Stary Błeszyn

Stary Błeszyn

wieś
Fragment miejscowości
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	gryfiński
Gmina	Mieszkowice
Liczba ludności (2011)	137
Strefa numeracyjna	91
Kod pocztowy	74-505[2]
Tablice rejestracyjne	ZGR
SIMC	0779348
Położenie na mapie gminy Mieszkowice Stary Błeszyn
Położenie na mapie Polski Stary Błeszyn
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Stary Błeszyn
Położenie na mapie powiatu gryfińskiego Stary Błeszyn
52°45′38″N 14°20′39″E/52,760556 14,344167[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Stary Błeszyn (do 1945 niem. Alt Blessin) – wieś w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie gryfińskim, w gminie Mieszkowice. Według danych z 2011 miejscowość liczyła 137 mieszkańców^[3].

Wieś znajdowała się od ok. 1250 na terytorium powstałej Nowej Marchii, pierwsza wzmianka pochodzi z 1399. Przez wieki była własnością rodu von Sack, następnie XVII-XIX w. części wsi należały również do rodów von Schönebeck, von Wobeser, von Treskow, von Sydow, von Oelsen. W połowie XIX w. majątki uległy parcelacji. Od 1945 leży w granicach Polski.

Położenie

Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według Kondrackiego teren, na którym położony jest Stary Błeszyn należy do prowincji Nizina Środkowoeuropejska, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, makroregionu Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka oraz w końcowej klasyfikacji do mezoregionu Kotlina Freienwaldzka.

Miejscowość położona jest 10 km na zachód od Mieszkowic.

Stary Błeszyn posiada układ przestrzenny o mało czytelnej, wielodrożnicowej kompozycji. Niektóre drogi uległy częściowemu zatarciu, zaś ich pierzeje składają się z pojedynczych obiektów. Zagrody wiejskie są z reguły małe, głównie 2-budynkowe, o nieregularnym kształcie działek siedliskowych. Zabudowa jest zróżnicowana pod względem materiałowym (budynki szachulcowe, murowane lub o łączonej konstrukcji). Dawny kościół z 1736 r. został zburzony podczas działań wojennych w 1945 r. i nie odbudowany, działka przykościelna pozostaje niezagospodarowana. Interesującym elementem kompozycji przestrzennej wsi jest rozległy, śródleśny cmentarz ewangelicki z 2 połowy XIX w., położony w płn-wsch. części miejscowości. Jego pierwotny układ przestrzenny uległ zatarciu, nekropolia jest porośnięta w całości lasem, pierwotną funkcję terenu daje się odczytać po obecności pojedynczych, zdewastowanych nagrobków oraz pozostałości ozdobnej zieleni wysokiej.

Demografia

Ludność w ostatnich 3 stuleciach^{[4][5][6][7][8][3]}:

Historia

• VIII-poł. X w. – w widłach Odry i dolnej Warty znajduje się odrębna jednostka terytorialna typu plemiennego, prawdopodobnie powiązana z plemieniem Lubuszan. Na północy od osadnictwa grupy cedyńskiej oddzielały ją puszcze mosińska (merica Massen) i smolnicka (merica Smolnitz). Mieszkańcy zajmowali się gospodarką rolniczo-hodowlaną.
• 960–972 – książę Mieszko I opanowuje tereny nadodrzańskie, obejmujące obręb późniejszej kasztelani cedyńskiej, ziemię kiniecką i kostrzyńską
• 1005 (lub 1007) – Polska traci zwierzchność nad Pomorzem, w tym również nad terytorium w widłach Odry i dolnej Warty
• 1112–1116 – w wyniku wyprawy Bolesława Krzywoustego, Pomorze Zachodnie uznaje zwierzchność lenną Polski
• Pocz. XIII w. – obszar na północ od linii Noteci-dolnej Warty i zachód od Gwdy w dorzeczu Myśli, Drawy, środkowej Iny, stanowi część składową księstwa pomorskiego; w niewyjaśnionych okolicznościach zostaje przejęty przez księcia wielkopolskiego Władysława Laskonogiego, a następnie jego bratanka, Władysława Odonica
• 1250 – margrabiowie brandenburscy z dynastii Askańczyków rozpoczynają ekspansję na wschód od Odry; z zajmowanych kolejno obszarów powstaje następnie Nowa Marchia
• 1320-1323 – po wygaśnięciu dynastii askańskiej, Nowa Marchia przejściowo przechodzi we władanie książąt pomorskich
• 1323 – władzę w Nowej Marchii obejmują Wittelsbachowie
• 1337 – księga ziemska margrabiego brandenburskiego Ludwika Starszego nie zawiera wzmianki o wsi
• 25.07. 1399 – pierwsza wzmianka pod nazwą Blosen, Blesen; Zygmunt Luksemburski potwierdza Clausowi von Sack (Claws Saks) z Przyjezierza, iż wraz z innymi członkami rodu von Sack posiadają do wspólnej ręki otrzymane dziedzicznie od Jana Zgorzeleckiego dobra: siedzibę (Hausstätte) w Różankach, (Dorfstätte) w Przyjezierzu i całą wieś Błeszyn^[9]
• 1402–1454/55 – ziemie Nowej Marchii pod rządami zakonu krzyżackiego
• 1433 – podczas wojny polsko-krzyżackiej, okoliczne tereny zostają zdobyte i splądrowane przez Husytów
• 1535–1571 – za rządów Jana kostrzyńskiego Nowa Marchia staje się niezależnym państwem w ramach Świętego Cesarstwa Rzymskiego
• 1538 – margrabia Jan kostrzyński oficjalnie wprowadza na terenie Nowej Marchii luteranizm jako religię obowiązującą
• 1604 – wieś liczy 470 mieszkańców i 74 domy mieszkalne
• 1670 – jedna czwarta wsi zostaje opuszczona
• 1701 – powstanie Królestwa Prus

Właściciele Starego Błeszyna

Właściciel	Lata	Udział
von Sack	przed 1399–1670	cała wieś
von Sack	1670–1767	¾ wsi
Jakob Ludwig von Grape	1768–1775	¾ wsi
von Knobelsdorf?	1775–1789	¾ wsi
Friedrich Karl Ludwig Sigismund von Treskow	1789–1803	¾ wsi
von Waldow	1803? – 1830	¾ wsi
von Schönebeck	1670–1705	¼ wsi
von Wobeser	1705–1715	¼ wsi
?	1715–1781	¼ wsi
Adolf Friedrich von Buch	1781–1792	¼ wsi
Wilhelm Ludwig von Sydow	1792–1805	¼ wsi
von Oelsen	1805–1830	¼ wsi
von Oelsen	1830–ok. 1850	cała wieś
von Plötz	1855

• Do 1705 – właścicielem części wsi jest ród von Schönebeck
• Do 1715 – właścicielem części wsi jest rodzina von Wobeser
• 1718/19 – we wsi jest 22 chałupników (niem. Kossäten) i 29 chłopów czynszowych (niem. Freihäuseler)
• 1736 – wybudowano ryglowy kościół (zburzony w 1945)
• Do 1767 – właścicielem części majątku jest rodzina von Sack (ostatni właściciel z tego rodu to George Friedrich von Sack (1770–1786), posiadał również Witnicę i Altreetz)
• 1781 – właścicielem ¼ wsi staje się Adolf Friedrich von Buch ze Stolpe
• 1789–1803 – Friedrich Karl Ludwig Sigismund von Treskow (1772-1853) wymieniany jako właściciel ¾ wsi Błeszyn^[10]
• 1792 – ¼ majątku Błeszyn, wraz z Witnicą, nabywa Wilhelm Ludwig von Sydow
• Pocz. XIX w. - powstaje kolonia Nowy Błeszyn (Neu Blessin), co doprowadza do zmiany nazwy wsi na Stary Błeszyn (Alt Blessin)
• 1803? – od von Treskowa jego część wsi nabywa porucznik von Waldow z Chełma Dolnego
• 1805 – ¼ wsi zostaje zakupiona od Wilhelma Ludwiga von Sydow przez jego zięcia Johanna Christiana Magnusa von Oelsen (ożenionego w 1802 z córką Charlotte von Sydow), razem z majątkiem w Witnicy
• 1806–1807 – Nowa Marchia pod okupacją wojsk napoleońskich; na mocy traktatu w Tylży w dniu 12.07.1807 wojska francuskie opuszczają terytorium państwa pruskiego z wyjątkiem niektórych ważniejszych twierdz, pod warunkiem spłaty bądź zabezpieczenia nałożonej na Prusy kontrybucji wojennej
• 1807–1811 – reformy gospodarcze Steina- Hardenberga dotyczące zniesienia poddaństwa chłopów w Prusach (najpierw w królewszczyznach, następnie w dobrach prywatnych); w zamian za uwłaszczenie dziedzic otrzymywał od chłopa odszkodowanie pieniężne, w postaci robocizny w określonym czasie lub części ziemi, przy czym to nie mogło przekroczyć połowy gospodarstwa chłopskiego
• 1815-1818 - reformy administracyjne Prus zmieniają strukturę Nowej Marchii; wieś należy do powiatu Chojna, w rejencji frankfurckiej, w prowincji brandenburskiej
• 1816 – obowiązek uwłaszczenia chłopów w Prusach ograniczono do gospodarstw sprzężajnych, tj. posiadających co najmniej dwa zwierzęta pociągowe (konie lub woły)
• 1830 – von Oelsen scala wszystkie części wsi w jeden majątek
• 1850 – uwłaszczenie chłopów w Prusach rozszerzono na wszystkie gospodarstwa chłopskie, aczkolwiek do tego czasu wielu chłopów zostało przez panów usuniętych z ziemi lub zbankrutowało
• Poł. XIX w. – majątek ulega parcelacji, powstają gospodarstwa po 20-25 ha
• 1855 – jako jeden z właścicieli wsi wymieniany jest von Plötz^[11]
• 1871-1918 – Nowa Marchia w ramach zjednoczonej Drugiej Rzeszy Niemieckiej
• 1901 – większość zabudowy wsi ulega spaleniu
• 05.02.1945 – zajęcie przez wojska 5 Armii 1 Frontu Białoruskiego; wieś zniszczona podczas walk nad Odrą
• IV 1945 – budowa przeprawy przez Odrę, po której przeszły m.in. oddziały 3 Dywizji Piechoty Wojska Polskiego; przeprawa zostaje zorganizowana przez 7 i 9 Batalion Saperów oraz 6 i 31 Batalion Pontonowy.
• 1975–1998 – miejscowość należy administracyjnie do województwa szczecińskiego

Nazwa

Nazwa na przestrzeni wieków: Blosen, Blesen 1399; Blezyn 1409

Administracja

Miejscowość jest siedzibą sołectwa Stary Błeszyn.

Architektura

• stodoła wraz z reliktami bramy, z 2 połowy XIX w.
• budynki w konstrukcji ryglowej z XIX / XX w.

Związki wyznaniowe

Kaplica pw. św. Józefa Opiekuna Rodzin należy do parafii rzymskokatolickiej pw. Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej w Czelinie; adaptowana w 1994 z pomieszczenia gospodarczego na cele kultu religijnego^[12].

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 129659
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1218 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
3. Bank Danych Lokalnych. [dostęp 2015-04-11].
4. Statistisch-topographische Beschreibung der gesammten Mark Brandenburg: Für Statistiker, Geschäftsmänner, bes. für Kameralisten. Die Neumark Brandenburg. T. 3. Berlin: Friedrich Maurer, 1809, s. 112.
5. Topographische Uebersicht des Appellationsgerichts-Departements Frankfurt a/O: Zusammengestellt von Güthlein. Gustav Harnecker & Co., 1856, s. 20.
6. Statistisches Landesamt Prussia: Die Gemeinden und Gutsbezirke des Preussischen Staates und ihre Bevölkerung: Nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1. december 1871 bearb. und zusammengestellt vom Königlichen Statistischen Bureau. T. II. Provinz Brandenburg. Berlin: Königl. Statistisches Bureau, 1873, s. 119.
7. Neues topographisch-statistisch-geographisches Wörterbuch des preussischen Staats. Alexander August Mützell, Leopold Krug (red.). T. 1. Karl August Kümmel, 1821, s. 127.
8. Ale Blessin (GenWiki). [dostęp 2015-07-14]. (niem.).
9. Adolph Friedrich Johann Riedel: Codex diplomaticus Brandenburgensis: Sammlung der Urkunden, Chroniken und sonstigen Quellenschriften für die Geschichte der Mark Brandenburg und ihrer Regenten. T. 19. Cz. 1. F.H. Morin, 1860, s. 87.
10. Leopold von Ledebur: Adelslexikon der preussischen Monarchie. T. 3. Rauh, 1858, s. 26.
11. Leopold von Ledebur: Adelslexikon der preussischen Monarchie. T. 2. Rauh, 1854, s. 208.
12. Tygodnik Katolicki Niedziela. Edycja szczecińska 02/2003. [dostęp 2011-06-12].

Bibliografia

• Kreis Königsberg/Neumark. Erinnerungen an einen ostbrandenburgischen Landkreis. Berlin/Bonn: Westkreuz-Verlag GmbH, 1996, s. 248-249.
• Z Dziejów Ziemi Chojeńskiej. Tadeusz Białecki (red.). Szczecin: Instytut Zachodniopomorski, 1969. Brak numerów stron w książce
• Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Mieszkowice. [dostęp 2011-05-28].