System prawny Polski

Polska Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Polski System prawny Konstytucja Ustrój polityczny Władza ustawodawcza Sejm RP Posłowie X kadencji Marszałek Sejmu: Szymon Hołownia Senat RP Senatorowie XI kadencji Marszałek Senatu: Małgorzata Kidawa-Błońska Władza wykonawcza Prezydent: Andrzej Duda Prezes Rady Ministrów: Donald Tusk Rada Ministrów: Trzeci rząd Donalda Tuska Władza sądownicza Wymiar sprawiedliwości Sąd Najwyższy Pierwszy Prezes: Małgorzata Manowska Naczelny Sąd Administracyjny prezes: Jacek Chlebny Trybunał Konstytucyjny prezes: Julia Przyłębska Trybunał Stanu Małgorzata Manowska Krajowa Rada Sądownictwa przewodnicząca: Dagmara Pawełczyk-Woicka Kontrola państwowa Najwyższa Izba Kontroli Marian Banaś Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek Rzecznik Praw Dziecka Monika Horna-Cieślak Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji Maciej Świrski Finanse Narodowy Bank Polski Adam Glapiński Rada Polityki Pieniężnej Samorząd terytorialny Samorząd gminny Samorząd powiatowy Samorząd województwa Podział administracyjny Polski Partie polityczne Kluby parlamentarne tworzą lub współtworzą: Prawo i Sprawiedliwość Suwerenna Polska Koalicja Obywatelska Platforma Obywatelska Nowoczesna Inicjatywa Polska Zieloni RS Agrounia Tak Lewica Nowa Lewica Lewica Razem Polska Partia Socjalistyczna Unia Pracy Polska 2050 Polskie Stronnictwo Ludowe Centrum dla Polski Unia Europejskich Demokratów Konfederacja Wolność i Niepodległość Nowa Nadzieja Ruch Narodowy Konfederacja Korony Polskiej Koło poselskie tworzy: Kukiz’15 Komitety ogólnopolskie, które nie przekroczyły progu w wyborach do Sejmu w 2023 roku: Bezpartyjni Samorządowcy Polska Jest Jedna Wybory Wybory parlamentarne: 2023 Wybory prezydenckie: 2020 Wybory do PE: 2024 Wybory samorządowe: 2024 Referenda: 2023 Polityka zagraniczna Ministerstwo Spraw Zagranicznych minister: Radosław Sikorski Ambasadorowie Polski Placówki dyplomatyczne Komitet ds. Europejskich Parlamentarne Komisje Spraw Zagranicznych Sejmowa Senacka Polski Instytut Spraw Międzynarodowych

System prawny Polski – w Polsce obowiązuje system prawny typu kontynentalnego^[1]. Duży wpływ na jego kształt miały prawo niemieckie i francuskie.

Źródła polskiego prawa

 Zobacz więcej w artykule Źródła prawa, w sekcji Źródła prawa w polskim porządku prawnym.

Zgodnie z artykułem 87 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są:

• Konstytucja
• ustawy
• ratyfikowane umowy międzynarodowe
• rozporządzenia
• akty prawa miejscowego (na obszarze działania organów, które je ustanowiły).

Ponadto do źródeł prawa powszechnie obowiązującego zalicza się ustawy o zmianie Konstytucji, rozporządzenia z mocą ustawy wydane na podstawie art. 234 Konstytucji i inne nieuchylone akty prawne o mocy ustawy. Dotyczy to obowiązujących rozporządzeń Prezydenta RP z mocą ustawy wydanych w okresie II Rzeczypospolitej i dekretów wydanych w okresie tzw. Polski Ludowej.

Obok źródeł prawa powszechnie obowiązującego, wyróżnia się także źródła prawa wewnętrznie obowiązującego (akty kierownictwa wewnętrznego). Są nimi przede wszystkim uchwały i zarządzenia.

Publikacja polskich aktów prawnych

Urzędowym źródłem poznania prawa Rzeczypospolitej Polskiej są, na podstawie ustawy z dnia 20 lipca 2000 o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1461), dzienniki urzędowe. Najważniejszymi takimi dziennikami są w Polsce Dziennik Ustaw i Monitor Polski.

Istnieje jednak wiele instytucji zajmujących się publikowaniem aktów ogłoszonych w Dzienniku Ustaw i Monitorze Polskim, między innymi:

• Internetowy System Aktów Prawnych prowadzony przez Kancelarię Sejmu;
• wydawnictwa prawnicze.

System sądowy

 Osobny artykuł: Wymiar sprawiedliwości w Polsce.

Podział podmiotowy

Zgodnie z art. 175 Konstytucji RP, wymiar sprawiedliwości w RP sprawują:

• Sąd Najwyższy
• sądy powszechne
• sądy wojskowe
• sądy administracyjne

Podział przedmiotowy

Sądy powszechne w Polsce dzielą się na wydziały, którym zawsze przypisana jest pewna kategoria spraw. Nieraz, gdy jest duży wpływ spraw danego rodzaju, tworzy się kilka wydziałów dla tej kategorii spraw – przykładowo dwa albo trzy wydziały karne. Może też tak się zdarzyć, że w sądach wyższego rzędu jest przykładowo jeden wydział cywilny I instancji i drugi wydział cywilny, ale odwoławczy.

Następujące wydziały tworzy się w sądach:

W sądach apelacyjnych	wydział cywilny (sąd cywilny II instancji dla sądów okręgowych) wydział karny (sąd karny II instancji dla sądów okręgowych) wydział pracy i ubezpieczeń społecznych (sąd pracy i ubezpieczeń społecznych II instancji dla sądów okręgowych) wydział lustracyjny (w Sądzie Apelacyjnym w Warszawie; sąd lustracyjny)
W sądach okręgowych	wydział cywilny (sąd cywilny I instancji oraz sąd cywilny, rodzinny, opiekuńczy, dla nieletnich II instancji dla sądów rejonowych) wydział karny (sąd karny I instancji oraz sąd karny, dla nieletnich (czasami) II instancji dla sądów rejonowych) wydział penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń penitencjarnych (sąd penitencjarny) wydział pracy (sąd pracy) i wydział ubezpieczeń społecznych (sąd ubezpieczeń społecznych) albo wydział pracy i ubezpieczeń społecznych wydział gospodarczy (sąd gospodarczy) sąd ochrony konkurencji i konsumentów (w Sądzie Okręgowym w Warszawie) odrębna jednostka rejestrowa (w Sądzie Okręgowym w Warszawie – m.in. dla partii politycznych) sąd wspólnotowych znaków towarowych i wzorów przemysłowych (w sądzie Okręgowym w Warszawie)
W sądach rejonowych	wydział cywilny (sąd cywilny I instancji) wydział karny (sąd karny I instancji) wydział rodzinny i nieletnich (sąd rodzinny, opiekuńczy, dla nieletnich I instancji) wydział pracy (sąd pracy I instancji) albo wydział pracy i ubezpieczeń społecznych (sąd pracy i ubezpieczeń społecznych I instancji) wydział ksiąg wieczystych (sąd wieczystoksięgowy) wydział gospodarczy (w mieście, w którym ma siedzibę sąd okręgowy, albo w mieście na prawach powiatu; sąd gospodarczy I instancji) wydział gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego (sąd rejestrowy – w miastach wojewódzkich oraz niektórych innych większych miastach)

Podział instancyjny

Sądownictwo powszechne:

• sądy rejonowe
• sądy okręgowe
• sądy apelacyjne
• Sąd Najwyższy – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, Izba Karna, Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, Izba Dyscyplinarna oraz Izba Cywilna

Sądownictwo wojskowe:

• wojskowe sądy garnizonowe
• wojskowe sądy okręgowe
• Sąd Najwyższy – Izba Karna

Sądownictwo administracyjne:

• wojewódzkie sądy administracyjne
• Naczelny Sąd Administracyjny

Przypisy

1. Ustawodawstwo krajowe. Polska. europa.eu. [dostęp 2023-01-05].

Linki zewnętrzne

• Prawo w Polsce. gov.pl. [dostęp 2023-01-05].