Szkarłatek właściwy

Szkarłatek właściwy
Ilustracja
Jasnoszara plecha na granicie
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

workowce

Klasa

Lecanoromycetes

Rząd

incertae sedis

Rodzina

Ophioparmaceae

Rodzaj

szkarłatek

Gatunek

szkarłatek właściwy

Nazwa systematyczna
Ophioparma ventosa (L.) Norman
Conat. Praem. Gen. Lich.: 19 (1852)
Multimedia w Wikimedia Commons
Fragment plechy z apotecjami

Szkarłatek właściwy, krwawiec właściwy (Ophioparma ventosa (L.) Norman) – gatunek grzybów należący do rodziny Ophioparmaceae[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Ophioparma, Ophioparmaceae, Incertae sedis, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1753 Karol Linneusz nadając mu nazwę Lichen ventosus, później zaliczany bycł przez różnych lichenologów do różnych rodzajów. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1852 r. Johannes Musaeus Norman[1]. Niektóre synonimy nazwy naukowej:[3].

  • Callopisma pallidior (Nyl.) Müll. Arg. 1880
  • Caloplaca pallidior (Nyl.) Hellb. 1896
  • Gussonea ventosa (L.) Tornab. 1848
  • Haematomma ventosum (L.) A. Massal. 1852
  • Lecania ventosa (L.) Müll. Arg. 1862
  • Lecanora pallidior Nyl. 1863
  • Lecanora ventosa (L.)
  • Lepadolemma ventosum (L.) Trevis.1851
  • Lichen rufescens With. 1776
  • Lichen ventosus L.1753
  • Parmelia ventosa (L.) Ach. 1803
  • Patellaria ventosa (L.) DC.1805
  • Rinodina ventosa (L.) Gray1821
  • Verrucaria ventosa (L.) Hoffm.1794
  • Zeora ventosa (L.) Flot.1849

Nazwy polskie według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski[2].

Charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]

Plecha skorupiasta, głęboko popękana, złożona z brodawek lub brodawkowatych areolek. Ma grubość do 4 mm, powierzchnię o barwie siarkowożółtej, żółtozielonej, żółtoszarej lub prawie czarnej. Brak urwistków[4].

Przeważnie dość licznie występują lekanorowe apotecja o średnicy do 3 mm i kulistym lub nieregularnym kształcie. Mogą być wgłębione w plechę, lub siedzące na niej. Mają płaskie lub nieco wypukłe i nagie tarczki o barwie od intensywnie krwistej do brunatnoczerwonej. Brzeżek apotecjów jest cienki i ma tę samą barwę co plecha. Z czasem zanika. Zarodniki 3–8-komórkowe, o kształcie od wąskowrzecionowatego do niemal igiełkowego i rozmiarach 40–55 × 3–5 μm. W jednym worku powstaje po 8 zarodników[4]. Są bezbarwne i posiadają poprzeczne przegrody[5].

Reakcje barwne: K+ fioletowy[4]. Kwasy porostowe: kwas divaricaticowy, kwas tamnoliowy i kwas usninowy[5]. Badania naukowe wykazały, że Ophioparma ventosa jest zróżnicowany chemicznie i morfologicznie. Wyróżniono 3 chemotypy różniące się składem kwasów porostowych. Istnieją między nimi również pewne różnice morfologiczne, szczególnie w budowie zarodników[6]

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Na półkuli północnej jest szeroko rozprzestrzeniony, na półkuli południowej nie występuje. W Europie północna granica zasięgu biegnie przez Grenlandię i archipelag Svalbard na Morzu Arktycznym[7].

W Polsce występuje wyłącznie w Karpatach i Sudetach i jest rzadki[4]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status VU – gatunek w sytuacji wysokiego ryzyka wymarcia w stanie dzikim w regionie[8].

W Polsce rozwija się na skałach krzemianowych, wyłącznie w wyższych partiach gór[4].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2015-07-07]. (ang.).
  2. ↑ a b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland. Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
  3. ↑ Species Fungorum. [dostęp 2015-07-10]. (ang.).
  4. ↑ a b c d e Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
  5. ↑ a b Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2015-07-07].
  6. ↑ Henrik Skult. Notes on the chemical and morphological variation of the lichen Ophioparma ventosa in East Fennoscandia. [dostęp 2015-07-10].
  7. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].
  8. ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.