Szkieletnica wonna

Szkieletnica wonna
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

żagwiowce

Rodzina

Incrustoporiaceae

Rodzaj

szkieletnica

Gatunek

szkieletnica wonna

Nazwa systematyczna
Skeletocutis odora (Sacc.) Ginns
Mycotaxon 21: 332 (1984)
Multimedia w Wikimedia Commons
Młody owocnik

Szkieletnica wonna (Skeletocutis odora (Sacc.) Ginns) – gatunek grzybów z rzędu żagwiowców (Polyporales)[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Skeletocutis, Incrustoporiaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy gatunek ten został opisany w 1888 r. przez P.A. Saccardo jako Poria nivea. Do rodzaju Skeletocutis przeniósł go James Herbert Ginns w 1984 r[1].

Synonimy[2]:

  • Antrodia odora (Sacc.) Gilb. & Ryvarden 1985
  • Polyporus odorus Peck 1885
  • Poria odora Sacc., 1888
  • Skeletocutis odora f. investiens Zmitr. & Malysheva 2015
  • Skeletocutis odora (Sacc.) Ginns 1984 f. odora

Polską nazwą zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r., Stanisław Domański w 1965 r. opisywał ten gatunek pod nazwą powleczka czyłymska[3].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Owocnik jednoroczny, rozpostarty, rozpostarto-odgięty lub siedzący. Owocniki rozpostarte mają grubość do 1 cm i szerokość do 20 cm. Obrzeże o szerokości 1–3 mm, strzępiaste, o barwie od białej do białobrązowej. Owocniki występują pojedynczo lub w grupach. Hymenofor rurkowaty, o barwie początkowo białej, potem żółtawo-brązowej. Rurki w stanie suchym żółtobrązowe, sztywne, kruche, korkowate, o długości do 8 mm. Pory wielokątne, często ścieśnione, drobne (w liczbie 4–6 na 1 mm), o cienkich krawędziach. Kontekst o grubości do 1 mm, barwie od białej do lekko kremowej, początkowo miękki, potem włóknisty, w końcu twardy. Na niewielkiej głębokości stopniowo przechodzi w ciemną, korkowatą tramę. Owocnik nie zmienia barwy pod wpływem KOH[4].

Owocnik wytwarza dość silny, kwaśny zapach[4].

Cechy mikroskopowe

System strzępkowy dimityczny. Występują głównie strzępki generatywne. Są rzadko rozgałęzione, dość gęsto septowane, o grubości 2,5–5 μm. Strzępki szkieletowe znacznie mniej liczne, sporadycznie tylko rozgałęzione, o grubości 2–5 μm w tramie i 8–12 μm w hymenium. Czasami występują niepozorne, wrzecionowate, zanurzone w hymenium cystydiole o średnicy 3–4 μm. Podstawki o rozmiarach 8–12 × 4–5 μm, z dwoma krótkimi sterygmami. bazydiospory cylindryczne lub nieznacznie kiełbaskowate, brodawkowate, hialinowe, gładkie, o rozmiarach 3,5–5 × 1–1,5 μm[4].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Szkieletnica wonna znana jest głównie w Europie i Rosji. W Ameryce Północnej notowana tylko w stanie Nowy Jork w USA[5]. W Polsce jest rzadka. Do 2021 r. w piśmiennictwie naukowym podano jej 4 stanowiska historyczne, 18 współczesnych i jedno wątpliwe[6]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – gatunek narażony na wymarcie[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Norwegii, Szwecji, Finlandii, Słowacji[3]. W latach 1995–2004 gatunek ten podlegał ochronie częściowej, a od roku 2004 podlega ochronie ścisłej bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej[6].

Grzyb nadrzewny. Występuje na martwym drewnie w lasach – na pniach i opadłych gałęziach, głównie na drewnie iglastym. Owocniki wytwarza do zimy. W Polsce notowana na drewnie jodły pospolitej, świerka pospolitego i sosny pospolitej[3], ale w południowej i środkowej części Półwyspu Skandynawskiego notowana była także na topoli osice, czasami porasta także owocniki czyrenia świerkowego (Phellinus chrysoloma)[4].

Saprotrof powodujący białą zgniliznę drewna. Często zajmuje znaczną powierzchnię pni, powodując intensywną ich zgniliznę[4]. Na raz zasiedlonym drewnie rozwija się aż do jego rozkładu. Wskutek jego rozwoju drewno rozpada się wzdłuż słojów przyrostu rocznego na warstwy i włókna[6].

Gatunki podobne

[edytuj | edytuj kod]

Od podobnych hub odróżnia się jednorocznym, soczystym i szybko rosnącym owocnikiem. W stanie świeżym rurki łatwo się rozdzielają, w stanie suchym stają się twardsze, ale łatwo można je ciąć nożykiem. W obrębie rodzaju szkieletnica odróżnia się najsilniejszym, kwaśnym zapachem. Mikroskopowo charakterystyczną cechą szkieletnicy wonnej jest bardzo niewielka ilość strzępek szkieletowych i równoległy układ strzępek, zwłaszcza dolnych[4].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Index Fungorum data dostępu = 2020-11-19 [online].
  2. ↑ Species Fungorum. [dostęp 2017-10-08].
  3. ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  4. ↑ a b c d e f Skeletocutis odora [online], Mycobank [dostęp 2017-10-08].
  5. ↑ Mapa występowania szkieletnicy wonnej na świecie [online] [dostęp 2014-04-18].
  6. ↑ a b c Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
  7. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.