Odkrywca |
Patrick Kelly (GLASS) |
---|---|
Data odkrycia |
11 listopada 2014 |
Dane obserwacyjne (J2000) | |
Typ supernowej |
Ia |
Gwiazdozbiór |
Lwa |
Rektascensja |
11h 49m 35.09s |
Deklinacja |
+22° 24′ 10.9″ |
Odległość |
9,3 mld l.ś. |
Charakterystyka fizyczna |
Supernowa Refsdala (SN HFF14Ref) – supernowa typu Ia odkryta w 2014. Jest to pierwszy obiekt tego typu widziany wielokrotnie dzięki soczewkowaniu grawitacyjnemu i którego wybuch mógł być obserwowany wielokrotnie dzięki temu samemu zjawisku.
Nazwa obiektu pochodzi od nazwiska norweskiego astronoma Sjura Refsdala, który w 1964 jako pierwszy zaproponował używanie zwielokrotnionych dzięki soczewkowaniu grawitacyjnemu obrazów supernowych do badania rozszerzania się Wszechświata[1].
Odkrycia dokonano w ramach programu Grism Lens Amplified Survey from Space (GLASS) analizującego zdjęcia zrobione przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a[2]. Odkrywcą był doktor Patrick Kelly z University of California, który 11 listopada 2014 „ku swojemu całkowitemu zaskoczeniu” zobaczył poczwórnie zogniskowany obraz supernowej[1].
Z Ziemi widać zwielokrotniony, poczwórny obraz supernowej, co jest spowodowane zagięciem światła emitowanego przez supernową przez masywną gromadę galaktyk położoną pomiędzy Ziemią a supernową[1]. Gromada galaktyk MACS J1149.6+2223 jest odległa o około pięć miliardów lat świetlnych od Ziemi, a leżąca za nią supernowa położona jest około 9,3 miliardów l.ś. od Ziemi[2]. Supernowa należy najprawdopodobniej do typu Ia[3]. Soczewkowanie obrazu supernowej nie tylko zwielokrotniło jej obraz, ale także znacznie ją rozjaśniło – jej obrazy są około 20 razy jaśniejsze, niż gdyby supernowa była oglądana bezpośrednio[1].
Zwielokrotniony, poczwórny obrazy supernowej tworzy rzadko spotykany Krzyż Einsteina[1]. Wybuch supernowej pojawił się na niebie już trzykrotnie – w 1995, w 2014 i w 2015[4]. Jest to spowodowane różnicą w czasie, z jaką na Ziemię dociera promieniowanie supernowej lecące ścieżkami zniekształconymi przez masywną gromadę galaktyk[1]. Data ostatniego pojawienia została wcześniej obliczona teoretycznie i zjawisko rzeczywiście zostało zaobserwowane zgodnie z obliczeniami[4]. Jest to pierwszy przypadek w historii astronomii, w którym udało się przewidzieć obserwację supernowej[4].
W 2023 r., analizując soczewkowanie grawitacyjne supernowej Refsdala, wyliczono wartość stałej Hubble'a jako 66,6 (km/s)/Mpc[5][6].