Strachocina

Strachocina

wieś
Panorama wsi
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	sanocki
Gmina	Sanok
Wysokość	321 m n.p.m.
Liczba ludności (2021)	1113[2]
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-507[3]
Tablice rejestracyjne	RSA
SIMC	0359675[4]
Położenie na mapie gminy wiejskiej Sanok Strachocina
Położenie na mapie Polski Strachocina
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Strachocina
Położenie na mapie powiatu sanockiego Strachocina
49°36′35″N 22°04′39″E/49,609722 22,077500[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Park dworski funkcjonujący obecnie jako Bobolówka

Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej

Strachocina – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Sanok^[4][5]. Leży nad potokiem Różowym. Miejscowość leży na terenach, które noszą historyczną nazwę Ziemia sanocka. Zajmuje obszar blisko 1200 ha, jest w niej 300 domów.

Wieś królewska Strachoczyn położona na przełomie XVI i XVII wieku w ziemi sanockiej województwa ruskiego^[6], w drugiej połowie XVII wieku należała do starostwa sanockiego^[7]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim.

Części wsi

Integralne części wsi Strachocina^[4][5]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0359681	Kopalnia	część wsi

Historia

Strachocina – wieś królewska, później zastawna, lokowana na prawie niemieckim w 1369 jako Szwanczyce' (Święcice ?) nad potokiem Różowym (Russzava 1369, Russava 1390). Akt fundacyjny, wydany przez Kazimierza Wielkiego na rzecz braci Piotra z Kunowej i Grzegorza z Kunowej pochodzi z 10 maja 1369. Według aktu lokacyjnego wieś objęła 50 łanów ziemi.

16 grudnia 1390 Fryderyk Myssnar (Meisnansis) i Pakosz z Pakoszówki uposażyli kościół pw. św. Katarzyny na granicy wsi i założyli parafię za pozwoleniem Władysława Jagiełły. Po Jaćmirskich^[8] kolejnymi dzierżawcami sołectwa Strachocina byli szlachcice; Cloch Cornicz, Piotr Smolicki, Kmitowie, Bobrowscy, Wzdowscy. Piotr Smolicki, ze Smolic – starosta i następnie kasztelan sanocki (1436-1442), w 1434 kupił od Kornicza Strachocinę za 200 grzywien. W 1508 należała ona do Macieja Wzdowskiego. 12 lipca 1520 król zezwolił podkomorzemu wojskowemu Adamowi Wzdowskiemu sprzedać wieś królewską Strachocinę, Janowi Boboli de Pyasky z Tywoni k. Jarosławia za zasługi dla króla Olbrachta. W tym dniu Jan Bobola otrzymał w Toruniu dokument królewski zezwalający na wykup wsi królewskiej Strachociny. Jego zamieszkanie w Strachocinie potwierdzają: spory z ks. Stanisławem – proboszczem Strachociny, pozew sądowy z 1526 i spory graniczne z dziedzicem Górek z 1529 Maciejem z Birczy.

11 sierpnia 1530 król polecił kasztelanowi Klemensowi z Kamieńca, podkomorzemu – Mikołajowi Balowi, wojskiemu – Adamowi Wzdowskiemu, chorążemu – Feliksowi z Zarszyna i podsędkowi sanockiemu Janowi Pakoszowskiemu, przeprowadzić rozgraniczenie królewskich dóbr, dzierżawionych przez Jana Bobolę; Strachociny od wsi Górki i Szczyrzyczkowa, należących do Macieja z Birczy. Dopiero 28 grudnia 1530 wydano Janowi Boboli nakaz uczestniczenia w czynnościach komisji.

Jan Bobola (1464-1533) miał synów: Hieronima, Jarosława, Stanisława, Krzysztofa – ożenionego z Elżbietą z Wielopolskich h. Starykoń (1520 -1615) i Zbigniewa oraz trzy córki. Krzysztofowi dostała się Strachocina. Krzysztof miał trzech synów z małżeństwa z Elżbietą Wielopolską; Andrzeja (podkomorzego), Jana i Mikołaja. Najmłodszy z braci, Mikołaj – dziedzic; m.in. Strachociny, miał synów, Andrzeja (według ks. Poplatka Andrzeja Boboli – (przyszłego świętego Męczennika) i Wojciecha i Krzysztofa (?). Kolejnym dziedzicem Strachociny, został Krzysztof Bobola, (pojawiający się w aktach w l. 1604-1641), ojciec Urszuli i Jakuba (zm. 1660), ożenionego z Tulikowską i Andrzeja (według ks. Józefa Niżnika Andrzeja Boboli – (przyszłego świętego Męczennika). Urszula wyszła za mąż za Jędrzeja Zborowskiego – przedstawiciela możnego rodu magnackiego. Po bezdzietnym małżeństwie Jana Boboli, którego ojcem był Jan, Strachocina przeszła na własność Andrzeja Boboli figurującego w dokumentach w latach (1652-1658) i jego żony Marcjanny Trembeckiej z Łapszowa(własność jej od 1668), a w 1676 – na ich syna Zygmunta Bobolę, ostatniego z Bobolów, dziedzica Strachociny, który zginął walcząc w wyprawie wiedeńskiej w 1683. Po nim dzierżawcami Strachociny byli Giebułtowscy. W połowie XIX wieku właścicielami posiadłości tabularnej Strachocina byli spadkobiercy Giebułtowskiego i rodzeństwo Laskowskich^[9].

W XVI i XVII wieku dzierżawcami królewskiej wsi byli Bobolowie, jednak w XVII i XVIII wieku wieś arendowała większa liczba dzierżawców. Na obszarze zajmowanym przez nią pierwotnie były zapewne cztery osady, niwy: Szwanczyce, Meszewa, Strachocina i Strachocina Wola.

W roku 1880 wieś liczyła 839 mieszkańców (150 domów), 813 rzymskich-katolików oraz 23 wyz. mojżeszowego. Przed II wojną światową do parafii należały wsie Jurowce, Kostarowce, Pakoszówka, Pisarowce, Lalin, Falejówka, Srogów Dolny i Srogów Górny.

W roku 1898 wieś liczyła 164 domy i 892 mieszkańców (w tym 875 rzymskich katolików, językiem polskim posługiwało się 892 mieszkańców), powierzchnia wsi wynosiła 5,60 km². Obszar dworski wynosił 3,30 km² i zamieszkany był przez 25 osób, na terenie znajdował się dwór ziemiański. W roku 1900 wieś liczyła 1008 mieszkańców, całkowita pow. wsi wynosiła 560 ha oraz 178 domów, językiem polskim posługiwała się 989 osób^[10].

Pod koniec XIX wieku właścicielkami tabularnymi dóbr we wsi były Helena, Kazimiera i Zofia Dydyńskie^[11][12]. W 1905 Zofia i Kazimierz Dydyńscy posiadali we wsi obszar 330,7 ha^[13]. W 1911 właścicielkami tabularnymi były Niedźwiedzka i Zofia Dydyńska, posiadające 321 ha^[14].

W 1929 wieś liczyła 1023 mieszkańców, właścicielem większościowym była Kazimiera Dydyńska. We wsi funkcjonowała cegielnia, Kasa Stefczyka, Kółko Rolnicze, kopalnia ropy naftowej Towarzystwa Akcyjnego Galicja.

Od roku 1935 we wsi działa lokalne koło gospodyń wiejskich, której przewodniczącą jest obecnie Marta Piotrowska (2007). W lasach strachockich znajduje się kopalnia gazu ziemnego „Strachocina” – obecnie używana jako podziemny zbiornik o dużej pojemności na gaz sprowadzany z Rosji. W sierpniu 2022 uruchomiono gazociąg połączony ze Słowacją (węzeł Veľké Kapušany) o przepustowości 4,7-5,7 mld m³ rocznie^[15]. Gospodarstwa rolne prowadzi we wsi obecnie 5 osób (2006). Większość mieszkańców zatrudniona jest w usługach oraz zakładach przemysłowych Sanoka oraz kopalni gazu „Strachocina”.

Archeologia

W drugim i trzecim tysiącleciu p.n.e. (późny neolit) Strachocinę zamieszkiwała ludność związana z kulturą ceramiki sznurowej, która zajmowała się głównie pasterstwem. Świadczyły o tym znalezione w Strachocinie, toporki „sznurowe”.

Droga przez Strachocinę była używana od czasów starożytnych, jako jedna z odnóg szlaku z wybrzeży Morza Czarnego nad Bałtyk. Świadczą o tym znalezione na terenie Strachociny monety rzymskie z III w. n.e., z czasów cesarza Gordianusa (panował w latach 238-244), a także toporek z epoki brązu znajdujący się w Muzeum Historycznym w Sanoku.

W Strachocinie, na pograniczu z terenem Pakoszówki odkryto ślady wczesnośredniowiecznego grodziska.

Sport

Próg skoczni w 2017 roku

W miejscowości siedzibę ma założony w 1946 roku Ludowy Klub Sportowy Górnik Strachocina^[16].

We wsi znajduje się skocznia narciarska wybudowana przez grupę entuzjastów^[17]. Punkt konstrukcyjny usytuowany jest na 30 metrze, a rekord od 2021 roku wynosi 35 metrów^[18].

Zabytki

W miejscu dworku Bobolów zwanym przez miejscowych „Bobolówką” obecnie znajduje się park ze starodrzewem. W latach 90. XX wieku wybudowano tu polową kaplicę gdzie odbywają się uroczystości ku czci Św. Andrzeja Boboli z udziałem licznych pielgrzymów.

Pochód dożynkowy w Strachocinie. Kobiety ubrane odświętnie w regionalne stroje. 7 września 2008

Nieopodal znajduje się neogotycki Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej (projekt wykonał Wilhelm Szomek z Sanoka) z parafią pod tym samym wezwaniem, obok niego pomnik Świętego Andrzeja, nowo wybudowany klasztor Sióstr Franciszkanek Rycerstwa Niepokalanej im. Św. Maksymiliana Kolbego i dom pielgrzyma. Kamień węgielny położył w roku 1899 ks. bp. Glazer. Kościół został poświęcony przez kanonika sanockiego ks. Stasickiego 25 listopada 1903. Kościół zbudowany jest w stylu neogotyckim.

Zlokalizowano go na skraju wsi, w miejscu pierwotnego kościoła ufundowanego w 1390 (albo istniejącego już a tylko uposażonego) przez Pakosza z Pakoszówki i Fryderyka Myssnara z Jaćmierza.

Kościół ten spłonął w latach 30. XV wieku. Spłonął również kolejny wybudowany na tym samym miejscu drewniany kościół. Został spalony w 1624 podczas najazdu Tatarów pod wodzą Kantymira. Razem z kościołem i plebanią spalono i ówczesnego proboszcza, Adama Majstrogę. Jedyną pamiątką tych dawnych czasów, obok wiekowych dębów jest obecnie gotycka chrzcielnica znajdująca się w kościele (i otoczona czcią za jej domniemany związek ze Świętym Andrzejem). W polu przy drodze kopiec z rzeźbą Chrystusa Króla, a u podnóża źródełko, które wypłynęło przy stawianiu figurki jako znak, jak głoszą wierni, dla konieczności przeprowadzenia intronizacji.

W lesie, na terenie kopalni gazu ziemnego znajduje się cmentarzyk ofiar epidemii cholery z lat 1837 i 1873 z pamiątkowym kamieniem i krzyżem.

Do 1939 roku we wsi znajdował się dwór, którego właścicielem była Kazimiera Dydyńska (zm. 1947), a jej spadkobiercą był przybrany syn, Jerzy Pajączkowski-Dydyński (1894-2005)^[19][20][21].

Strachocina posiada prywatne muzeum „Regionalna Izba Pamięci” mieszczące się w dawnym Domu Ludowym. Jego twórcą i kustoszem jest Stanisław Piotrowski.

Na najwyższym wzniesieniu wsi, zwanym Górami Kiszkowymi można oglądać krzyż z tablicą pamiątkową ku czci Stefana Piotrowskiego, przodka wszystkich strachockich Piotrowskich, uznawanego przez nich za potomka Najman-Bega, tatarskiego dowódcę z czasów Bitwy pod Grunwaldem^[22].

Związani ze Strachociną

• Andrzej Bobola, święty Kościoła katolickiego, od roku 2002 patron Polski. Od końca lat 80. XX wieku kościół w Strachocinie jest ośrodkiem kultu św. Andrzeja Boboli,
• Wincenty Morze, żołnierz, powstaniec listopadowy, właściciel Strachociny w XIX wieku,
• Józef Galant, doktor nauk medycznych, lekarz, działacz Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, zasłużony obywatel Zagórza,
• Józef Dąbrowski, Józef Kucharski, Kazimierz Serwa, Bronisław Najdzicz, oficerowie Wojska Polskiego, ofiary zbrodni katyńskiej, upamiętnieni w Strachocinie Dębami Pamięci^{[23][24][25][26][27][28]},
• Marian Daszyk, poseł na Sejm V kadencji, działacz Akcji Katolickiej, radny gminy Sanok i sejmiku województwa podkarpackiego, współzałożyciel LPR na Podkarpaciu, wieloletni sołtys Strachociny.

Zobacz też

• Szlak naftowy
• Pogórzanie wschodni

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 131603
2. Raport o stanie gminy Sanok za 2021 rok [online], Biuletyn Informacji Publicznej Urząd Gminy Sanok, 12 maja 2022, s. 4 [dostęp 2022-07-22]  (pol.).
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1209 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
4. GUS. Wyszukiwarka TERYT
5. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
6. Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. "Ziemie Ruskie" Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 4.
7. Lustracja województwa ruskiego 1661-1665. Cz. 1, Ziemia Przemyska i Sanocka, wydali Kazimierz Arłamowski i Wanda Kaput, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 262.
8. „W 1450 otrzymał (Fryderyk syn Frederyka Myssnara) od ojca, jako dział swój, Niebieszczany, Wielopole [...] Był on dziedzicem Jaćmierza, posady Jaćmierskiej i Bażanówki, posesor wsi królewskiej Strachocina. Z pierwszą żoną Jadwigą Pstroską, której zapisał w 1433 300 grzywien posagu i wiana. W 1430 zamienił wieś swą Skoliszyn na Niebieszczany, z sołtysem do czego dopłacił Pstrowskiemu 40 grzywien. Babył w 1436 w Chliple.” [w:] Adam Boniecki. Herbarz polski: Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1985. str. 129
9. Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 209.
10. Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder. Tom XII. Galizien. 10 grudnia 1900. Wien 1907
11. Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 200.
12. Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”, s. 10, Nr 264 z 19 listopada 1893. 
13. Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 405.
14. Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 18.
15. Morawiecki: Gazociąg między Polską a Słowacją wzmacnia bezpieczeństwo [online], www.tvp.info, 26 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-26]  (pol.).
16. Ludowy Klub Spotrowy Górnik Strachocina. 90minut.pl. [dostęp 2022-04-14]. (pol.).
17. Tomasz Sokołowski: STRACHOCINA: Własnymi rękami wybudowali skocznię narciarską. Zobacz rekordowy skok (FILM, ZDJĘCIA). esanok.pl, 14 lutego 2017. [dostęp 2022-03-09]. (pol.).
18. Strachocina. skisprungschanzen.com. [dostęp 2022-03-09]. (pol.).
19. Sanktuarium św. Andrzeja Boboli w Strachocinie [online], strachocina.przemyska.pl [dostęp 2017-11-26] .
20. Strachocina – Wiek XX [online], strachocina.przemyska.pl [dostęp 2017-11-26] .
21. Sanktuarium św. Andrzeja Boboli w Strachocinie [online], strachocina.przemyska.pl [dostęp 2017-11-26] .
22. Piotrowski W.: Piotrowscy ze Strachociny w Ziemi Sanockiej. Genealogia i zarys najdawniejszych dziejów rodu. Gdańsk 2005. wyd. pryw. w ograniczonej liczbie egzemplarzy.
23. Wiadomości. strachocina.przemyska.pl. [dostęp 2014-04-19].
24. Raport z uroczystości – Katyń... ocalić od zapomnienia. katyn-pamietam.pl. [dostęp 2014-04-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (19 kwietnia 2014)].
25. Bartosz Błażewicz. Dęby katyńskie w Strachocinie. „Tygodnik Sanocki”, s. 5, Nr 46 (940) z 13 listopada 2009. 
26. Dęby Pamięci o Katyniu. zsstrachocina.szkolnastrona.pl/. [dostęp 2014-04-19].
27. 18 kwietnia 2011 r. uczciliśmy 71 rocznicę „Zbrodni Katyńskiej”. zsstrachocina.szkolnastrona.pl/. [dostęp 2014-04-19].
28. Katyń – Pamiętamy!. zsstrachocina.szkolnastrona.pl/. [dostęp 2014-04-19].

Bibliografia

• T. Adamiak, Strachocina. Zarys dziejów parafii. Strachocina 2001.
• Adam Fastnacht, Słownik historyczno-geograficzny Ziemi Sanockiej w średniowieczu. cz 3. (O-Z). Towarzystwo Naukowe Vistulana. Kraków 2002, s. 152–154.
• Benedykt Gajewski, Strachocina. Zarys monograficzny (2004).
• Ks. Zbigniew Głowacki, Historyczne wskazania na miejsce urodzenia św. Andrzeja Boboli TYGODNIK NIEDZIELA Edycja przemyska 49/2002
• W. Piotrowski, Piotrowscy ze Strachociny w Ziemi Sanockiej. Genealogia i zarys najdawniejszych dziejów rodu. Gdańsk 2005. wyd. pryw. w ograniczonej liczbie egzemplarzy.
• ks. Jan Poplatek, Błogosławiony Andrzej Bobola Towarzystwa Jezusowego. Życie – Męczeństwo – Kult, Kraków 1936.
• ks. Józef Niżnik, Święty Andrzej Bobola – niestrudzony wyznawca Chrystusa, Strachocina 2001, s. 14–15.

Linki zewnętrzne

• Strachocina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 380 .
• Bibliografia strachocka – Książki o Strachocinie i książki z istotnymi wzmiankami o Strachocinie
• OSP Strachocina – oficjalna podstrona. zosp.sanok.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-07)].
• Regionalny Portal Informacyjny miejscowości Strachocina!. strachocina.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-22)].
• Hasło „Strachocina” w „Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu” IH PAN
• Lustracje wsi królewskiej Strachociny (z lat 1564 – 65 i z roku 1665)