Szczawnik (wieś)

Zobacz też: inne znaczenia nazwy Szczawnik.

Szczawnik

wieś
Dawna cerkiew
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
Gmina	Muszyna
Liczba ludności (2011)	874[2]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	33-370[3]
Tablice rejestracyjne	KNS
SIMC	0454876
Położenie na mapie gminy Muszyna Szczawnik
Położenie na mapie Polski Szczawnik
Położenie na mapie województwa małopolskiego Szczawnik
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego Szczawnik
49°23′09″N 20°51′49″E/49,385833 20,863611[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Ogólny widok miejscowości

Szczawnik – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Muszyna.

Wieś biskupstwa krakowskiego w powiecie sądeckim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku^[4]. W latach 1975−1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego. Nazwa wywodzi się od źródeł wody mineralnej, kwaśnych szczaw.

Położenie

Miejscowość położona jest niedaleko Muszyny, w dolinie potoku Szczawnik, dopływu Popradu, na wysokości 520–620 m n.p.m. Znajduje się w Paśmie Jaworzyny w Beskidzie Sądeckim. Od północnej strony wznoszą się nad Szczawnikiem zalesione masywy Szczobów (838 m), Kotylniczego Wierchu (1033 m n.p.m.) i Jaworzyny Krynickiej (1114 m), od zachodu Pusta Wielka (1061 m), Czertezy (863 m) i Za Wierch (707 m), od południa i południowego wschodu Koziejówka (636 m) i Nowińska Góra (710 m)^[5].

Historia miejscowości

Powstała na terenie dóbr muszyńskich (Państwo muszyńskie), od 1288 roku należała do biskupów Krakowskich. Kazimierz III Wielki odbił wieś z rąk biskupów, skolonizował. W 1352 roku miejscowość założono na prawie niemieckim. Pierwszymi mieszkańcami byli prawdopodobnie Polacy (według informacji Jana Długosza). W 1391 Król Władysław II Jagiełło zwrócił miejscowość biskupom, aż do 1791. W 1516 roku, za poleceniem biskupa Jana Konarskiego, dokonano ponownej lokacji wsi, tym razem na prawie wołoskim. Dotarli tu prawdopodobnie imigranci z Rumunii (potem zwanej potocznie rusinami). Przewaga liczebna tejże ludności spowodowała wpływy tej w ludności w życie codzienne. Do 1947 roku w tej miejscowości przeważała ludność łemkowska, dopiero akcja Wisła doprowadziła do ich opuszczenia^[6].

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[7].

• Cerkiew pw. św. Dymitra, obecnie kościół filialny, ogrodzenie z bramką, drzewostan, otoczenie w granicach cmentarza;
• kapliczka MB Nieustającej Pomocy.

Inne zabytki

• Drewniane spichlerzyki zrębowe.

Demografia

Ludność według spisów powszechnych w 2009, według PESEL^{[8][9][10][11]}.

Budynki mieszkalne Rok 1900 1921 1931 2002 Liczba 106 121 117 163

Zwierzęta hodowlane w 1900 roku[8] Zwierzęta Konie Bydło Owce Świnie Liczba 23 370 276 62

Turystyka

Szczawnik stanowi zespół uzdrowiskowo-wypoczynkowy gminy uzdrowiskowej Muszyna^[12]. Znajdują się tu zasoby wód mineralnych typu szczaw wodorowęglanowo-sodowo-magnezowo-wapniowo-żelazistych z dużą zawartością wolnego dwutlenku węgla oraz ekshalacje gazu (mofety). Źródła miejscowe to samowypływy i odwierty o głębokości 150–300 m. Jedno z popularnych źródeł wytryskuje w pobliżu cerkwi. Blisko centrum znajduje się wyciąg narciarski i znakowany szlak narciarski. Na wschód od wsi prowadzi turystyczny szlak zielony ze Złockiego na Jaworzynę (1114 m n.p.m.), a od wsi na północ żółty przez Pustą Wielką do Żegiestowa. W górnej części, za wsią, pole namiotowe, a na terenie miejscowości miejsca noclegowe w kwaterach prywatnych. W grudniu 2007 roku otwarto wyciąg narciarski będący elementem Stacji Narciarskiej Dwie Doliny Muszyna-Wierchomla^[13].

Edukacja

We wsi znajduje się przedszkole^[14]. Uczniowie uczęszczają do Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Złockiem.

Ochotnicza straż pożarna

We wsi funkcjonuje jednostka OSP (wraz z remizą) założona w 1949 r^[15].

Szlaki turystyczne

Muszynka – Rezerwat przyrody Okopy Konfederackie – Wojkowa – Muszyna – Szczawnik – Pusta Wielka (1061 m n.p.m.) – Żegiestów

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 134587
2. Wieś Szczawnik w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2017-05-04] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1244 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.
5. Beskid Sądecki. Mapa 1:50 000. Piwniczna: Agencja Wyd. „Wit”. ISBN 83-915737-3-7. Brak numerów stron w książce
6. HISTORIA SZCZAWNIKA [online], szczawnik.muszyna.pl [dostęp 2021-02-08] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-07] .
7. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-15] .
8. Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder. Bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, tom XII, "Galizien", Wien 1907
9. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom XII - Województwo Krakowskie i Śląsk Cieszyński, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925
10. Statystyka Polski, t. XXVI, Warszawa 1926, Główny Urząd Statystyczny
11. Statystyka Polski seria C, z. 88 Warszawa 1938 Główny Urząd Statystyczny
12. Dolina Popradu. Wierchomla [online] [dostęp 2021-02-08] .
13. Plan Rozwoju Uzdrowiska Muszynana lata 2016– 2023 [online] [dostęp 2021-02-08] .
14. Muszyna - przedszkola - Przedszkola.net.pl - baza przedszkoli [online], przedszkola.net.pl [dostęp 2021-02-08] .
15. OSP Sczawnik na stronie OSP gminy Muszyna

Linki zewnętrzne

• Szczawnik, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 825 .