Stare Pole (województwo pomorskie)

Stare Pole

wieś
Pomnik krowy w Starym Polu
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	malborski
Gmina	Stare Pole
Liczba ludności (2011)	1886[2]
Strefa numeracyjna	55
Kod pocztowy	82-220[3]
Tablice rejestracyjne	GMB
SIMC	0156707
Położenie na mapie gminy Stare Pole Stare Pole
Położenie na mapie Polski Stare Pole
Położenie na mapie województwa pomorskiego Stare Pole
Położenie na mapie powiatu malborskiego Stare Pole
54°03′16″N 19°12′16″E/54,054444 19,204444[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Zabytkowa dzwonnica w Starym Polu

Stare Pole (niem. Altfelde^[4]) – wieś w Polsce, położona w województwie pomorskim, w powiecie malborskim, w gminie Stare Pole, której jest siedzibą, na obszarze Żuław Elbląskich, na trasie linii kolejowej Malbork – Elbląg i przy drodze krajowej nr 22.

Nazwa

12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Stare Pole^[4].

Historia gminy

Stare Pole jest osadą słowiańską, wielokrotnie niszczoną przez powodzie Nogatu; do XVI w. obszar gminy był pokryty rozlewiskami jeziora Drużno. Na obszarze gminy we wsiach Janówka, Klecie, Dębowa Góra prowadzono badania archeologiczne, które dowodzą istnienia osadnictwa już od neolitu po wczesne średniowiecze. Ok. VI w. obszary położone na wschód od dolnej Wisły i Nogatu zajęli Prusowie, jednak osady słowiańskie zachowały się.

Na przełomie XIII i XIV w. sprowadzono na teren gminy zachodnich osadników, którzy z biegiem czasu schrystianizowali ludność tubylczą. Sprowadzenie Krzyżaków na Żuławy i uczynienie Malborka siedzibą zakonu spowodowały jeszcze większą pruską kolonizację tych obszarów i częściową zagładę miejscowej ludności. 14 lutego 1330 r. nastąpiła lokacja miejscowości Aldevelt (Altefelde) czyli nadanie praw wiejskich przez dzierzgońskiego mistrza zakonu krzyżackiego Luthra z Brunszwiku. Po upadku krzyżackiej potęgi, na mocy pokoju z 1466 r. miejscowość weszła w skład Prus Królewskich (ówczesne województwo malborskie).

W drugiej połowie XVI w. na obszar gminy sprowadzono osadników holenderskich, którzy przyczynili się do zwiększenia ilości ziem uprawnych (specjalizowali się w osuszaniu terenów błotnych i bagiennych). Na obszarze gminy, w miejscowości Szaleniec, zachował się cmentarz mennonicki (osadnicy należeli do tego odłamu protestantów). Mimo osuszania terenów i melioracji, powodzie były częste i niszczyły obszar gminy (największe straty materialne spowodowała powódź z 28 marca 1888 roku).

W 1880 r. uruchomiono w Starym Polu cukrownię z kapitałem początkowym 600 tys. marek, którą rozbudowano w 1903. W miejscowości istniała wówczas towarowo-osobowa kolej wąskotorowa i centrala telefoniczna, restauracja Richarda Krause, Villa Meske, zbudowany w l. 1857-70 dworzec kolei normalnotorowej, poczta z 1900 oraz liczne warsztaty rzemieślnicze. W tym czasie powstał bank spółdzielczy. W okresie przedwojennym w Starym Polu funkcjonowały szkoły ewangelicka i katolicka, kluby rowerzystów i piłki nożnej; grupa amatorów wystawiała przedstawienia teatralne. Praktykowało na terenie gminy kilku lekarzy i znajdowała się w niej apteka.

Po II wojnie światowej zniszczona miejscowość została zajęta przez wojska radzieckie. Ludność niemiecka została wysiedlona, a na teren gminy sprowadzono osadników z całej Polski. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.

Zabytki

Według rejestru zabytków NID^[5] na listę zabytków wpisane są:

• zespół dawnego kościoła ewangelickiego, nr rej.: A-1393 z 20.07.1993:
  • kościół, obecnie rzymskokatolicki filialny pw. MB Królowej Polski, 1879^[6]
  • cmentarz ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki, po 1638, XIX-XX
  • dzwonnica, 2 poł. XIX, murowano-drewniana
  • kaplica-mauzoleum, 1912
• poczta, ul. Sienkiewicza 5, k. XIX, nr rej.: A-1538 z 24.05.1995
  • budynek gospodarczy, nr rej.: j.w.
  • ogrodzenie, nr rej.: j.w.
• zespół cukrowni, ul. Marynarki Wojennej 2, 1880, 1890–1940, nr rej.: A-1358 z 18.11.1991.

Urodzeni w Starym Polu

• Alfred Eisenack – niemiecki paleontolog.
• Stefan Rydel – polski aktor scen krakowskich.

Pomnik

Przy PODR-ze (Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego) znajduje się pomnik krowy – rekordzistki pod względem dawania mleka (jedyny w Polsce).

Zobacz też

• Gronowo Elbląskie
• Królewo
• cmentarz mennonicki w Szaleńcu

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 129278
2. Wieś Stare Pole [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-08-03] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1213 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
5. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 66 [dostęp 2020-04-13] .
6. Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 s. 59 ISBN 83-7200-631-8