brygady. Oblegał Gdańsk pod Lefebvrem. W 1807 został inspektorem generalnym piechoty, w 1808 został generałem brygady i naczelnikiem sztabu głównego wojsk Księstwa Warszawskiego. W ciągu dwóch lat postawił armię Księstwa, a zwłaszcza artylerię, na nogi. Raniony pod Raszynem. 22 sierpnia 1809, został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Virtuti Militari.
Od 1811 prowadził gorączkową działalność organizatorską i mobilizacyjną do wojny z Rosją. W 1812 roku przystąpił do Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego[6]. Wyruszył na Moskwę w 1812 roku, jako naczelnik sztabu V korpusu ks. Józefa. Walczył w bitwie pod Borodino i w zdobywaniu Moskwy. Przy odwrocie z Moskwy, w walce z uderzającym na Polaków korpusem Ostermana, poległ pod Tarutino 18 października 1812. Pochowany był we wsi Woronowo pod Moskwą.
Był członkiem jednej z gdańskich lóż wolnomularskich w 1792 roku[7]. Z uwagi na niewielki wzrost nazywany Fiszerkiem[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kronika powstań polskich 1794-1944, Marian B Michalik (red.), Eugeniusz Duraczyński (oprac.), Warszawa: Wydawnictwo Kronika, 1994, s. 76, ISBN 83-86079-02-9, OCLC 834009097.
- ↑ Stanisław Fiszer. W: Adam M. Skałkowski: Polski Słownik Biograficzny. T. 7. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1948.
- ↑ Jan Pachoński: Oficerowie Legionów Polskich 1796–1807. T. 2: Słownik biograficzny oficerów Legionów Polskich 1796–1807. Kraków: Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003, s. 67. ISBN 83-7188-003-0.
- ↑ Kamilla Mrozowska, Szkoła Rycerska Stanisława Augusta Poniatowskiego (1764–1794), Warszawa 1961, s. 240.
- ↑ Krzysztof Filipow, Order Virtuti Militari 1792–1945, Warszawa 1990, s. 18.
- ↑ Dziennik Konfederacyi Jeneralnej Królestwa Polskiego. 1812, nr 18, s. 165.
- ↑ Stanisław Małachowski-Łempicki, Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków w latach 1738–1821, w: Archiwum Komisji Historycznej, t. XIV, Kraków 1930, s. 361.
- ↑ Stanisław Gierszewski (red.), Pomorscy patroni ulic Trójmiasta, Wrocław 1977, wyd. Ossolineum, s. 99.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Polski Słownik Biograficzny, tom VII
- Eugeniusz Szulc, Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie, Warszawa 1989.
- Wirydianna Fiszerowa, Dzieje moje własne i osób postronnych, Londyn 1975.(Warszawa 1998.
- Konrad Morawski, Generał Stanisław Fiszer 1769–1812, Warszawa 2016.