Stemmiulidae

	Stemmiulidae
	Pocock, 1894
	Okres istnienia: miocen–dziś PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q
	; Przedstawiciele rodziny z Portoryko
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	wije
Gromada	dwuparce
Podgromada	Chilognatha
Infragromada	Helminthomorpha
(bez rangi)	Eugnatha
Nadrząd	Nematophora
Rząd	Stemmiulida; Cook, 1895
Rodzina	Stemmiulidae
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stemmiulidae – rodzina wijów z gromady dwuparców i nadrzędu Nematophora. Jedyna z monotypowego rzędu Stemmiulida. Obejmuje ponad 150 opisanych gatunków.

Opis

Dorosłe formy tych dwuparców osiągają do 50 mm długości spłaszczonego bocznie ciała i mają ponad 30 pierścieni zagłowowych. Oczy proste są u nich duże, obecne w liczbie 1 lub 2 par. Narządy Tömösváry’ego nie występują. Narządy gębowe cechuje dymorfizm płciowy w budowie gnathochilarium. Przez środek tergitów biegnie podłużna bruzda grzbietowa. U samców odnóża drugiej pary są silnie zmodyfikowane, ósmej pary przekształcone w gonopody, a dziewiątej pary zredukowane. U samic charakterystyczna jest obecność pary przyśrodkowych zbiorników nasiennych, oddzielonych od otworów płciowych^[1]. Telson wyposażony jest w gruczoły przędne, brak natomiast u nich ozoporów^[2]. Krocionogi te potrafią się zwinnie poruszać, a niektóre gatunki w razie zagrożenia mogą się ratować skacząc^[1]^[2].

Biologia i występowanie

Takson pantropikalny o pochodzeniu gondwańskim. W krainie neotropikalnej występują od meksykańskiego stanu Veracruz i Kuby na północy przez Karaiby i Amerykę Centralną po amazońską część Ekwadoru, Peru i Brazylii. W krainie etiopskiej rozprzestrzenione są w pasie od Senegalu na zachodzie po Kenię, Tanzanię i północne Malawi na wschodzie. W Azji znane są z Indii, Sri Lanki, Wietnamu i Indonezji. Zamieszkują także Papuę-Nową Gwineę^[3].

Systematyka

Rodzinę wprowadził w 1894 Reginald Innes Pocock^[4], a rząd w 1985 Orator Fuller Cook^[5]. Według analiz Enghoffa z 1984 oraz morfologicznej Regiera i innych z 2005 Stemmiulida zajmują pozycję siostrzaną względem kladu obejmującego Chordeumatida i Callipodida^[6]^[7], natomiast analiza nukleotydów metodą bayesowską z 2005 wskazywała, że stanowią klad bazalny w obrębie Helminthomorpha^[7]. W zapisie kopalnym znane są od miocenu^[8].

Do 2011 roku opisano 155 gatunków^[9]. Klasyfikuje się je w rodzajach^[10]^[8]:

Diopsiulus Silvestri, 1897
Eostemmiulus Mauriès, Golovatch & Geoffroy, 2010
Nethoiulus Brölemann, 1920
†Parastemmiulus Riquelme et al, 2013
Prostemmiulus Silvestri, 1916
Scoliogmus Loomis, 1941
Stemmiulus Gervais, 1844

Przypisy

↑ ^a ^b Descriptions and putative apomorphies of millipede clades. [w:] Milli-PEET: Millipede Systematics [on-line]. Field Museum of Natural History, 26 września 2006. [dostęp 2017-10-10].
↑ ^a ^b Jolanta Wytwer: gromada: dwuparce – Diplopoda. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 29–52.
↑ Rowland M. Shelley, Sergei I. Golovatch. Atlas of myriapod biogeography. I. Indigenous ordinal and supra-ordinal distributions in the Diplopoda: Perspectives on taxon origins and ages, and a hypothesis on the origin and early evolution of the class. „Insecta Mundi”. 158, s. 1–134, 2011.
↑ R.I. Pocock: Chilopoda, Symphyla and Diplopoda from the Malay Archipelago. W: M. Weber: Zoologische Ergebnisse einer Reise in Niederländisch Ost-Indien, Band 3. Leiden: 1894, s. 307-404.
↑ O.F. Cook. Stemmatoiulus as an ordinal type. „American Naturalist”. 29, s. 1111-1121, 1895.
↑ H. Enghoff. Phylogeny of millipedes-a cladistic analysis. „Zeitschrift für Zoologische Systematik und Evolutionsforschung”. 22 (1), s. 8-26, 1984.
↑ ^a ^b J.C. Regier, H.M. Wilson, J.W. Shultz. Phylogenetic analysis of Myriapoda using three nuclear protein-coding genes. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 34, s. 147-158, 2005.
↑ ^a ^b F. Riquelme, J. Alvarado-Ortega, M. Ramos-Arias, M. Hernández, I. Dez, T.A. Lee-Whiting, J.L. Ruvalcaba-Sil. A fossil stemmiulid millipede (Diplopoda: Stemmiulida) from the Miocene amber of Simojovel, Chiapas, México. „Historical Biology”, s. 1–13, 2013. DOI: 10.1080/08912963.2013.778843.
↑ WilliamW. Shear WilliamW., Class Diplopoda de Blainville in Gervais, 1844, [w:] Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness, „Zootaxa”, 3148, 2011, s. 159–164 [dostęp 2017-10-08] .
↑ P. Sierwald: Stemmiulidae Pocock, 1894. [w:] MilliBase [on-line]. 2016. [dostęp 2017-10-14].

[apo-1] Descriptions and putative apomorphies of millipede clades. [w:] Milli-PEET: Millipede Systematics [on-line]. Field Museum of Natural History, 26 września 2006. [dostęp 2017-10-10].

[Blaszak-2] Jolanta Wytwer: gromada: dwuparce – Diplopoda. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 29–52.

[Shelley-3] Rowland M. Shelley, Sergei I. Golovatch. Atlas of myriapod biogeography. I. Indigenous ordinal and supra-ordinal distributions in the Diplopoda: Perspectives on taxon origins and ages, and a hypothesis on the origin and early evolution of the class. „Insecta Mundi”. 158, s. 1–134, 2011.

[Pocock-4] R.I. Pocock: Chilopoda, Symphyla and Diplopoda from the Malay Archipelago. W: M. Weber: Zoologische Ergebnisse einer Reise in Niederländisch Ost-Indien, Band 3. Leiden: 1894, s. 307-404.

[Cook-5] O.F. Cook. Stemmatoiulus as an ordinal type. „American Naturalist”. 29, s. 1111-1121, 1895.

[Enghoff-6] H. Enghoff. Phylogeny of millipedes-a cladistic analysis. „Zeitschrift für Zoologische Systematik und Evolutionsforschung”. 22 (1), s. 8-26, 1984.

[Regier-7] J.C. Regier, H.M. Wilson, J.W. Shultz. Phylogenetic analysis of Myriapoda using three nuclear protein-coding genes. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 34, s. 147-158, 2005.

[Riquelme-8] F. Riquelme, J. Alvarado-Ortega, M. Ramos-Arias, M. Hernández, I. Dez, T.A. Lee-Whiting, J.L. Ruvalcaba-Sil. A fossil stemmiulid millipede (Diplopoda: Stemmiulida) from the Miocene amber of Simojovel, Chiapas, México. „Historical Biology”, s. 1–13, 2013. DOI: 10.1080/08912963.2013.778843.

[tax-9] WilliamW. Shear WilliamW., Class Diplopoda de Blainville in Gervais, 1844, [w:] Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness, „Zootaxa”, 3148, 2011, s. 159–164 [dostęp 2017-10-08] .

[mb-10] P. Sierwald: Stemmiulidae Pocock, 1894. [w:] MilliBase [on-line]. 2016. [dostęp 2017-10-14].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]