Stanisław Puchalski

Ten artykuł dotyczy generała dywizji Wojska Polskiego. Zobacz też: Stanisław Puchalski – urzędnik, żołnierz Armii Krajowej (ps. „Kozak”), Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
Stanisław Puchalski
Ilustracja
generał dywizji generał dywizji
Data i miejsce urodzenia

5 stycznia 1867
Wapowce

Data i miejsce śmierci

16 stycznia 1931
Warszawa

Przebieg służby
Lata służby

1887–1921

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

Ministerstwo Spraw Wojskowych

Stanowiska

szef Departamentu I Broni Głównych i Wojsk Taborowych

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa

Odznaczenia
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Krzyż Zasługi Wojskowej z Mieczami Order Korony Żelaznej II klasy (Austro-Węgry) Kawaler Orderu Leopolda (Austria) Krzyż Zasługi Wojskowej z Mieczami Krzyż Zasługi Wojskowej (w czasie pokoju) Krzyż Jubileuszowy Wojskowy Krzyż Pamiątkowy Mobilizacji 1912–1913 Krzyż Żelazny (1813) I Klasy Krzyż Żelazny (1813) II Klasy
Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Ślepowron-Puchalski[1][a] herbu Puchała (ur. 5 stycznia 1867 w Wapowcach, zm. 16 stycznia 1931 w Warszawie) – marszałek polny porucznik cesarskiej i królewskiej Armii, komendant Legionów Polskich, generał dywizji Wojska Polskiego.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 5 stycznia 1867 w Wapowcach, w ówczesnym powiecie przemyskim Królestwa Galicji i Lodomerii[3], w rodzinie urzędnika państwowego.

Kształcił się w wojskowych szkołach w Güns, Hranicach, Terezjańskiej Akademii Wojskowej w Wiener Neustadt (1884-1887) oraz Szkole Wojennej w Wiedniu (1890-1893). W 1887 rozpoczął karierę oficerską jako podporucznik w 10 pułku piechoty. W 1890 awansował do stopnia porucznika, a w 1896 – kapitana z przydziałem do Wojskowego Biura Kolei Żelaznych. W 1903 już w randze majora został szefem sztabu 45 Dywizji Piechoty Obrony Krajowej. W 1910 otrzymał awans na stopień pułkownika. Od 1911 był dowódcą Galicyjskiego Pułku Piechoty Nr 20 w Krakowie. We wrześniu tego roku został dowódcą 24 Brygady Piechoty. 6 grudnia 1914 został mianowany generałem majorem ze starszeństwem z 1 listopada 1914[4], brał ze swoją dywizją udział w walkach z Rosjanami na froncie galicyjskim.

Od lutego do października 1916 był następcą Karola Durskiego na stanowisku komendanta Legionów Polskich. Nieprzychylny Józefowi Piłsudskiemu, nie umiał z nim współpracować. Odwołany ze stanowiska komendanta Legionów, od 1917 dowodził 12 Dywizją Piechoty, walcząc na Bukowinie. 9 grudnia 1917 został mianowany marszałkiem polnym porucznikiem ze starszeństwem z 1 listopada 1917[4]. Uczestniczył w walkach na froncie nad Piawą. Mianowany przez ministra wojny Austro-Węgier komendantem wojskowym Przemyśla przybył do tego miasta 29 października 1918 roku. Obowiązki objął 1 listopada 1918, lecz już w dniach 30 i 31 października współpracował z ustępującym komendantem miasta, tytularnym generałem piechoty Viktorem von Njegovan. Powołany na stanowisko dowódcy Wojska Polskiego w Galicji, w dniu 1 listopada zadeklarował przejście w szeregi Wojska Polskiego, swoją funkcję w armii Austro-Węgier przekazując gen. Stowasserowi[5]. W dniu 4 listopada 1918 r. został internowany w Przemyślu przez siły ukraińskie. W niewoli, bez odpowiedniego rozeznania, podpisał rozkaz dla jednostek polskich, nakazujący im opuszczenie Przemyśla i powiatu przemyskiego, oraz oddanie ich w ręce ukraińskie[6]. Polacy (POW) nie zastosowali się do rozkazu i obronili Przemyśl. Polska komisja generalska rozpatrująca pod koniec 1918 zarzuty przeciwko Puchalskiemu – przed którą stanął na własne życzenie – uznała jego duże doświadczenie i wiedzę wojskową, jednocześnie stwierdzając, że „ze względu na słabe nerwy nie nadaje się do służby frontowej i samodzielnych komend”[7], i oddała go do dyspozycji Naczelnego Dowództwa.

18 marca 1919 został przyjęty do Wojska Polskiego w stopniu generała porucznika ze starszeństwem od 9 grudnia 1917 i przydzielony z dniem 1 marca tego roku do Rezerwy Oficerskiej w Warszawie[8]. Kierował Kursem Adiutantów Sztabowych i uczestniczył w pracach Komisji Weryfikacyjnej. 10 czerwca 1919 wyznaczono go na stanowisko dowódcy Szkoły Sztabu Generalnego. Równocześnie przewodniczył Centralnej Komisji Wyszkolenia WP (od 21 sierpnia) oraz kierował dywizyjnym Centrum Wyszkolenia w Lidzie (od 17 listopada). 10 lutego 1920 został zwolniony z funkcji komendanta SSG, a 10 marca otrzymał nominację na stanowisko szefa Departamentu I Broni Głównych i Wojsk Taborowych Ministerstwa Spraw Wojskowych i członka Rady Wojskowej. Funkcję szefa departamentu sprawował do listopada 1920. Z dniem 1 marca 1921 na własną prośbę został przeniesiony do rezerwy armii[9], a z dniem 31 marca tego roku w stan spoczynku z prawem noszenia munduru[10]. 26 października 1923 Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził go w stopniu generała dywizji[11]. Zmarł 16 stycznia 1931 w Warszawie[12]. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A15-5-3)[13].

Stanisław Puchalski był żonaty z Luiginą Hächsman von Hochsam, z którą miał córkę Edytę (ur. 1904).

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ W ewidencji cesarskiej i królewskiej Armii figurował jako „Stanislaus von Puchalski”[2].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Nowy komendant Legionów polskich. „Nowości Illustrowane”. Nr 10, s. 2, 4 marca 1916. 
  2. ↑ a b c d e f g h Ranglisten 1918 ↓, s. 38.
  3. ↑ a b c Encyklopedia Wojskowa 1937 ↓, s. 49.
  4. ↑ a b Schmidt-Brentano 2007 ↓, s. 145.
  5. ↑ Stanisław Puchalski: Kolekcje Archiwalne Online. Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce. [w:] Raport [on-line]. 1918-11-07. [dostęp 2015-01-24]. (pol.).
  6. ↑ Andrzej Szeliga, Obrona Przemyśla w 1918 r.. kki.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-07)]. (pol.) [dostęp 2011-12-16]
  7. ↑ Piotr Stawecki, Słownik Biograficzny Generałów Wojska Polskiego 1918-1939, Warszawa 1994, s. 268-269
  8. ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 37 z 3 kwietnia 1919, poz. 1175, 1184.
  9. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 12 marca 1921, s. 402.
  10. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 40 z 23 listopada 1921, s. 1522.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 70 z 7 listopada 1923, s. 738.
  12. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 22 lutego 1932, s. 171.
  13. ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  14. ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie. Wiedeń, 1918, s. 85

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1918. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1918. (niem.).
  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-12-31].
  • Österreichisches Biographisches Lexikon 1815-1950, Band VIII., Wien 1983
  • Polski Słownik Biograficzny, t. XXIX, Wrocław etc. 1986
  • Encyklopedia Wojskowa. Otton Laskowski (red.). T. VII: Przemysł wojenny – Rada Narodowa. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, 1937.
  • Antonio Schmidt-Brentano: Die k. k. bzw. k. u. k. Generalität 1816-1918. Wiedeń: Austriackie Archiwum Państwowe, 2007.
  • Piotr Stawecki, Słownik Biograficzny Generałów Wojska Polskiego 1918-1939, Warszawa 1994, s. 268-269
Legiony Polskie 1914–1918
Formacje
Piechota
Kawaleria
Artyleria i saperzy
Komendanci Legionów
Inne