Stosunki polsko-izraelskie

Polska i Izrael na mapie regionu

Stosunki polsko-izraelskie – wzajemne relacje międzynarodowe pomiędzy Polską a Izraelem. Oficjalne stosunki między Izraelem a Polską zostały nawiązane wraz z uznaniem przez Rzeczpospolitą Polską powstałego w maju 1948 państwa izraelskiego. Poprzedzała je wielowiekowa historia współżycia Polaków i Żydów na ziemiach polskich.

Historia

1947–1967

29 listopada 1947 Polska poparła na forum ONZ podział terytorium mandatowego w Palestynie na część żydowską i arabską. Była jednym z pierwszych państw, które uznały proklamowane w maju 1948 Państwo Izrael. 29 września 1948 przybyła do Polski izraelska misja dyplomatyczna. W Warszawie powstało poselstwo Izraela, a w Tel Awiwie utworzono poselstwo polskie^[1].

1967–1990

Po wybuchu w 1967 w Palestynie wojny sześciodniowej Polska jako państwo satelickie ZSRR zgodnie z wytycznymi Moskwy zerwała stosunki dyplomatyczne z Izraelem. Zbiegło się to z kampanią antysemicką w Polsce poprzedzającą i współtworzącą wydarzenia marcowe 1968. W jej wyniku część polskich Żydów (szacuje się, że była to liczba między 13 000 a 30 000 osób) wyjechała z Polski. Niektórzy z nich zostali obywatelami izraelskimi^[1].

Mimo braku stosunków dyplomatycznych w schyłkowym okresie PRL w Izraelu działało od 1986 tzw. przedstawicielstwo interesów^[1].

Prezydent Izraela Szimon Peres i prezydent RP Lech Kaczyński podczas spotkania w Warszawie w 2006

Po 1989

Izraelskie myśliwce F-15A podczas przelotu nad byłym niemieckim KL Auschwitz-Birkenau (4 września 2003) w ramach uroczystości upamiętnienia ofiar Holocaustu

Po upadku komunizmu w Polsce, w lutym 1990 wznowiono stosunki dyplomatyczne między oboma państwami. Po tym fakcie pierwszym ambasadorem Polski w Izraelu był Jan Dowgiałło, a ambasadorem Izraela w Polsce Mordechaj Palzur^[1].

Ważnym elementem wzajemnych stosunków są oficjalne wizyty państwowe przedstawicieli obu krajów najwyższego szczebla. Ze strony polskiej odbyły się m.in. wizyty prezydentów: Lecha Wałęsy (1991)^[1], Aleksandra Kwaśniewskiego (2000, 2004, 2005), Lecha Kaczyńskiego (2006), Bronisława Komorowskiego (2013) i Andrzeja Dudy (2017); premierów: Włodzimierza Cimoszewicza (1997), Jerzego Buzka (1999), Donalda Tuska (2008) i Beaty Szydło (2016)^[2][3][4][5]. Natomiast ze strony izraelskiej m.in. prezydentów: Chaima Herzoga (1992), Ezera Weizmana (2000), Moszego Kacawa (2003, 2005)^[2], Szimona Peresa (2006, 2008)^[6], Re’uwena Riwlina (2014, 2018)^[7][8] i premierów Icchaka Rabina (1993), Benjamina Netanjahu (1998) i Ariela Szarona (2005)^[2].

W 1990 rząd Tadeusza Mazowieckiego wyraził zgodę na wsparcie przez Polskę izraelskiej operacji Most mającej na celu przerzut do Izraela wielu tysięcy Żydów z ZSRR^[9].

Ceremonia wręczenia medali Sprawiedliwy wśród Narodów Świata w Senacie RP (2012). Przemawia marszałek Bogdan Borusewicz

Rządy obu państw współdziałają w działaniach mających na celu upamiętnienie ofiar Holocaustu i Polaków ratujących prześladowanych w czasie okupacji Żydów. Wspólnie organizowane są m.in. uroczystości wręczania w Polsce odznaczenia Sprawiedliwy wśród Narodów Świata^[10][11].

 Osobny artykuł: Polscy Sprawiedliwi wśród Narodów Świata.

We wzajemnych stosunkach międzypaństwowych podnoszona jest sprawa rewindykacji mienia odebranego Żydom w Polsce w okresie II wojny światowej przez okupanta niemieckiego. Strona polska stoi na stanowisku, że mienie to podlega takim samym zasadom reprywatyzacji jak mienie obywateli polskich niebędących Żydami^[12][5].

W 2018 roku wartość polskiego eksportu do Izraela przekroczyła 585 mln euro, a importu 400 mln EUR. Na tle państw regionu pozycja Izraela jako partnera handlowego jest stabilna i z wyjątkiem 2009 roku odnotowywany jest systematyczny wzrost obrotów. Prawie jedną trzecią polskiego eksportu stanowią produkty rolno-spożywcze. Z kolei Polska importuje głównie wyroby przemysłu elektromaszynowego^[13].

Podstawą współpracy w sferze edukacji, nauki i kultury jest umowa z 1991 roku, zaś w 2014 roku podpisano umowę o współpracy w zakresie przemysłowych badań i rozwoju^[13]. W ramach współpracy naukowej w 2004 zawarto umowę o współpracy między Polską Akademią Nauk a Izraelską Akademią Nauk (Israeli Academy of Sciences). W 2010 podjęto współpracę między polskim Narodowym Centrum Badań i Rozwoju oraz jego izraelskim odpowiednikiem (MATIMOP)^[14].

Rząd Donalda Tuska deklarował, że jest sprzymierzeńcem spraw Izraela w Unii Europejskiej^[5].

W 2011 polski premier Donald Tusk i premier izraelski Binjamin Netanjahu podjęli decyzję o organizowaniu corocznych konsultacji międzyrządowych. Pierwsza z nich odbyła się 24 lutego 2011^[14].

Między oboma krajami utrzymywana jest znacząca wymiana turystyczna. W 2016 Izrael odwiedziło ponad 60 000 obywateli polskich, zaś do Polski przyjechało ponad 167 000 Izraelczyków^[3].

Od 1988 co roku władze oświatowe Izraela organizują dla młodzieży ze swojego kraju na terenie byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau Marsz Żywych, w którym udział biorą także obywatele polscy, w tym przedstawiciele władz Polski^[15].

W 2018 doszło do zaostrzenia wzajemnych stosunków w związku z przyjęciem przez Sejm RP w styczniu tego roku nowelizacji ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. W opinii przedstawicieli władz izraelskich nowe przepisy mogły krępować dyskusję naukową na temat odpowiedzialności za zbrodnie Holocaustu, w tym w sprawie udziału Polaków w prześladowaniu i mordowaniu Żydów w okresie II wojny światowej^[16]. W wyniku negocjacji między przedstawicielami władz polskich i izraelskich nowelizacja w zakresie przepisów karnych została w czerwcu 2018 uchylona^[17][18].

W latach 2002–2017 obywatelstwo polskie uzyskało ok. 29 tys. obywateli Państwa Izrael. Od jesieni 2015 do 2018 decyzji takich zapadło ok. 3700^[19].

Od 2018 źródłem napięć w stosunkach wzajemnych jest sprawa sytuacji prawnej tzw. mienia bezspadkowego po ofiarach Holocaustu na terenie Polski, która odżyła po uchwaleniu przez Kongres USA ustawy JUST (tzw. ustawy 447)^[20].

Przedstawiciele dyplomatyczni

Ambasadorowie Polski w Izraelu

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ambasadorowie Polski w Izraelu.

Siedziba Ambasady RP w Tel Awiwie

• 1949–1952: Marek Thee (jako konsul generalny)
• 1954–1957: Zygfryd Wolniak (jako poseł RP)
• 1957–1963: Antoni Bida
• 1963–1967: Józef Pluta

przerwa

• 1990–1993: Jan Dowgiałło
• 1995–1999: Wojciech Adamiecki
• 1999–2003: Maciej Kozłowski
• 2003–2006: Jan Wojciech Piekarski
• 2006–2012: Agnieszka Magdziak-Miszewska
• 2012–2018: Jacek Chodorowicz
• 2018–2021 Marek Magierowski

Ambasadorowie Izraela w Polsce

Siedziba Ambasady Izraela w Warszawie

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ambasadorowie Izraela w Polsce.

Przedstawiciele dyplomatyczni Izraela w Polsce do 1967^[21][22]

• wrzesień 1948– jesień 1950: Jisra’el Barzilaj (jako poseł)
• 1950–1951: Baruch Niw (jako chargé d’affaires ad interim)
• lipiec 1951 – grudzień 1952: Ariel Leon Kubowy (jako poseł)
• 1953 – luty 1954: Reuwen D. Nall (jako chargé d’affaires)
• luty 1954 – wrzesień 1956: Mosze Awidan (jako chargé d’affaires)
• jesień 1956 – koniec 1958: Katriel Kac (jako poseł)
• koniec 1958 – czerwiec 1961: Rehawam Amir (jako poseł)
• 1961: Szelomo Lewaj (jako chargé d’affaires)
• 1961–1964: Awigdor Dagan (początkowo poseł, od grudnia 1962 ambasador)
• 1964–czerwiec 1967: Dow Sattat (jako ambasador)

przerwa

• 1990: Mordechaj Palzur
• 1990–1993: Miron Gordon
• 1993–1997: Gerszon Zohar
• 1997–2001: Jigal Antebi
• 2001–2003: Szewach Weiss
• 2004–2009: Dawid Peleg
• 2009–2014: Cewi Rawner
• 2014–2019: Anna Azari
• 2019–2020 Aleksander Ben Cewi
• od 2022 Ja’akow Liwne

Zobacz też

Zobacz kolekcję cytatów Stosunki polsko-izraelskie w Wikicytatach

Przypisy

1. Historia stosunków. embassies.gov.il. [dostęp 2018-07-05].
2. Stosunki polsko–izraelskie po 1967 roku. ovh.net. [dostęp 2018-07-05].
3. Współpraca bilateralna. embassies.gov.il. [dostęp 2018-07-05].
4. Komorowski w Izraelu deklaruje polską wrażliwość na antysemityzm. wpolityce.pl, 4 listopada 2013. [dostęp 2018-07-06].
5. Premier Tusk w Izraelu o reprywatyzacji. wprost.pl, 9 kwietnia 2008. [dostęp 2018-07-06].
6. Szymon Peres w Warszawie. jewish.org.pl, 16 kwietnia 2008. [dostęp 2018-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-15)].
7. Prezydent Izraela rozpoczął oficjalną wizytę w Polsce. onet.pl, 28 października 2018. [dostęp 2018-07-15].
8. Skandaliczne słowa prezydenta Izraela w obecności Dudy? Afera o cytat, którego... nie było. natemat.pl, 13 kwietnia 2018. [dostęp 2018-07-15].
9. Most. Tajna operacja Mossadu w Polsce. focus.pl, 2013-03-29. [dostęp 2018-07-05].
10. Ceremonia wręczenia medali Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. senat.gov.pl, 17 kwietnia 2012. [dostęp 2018-07-06].
11. Izraelskie samoloty nad Auschwitz-Birkenau. wprost.pl, 4 września 2003. [dostęp 2018-07-06].
12. Bartoszewski: Polski nie stać, by zwracać cały majątek. dziennik.pl, 11 kwietnia 2008. [dostęp 2018-07-06].
13. Relacje dwustronne Izrael. gov.pl/web/izrael. [dostęp 2022-05-07].
14. Cooperation between Poland and Israel. telawiw.msz.gov.pl. [dostęp 2018-07-08].
15. Młodzież i ocaleni z Zagłady ramię w ramię w Marszu Żywych. tvn24.pl, 12 kwietnia 2018. [dostęp 2018-07-05].
16. Izrael: protesty przeciwko ustawie o IPN. tvp.info, 2 lutego 2018. [dostęp 2018-07-05].
17. Wspólna deklaracja. Legutko i Poręba negocjowali z Izraelem. rp.pl, 5 lipca 2018. [dostęp 2018-07-05].
18. „Polska wycofała się z ustawy o IPN z podkulonym ogonem”. Mocne słowa izraelskiego „negocjatora”. dorzeczy.pl, 5 lipca 2018. [dostęp 2018-07-05].
19. Ogromne tempo wydawania polskich paszportów w Izraelu. Zaledwie co 20 nowy obywatel mówi w naszym języku. stefczyk.info, 22 czerwca 2018. [dostęp 2018-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-25)].
20. Hubert Orzechowski: Co z mieniem ofiar Holokaustu? Polska na cenzurowanym. money.pl, 16 stycznia 2018. [dostęp 2019-05-22].
21. Bożena Szaynok Z historią i Moskwą w tle. Polska a Izrael 1944-1968, wyd. IPN, Warszawa 2007, s. 137, 180, 181, 224, 235, 267, 302, 309, 361, 406.
22. Ewa Węgrzyn Wyjeżdżamy! Wyjeżdżamy? Alija gomułkowska 1956–1960, wyd. Austeria, Kraków-Budapeszt 2016, s. 60, 97, 98, 103, 112.