Stolno (województwo kujawsko-pomorskie)
| wieś | |
 Budynek Urzędu Gminy Stolno | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) |
687[2] |
| Strefa numeracyjna |
56 |
| Kod pocztowy |
86-212[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CCH |
| SIMC |
0849149 |
Położenie na mapie gminy Stolno  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu chełmińskiego  | |
 53°19′23″N 18°30′17″E/53,323056 18,504722[1]
| |
Stolno (niem. Stollno[4], ok. 1400 Stoelen, Stolin, Stoelyn[4]) – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie chełmińskim, w gminie Stolno, przy skrzyżowaniu drogi krajowej nr 91 z drogą krajową nr 55.
Podział administracyjny
[edytuj | edytuj kod]W latach 1939–1945 położona była w okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie, w rejencji bydgoskiej (Regierungsbezirk Bromberg)[5], w powiecie Chełmno (Kreis Kulm)[6].
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie toruńskim. Miejscowość jest siedzibą gminy Stolno.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011) na terenie wsi mieszkało 687 mieszkańców[2]. Jest największą miejscowością gminy Stolno.
Produkty tradycyjne
[edytuj | edytuj kod]W Stolnie jest pieczone tradycyjne pieczywo wykonywane naturalnie. W 2007 roku trafił ten produkt do Listy Produktów Tradycyjnych[7].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana w 1301 roku pod nazwą (Stolyn)[8]. W latach 1423–1424 osada była własnością rycerską w komturstwie starogrodzkim. Wieś w 1430 roku należała do Lorencza Stolin, w 1440 i 1447 roku był odnotowany w miejscowości rycerz Budisch von Stoelen który był posłem do wielkiego mistrza[8][9]. Stolno należało też do rodu Kalkstein Stolińskich, którzy drugą część nazwiska mają od Stolna[10], i którzy są potomkami Jana Kalksteina, który w 1459 roku otrzymał przywilej na Wielkie Łunawy koło Stolna od wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Ludwiga von Erlichshausen[11][12]. W 1570 roku miejscowość należy do dwóch przedstawicieli tego rodu Tomasza Kalcksteina, który posiadał 12 łanów ziemi, karczmę, 4 zagrodników, młyn i Jana Kalcksteina, który miał 12 łanów ziemi, 6 zagrodników, karczmę i młyn[13].
W 1625 roku spadkobiercą po Adamie Kalkstein Stolińskim ze Stolna był jego syn Wojciech Kalkstein Stoliński[14][15], który był ojcem zmarłego w 1673 roku Melchiora Kalkstein Stolińskiego sędziego Człuchowskiego posła na sejm elekcyjny 1648 i Bartłomieja Kalkstein Stolińskiego poborcy powiatu Człuchowskiego[16], prawnukami Wojciecha Kalkstein Stolińskiego byli Melchior Kalkstein Stoliński (ok. 1691–1762) który był chorążym Chełmińskim, podkomorzym Chełmińskim, posłem na sejm i Antoni Kalkstein Stoliński poseł na sejm 1730[17][18][19]. Z linii Kalkstein Stolińskich ze Stolna pochodził też porucznik wojsk polskich Mikołaj Kalkstein Stoliński który zginął pod Cecorą w 1620 roku i z tej linii był Jerzy Kalkstein Stoliński, który walczył pod dowództwem Jana Karola Chodkiewicza[20] m.in. pod Chocimiem[21].
W 1667 roku Stolno było własnością rodziny Gronczowskich. Według taryfy podatkowej z 1682 roku w Stolnie funkcjonował młyn na małej wodzie o 1 kole[22]. W 1693 roku właścicielem miejscowości był Wojciech Elżanowski, w latach 1701–1705 był odnotowany w Stolnie Świętosław Radowicki, który w 1717 roku był wicewojewodą chełmińskim, w 1727 są na Stolnie Komorowscy, a w 1773 właścicielem wsi był von Zieliński a dzierżawcą Józef Hofmann[23][24][25][26][27].
Od połowy XIX w. do końca II wojny światowej Stolno należało do rodziny Strubing. W 1885 roku w Stolnie mieszkało 247 mieszkańców – 191 katolików i 56 ewangelików[28].
W latach 1939–1942 nazwą wsi była dotychczasowa nazwa Stolno, lecz po przeprowadzonej zamianie nazw miejscowości w Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie, w latach 1942–1945 nazywała się Stölen[6].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa[29] na listę zabytków wpisane są fortyfikacje w zespole twierdzy Chełmno z lat 1903–1914, nr rej.: A/1511/ z 14.02.1980:
- fort V, 1903–1914
- schron piechoty IR-5, ok. 1914
- schron amunicyjny M-9, po 1914 (nie istnieje)
- schron amunicyjny M-10, przed 1910
- bateria II, przed 1910.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 131464
- ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1226 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XI – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2021-11-19].
- ↑ Germanizacja nazw miejscowości w Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie. Wybór źródeł, wstęp i oprac. M. Kubicki, Gdańsk-Warszawa 2022, s. 93.
- ↑ a b Germanizacja nazw miejscowości w Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie. Wybór źródeł, wstęp i oprac. M. Kubicki, Gdańsk-Warszawa 2022, s. 102.
- ↑ Pieczywo ze Stolna smakuje jak żadne inne. „Nowości”, s. 9, 2010-02-27.
- ↑ a b Gabriela Mazur, Leksykon Miejscowości powiatu chełmińskiego, 2020, ISBN 978-83-7591-751-2.
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XI – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2022-06-06].
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XI – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2021-01-20].
- ↑ Herbarz Polski Kaspra Niesieckiego, tom V, s. 18.
- ↑ Żychliński Teodor, Złota księga szlachty polskiej. R.2, Leitgeber Jarosław, 1880 [dostęp 2023-11-21].
- ↑ Jerzy Wiśniewski, Karol Buczek, Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, 1971.
- ↑ Grodzkie i ziemskie > Nakło > Część 2639 (Nr. 223) 1625.
- ↑ [Przeglądanie zbiorów na pozycji 4908] [online], teki.bkpan.poznan.pl [dostęp 2022-06-07].
- ↑ Testamenty Szlachty Prus Królewskich z XVII wieku Wiesław Nowosad i Jacek Kowalkowski, s. 318.
- ↑ Testamenty Szlachty Prus Królewskich z XVIII wieku Wiesław Nowosad i Jacek Kowalkowski.
- ↑ Jacek Kowalkowski, Wiesław Nowosad, Testamenty Szlachty Prus Królewskich z XVII wieku, 2013.
- ↑ Polski słownik biograficzny t.44 str.73-75.
- ↑ Kasper Niesiecki, Herbarz polski Kaspra Niesieckiego t.8, 1841.
- ↑ Testamenty szlachty Prus Królewskich z XVII wieku, wyd. Jacek Kowalkowski i Wiesław Nowosad, Warszawa 2013, s. 116.
- ↑ Stanisław Kujot, Stanisław Kętrzyński, Taryfy podatkowe ziem pruskich z r. 1682, TNT, 1901 [dostęp 2024-02-26].
- ↑ Testamenty szlachty Prus Królewskich z XVIII wieku, Wiesław Nowosad i Jacek Kowalkowski. s. 98.
- ↑ DFG-Viewer: II. HA GD, Abt. 9, Polizeiverwaltung Tit. 93 Nr. 5 Band 2 : Kontributionskataster Amt Culm [online], dfg-viewer.de [dostęp 2025-01-11].
- ↑ Szlachta województwa Chełmińskiego w latach 1454–1772, Bartosz Drzewiecki s. 177.
- ↑ Szlachta województwa chełmińskiego w latach 1454–1772, Bartosz Drzewiecki s. 117.
- ↑ West Prussia [online], odessa3.org [dostęp 2023-03-22].
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XI – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2021-09-29].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025, s. 31 [dostęp 2016-07-20].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?q=Stolno&d=0&t=0
- http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/361
