Szonów (Polska)

Ten artykuł dotyczy miejscowości w województwie opolskim. Zobacz też: inne znaczenia tego hasła.

Szonów

wieś
Kościół św. Jadwigi
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	prudnicki
Gmina	Głogówek
Liczba ludności (2011)	527[2]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-250[3]
Tablice rejestracyjne	OPR
SIMC	0493913
Położenie na mapie gminy Głogówek Szonów
Położenie na mapie Polski Szonów
Położenie na mapie województwa opolskiego Szonów
Położenie na mapie powiatu prudnickiego Szonów
50°18′10″N 17°50′30″E/50,302778 17,841667[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Szonów (niem. Schönau^[4], cz. Šenov^[5]) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Głogówek^[6]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Płaskowyżu Głubczyckiego, będącego częścią Niziny Śląskiej.

W latach 1973–1975 miejscowość należała do gminy Lisięcice w powiecie głubczyckim^[7]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 527 osób^[2].

Geografia

Położenie

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 6 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Płaskowyżu Głubczyckiego, tuż przy granicy powiatu prudnickiego z powiatem głubczyckim (gmina Głubczyce). Należy do Euroregionu Pradziad^[8]. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)^[9].

Środowisko naturalne

W Szonowie panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,2 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Szonowa wynoszą 634 mm. Dominują wiatry zachodnie^[10].

Panorama Szonowa od strony południowej

Nazwa

Miejscowość wymieniona jest po raz pierwszy w 1245 jako Sonouo, w 1256 Sconowe in Polonia sita,1274 Sonowo, 1295 Schenau, 1335 Sthinow, 1447 Schonaw 1679 Schoen^[11].

Historia

Nieoficjalny herb wsi Szonów

Badania archeologiczne datują osadę na terenie obecnej wsi Szonów na VI–X wiek^[12]. We wsi znajdują się stanowiska archeologiczne neolityczne i kultury łużyckiej^[13].

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była pod nazwą Szonovo w XII wieku w dokumencie mówiącym o kościele ufundowanym przez śląskiego możnowładcę Piotra Włostowica. Przed rokiem 1256 biskup ołomuniecki Bruno ze Schauenburga otrzymał Szonów od księcia Władysława opolskiego jako odszkodowanie za poniesione szkody spowodowane wtargnięciem Władysława na ziemie biskupstwa w latach 1252–1253^[14]. W 1335 o kościele św. Jadwigi pisał nuncjusz apostolski. Obecny kościół został wybudowany w 1580. Był on wielokrotnie palony i odbudowywany^[12].

Szonów (Schonow) wśród miejscowości ziemi prudnickiej na polskojęzycznej mapie z 1772

W 1520 w Szonowie wybuchł bunt przeciwko kolegiacie w Głogówku. W XVII wieku ludność wsi zubożała w wyniku licznych przemarszów wojsk przez nią. Pomór w 1645 prawie całkowicie wyniszczył ludność słowiańską. Po zakończeniu wojny trzydziestoletniej hrabia Oppersdorff, właściciel zamku w Głogówku, przesiedlił do Szonowa osadników z Westfalii^[12]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów^[15]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk^[16]. W 1774 szonowscy chłopi sprzeciwiający się płaceniu podatku solnego zbuntowali się przeciwko Oppersdorffom^[12]. Friedrich Albert Zimmermann w 1784 notował, że wśród wszystkich wsi powiatu prudnickiego w Szonowie występowało najwięcej koni i krów^[17].

W 1816 Szonów został odłączony od powiatu prudnickiego i przyłączony do głubczyckiego^[18]. W 1861 w Szonowie mieszkało 6 Żydów^[19]. Lasy sąsiadujące z Szonowem stanowiły popularne miejsce do polowania dla mieszkańców powiatu prudnickiego^[20].

Szonów na mapie z 1913

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 1022 mieszkańców Szonowa 992 posługiwało się językiem niemieckim, 22 językiem polskim, a 8 było dwujęzycznych^[21]. Na frontach I wojny światowej zginęło 61 żołnierzy z Szonowa^[22]. Do głosowania podczas plebiscytu na Górnym Śląsku uprawnionych było w Szonowie 926 osób, z czego 612, ok. 66%, stanowili mieszkańcy (w tym 597, ok. 64,4% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 923 głosów (ok. 99,6% uprawnionych), w tym 922 (ok. 99,8%) ważnych; za Niemcami głosowało 922 osób, a za Polską 0 osób^[23]. W okresie III powstania śląskiego, Szonów był jednym z miejsc zakwaterowania członków Freikorpsu „Oberland”, którzy 11 maja 1921 przybyli do Prudnika z Bawarii^[24].

Tablica upamiętniająca zmarłych członków niemieckiej Gminy Szonów

Według Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce, podczas II wojny światowej w Szonowie zamordowano 3 obywateli Polski^[25]. W styczniu 1945 przez Szonów przeszły kolumny więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych. W toku tzw. „marszu śmierci” wiele osób zmarło lub zostało zamordowanych przez Niemców^[26].

Po wyparciu oddziałów niemieckich wieś została przejęta przez polską administrację. Wówczas w Szonowie została osiedlona część polskich repatriantów z Kresów Wschodnich – z Buska, Adamów, Warchołów, Szlązaków oraz z Huty na terenie obecnej Ukrainy^[27].

W latach 1945–1950 Szonów należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Klisino, w latach 1954–1959 do gromady Klisino, a w latach 1959–1972 była siedzibą gromady Szonów. Od 1975 Szonów znajdował się w gminie Głogówek, a w 1999 został ponownie przyłączony do powiatu prudnickiego^[18]. W 2001 Szonów przystąpił do Programu Odnowy Wsi Opolskiej^[28].

Podczas powodzi 15 września 2024 woda spływająca z pól zalała posesje w Szonowie^[29].

Mieszkańcy

Miejscowość zamieszkiwana jest przez ludność napływową, przybyłą na Śląsk z Kresów Wschodnich po 1945 w wyniku przymusowych przesiedleń ludności polskiej^[30].

Liczba mieszkańców wsi

• 1910 – 1022^[31]
• 1933 – 1297^[32]
• 1939 – 1208^[32]
• 1966 – 813^[33]
• 1998 – 667^[34]
• 2002 – 616^[34]
• 2009 – 549^[34]
• 2011 – 527^[34]
• 2013 – 516^[35]

Zabytki

Dom nr 23

Dom nr 50

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest^[36]:

• kościół par. pw. św. Jadwigi, zabytkowy z 1580 r., przebudowywany w latach 1755 r., 1850 r.

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Szonowie chronione są ponadto^[37]:

• układ ruralistyczny wsi
• kapliczka przy domu nr 148
• kapliczka przy domu nr 50A
• dom mieszkalny nr 23
• dom mieszkalny nr 48
• dom mieszkalny nr 50
• dom mieszkalny nr 115
• Klasztor i Przytułek św. Józefa, ob. Wiejski Ośrodek Zdrowia, nr 141
• dom mieszkalny nr 148

Transport

Przez Szonów przebiegają drogi wojewódzkie

• 416 Racibórz – Krapkowice
• 417 Laskowice – Żerdziny

W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajduje się droga powiatowa nr 1212O relacji Gościęcin – Ciesznów – Kazimierz – Szonów^[38].

Szonów posiada połączenia autobusowe z Branicami, Głogówkiem, Głubczycami, Kazimierzem, Kietrzem, Opolem. We wsi znajduje się pięć przystanków autobusowych – „Przedszkole”, „Skrz. I”, „Skrzyżowanie”, „Szonów Szkoła”, „Szonów”^[39].

Oświata

Przedszkole

W Szonowie pod numerem 46 znajduje się Publiczna Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza z oddziałem przedszkolnym pod numerem 33^[40].

Kultura

Z Szonowa pochodzą liczne podania i legendy ludowe, m.in. o spełniającym życzenia zającu mówiącym ludzkim głosem, o pilnującym wsi dziewięciogłowym czarnym psie, który wskakuje ludziom na plecy, o upiornej zjawie, która zaznała spokoju po zrobieniu kołyski z jarząba, z którym była związana, a także o straszącym ludzi wodniku ukrywającym się w Osobłodze^[41].

Religia

W Szonowie znajduje się katolicki kościół św. Jadwigi, który jest siedzibą parafii św. Jadwigi (dekanat Głogówek)^[42]. We wsi znajdują się liczne kapliczki^[13] i krzyże przydrożne, a także cmentarz.

• 
  Kaplica św. Józefa
• 
  Kapliczka
• 
  Cmentarz
• 
  Krzyż przydrożny
• 
  Krzyż przydrożny

Sport

We wsi funkcjonuje klub piłkarski LZS Farmer Szonów^[43]. W 2005, z okazji 60. rocznicy istnienia Podokręgu Związku Piłki Nożnej w Prudniku, klub otrzymał pamiątkowy puchar^[44].

Turystyka

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Szonowie^[45].

12 lipca 2010, w ramach organizowanego w Prudniku VI Europejskiego Tygodnia Turystyki Rowerowej, w którym wzięli udział rowerzyści z całej Europy, przez Szonów prowadziła trasa „Szlakiem Pielgrzyma”^[46].

Bezpieczeństwo

Remiza OSP Szonów

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Szonowie działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, włączona w krajowy system ratowniczo-gaśniczy^[47].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 13 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Komisariat Policji w Głogówku)^[48].

Teren wsi, jak i całej gminy Głogówek, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa^[49]. Gminę Głogówek obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG^[50].

Ludzie związani z Szonowem

• Anton Johann Krocker (1744–1823) – lekarz i botanik, urodzony w Szonowie
• Jan Such (ur. 1931) – filozof, profesor zwyczajny, zamieszkały w Szonowie
• Tadeusz Soroczyński (1942–2018) – poeta, zamieszkały w Szonowie
• Antoni Adamiuk (1913–2000) – biskup diecezji opolskiej, duszpasterz w Szonowie.
• Leszek Wojciechowski profesor KUL historyk medweista.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 135801
2. GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1257 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
4. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
5. FrantišekF. Machát FrantišekF., Podrobná mapa Moravy a Slezska, digitalniknihovna.cz, 1922 [dostęp 2021-04-30]  (cz.).
6. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
7. Dz.U. z 1975 r. nr 35, poz. 197
8. Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-06-08] .
9. Bank Danych o Lasach – Mapa [online], bdl.lasy.gov.pl [dostęp 2021-01-23] .
10. Klimat: Szonów: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-06-08] .
11. Stanisław Drzażdżyński, „Nazwy topograficzne. Słowiańskie nazwy miejscowości na Szląsku Pruskim. Powiat Głubczycki”, „Wisła” tom XI 1897, s. 129.
12. Sołectwa Gminy Głogówek [online], gminaglogowek.info [dostęp 2020-06-08] .
13. Plan odnowy miejscowości Szonów gmina Głogówek powiat prudnicki województwo opolskie [online], bip.glogowek.pl [dostęp 2022-10-28] .
14. Ralph M.R.M. Wrobel Ralph M.R.M., Wójtostwo miejskie w Głogówku, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 43 .
15. Johann WolfgangJ.W. Wieland Johann WolfgangJ.W., Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736 . Brak numerów stron w książce
16. AndrzejA. Dereń AndrzejA., XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X .
17. Powiat prudnicki z perspektywy roku 1784 [online], hkknos.eu [dostęp 2023-11-08]  (pol.).
18. AndrzejA. Dereń AndrzejA., Historia Powiatu Prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2022-10-28]  (pol.).
19. AndrzejA. Dereń AndrzejA., Żydzi na ziemi prudnickiej, „Tygodnik Prudnicki”, 41 (724), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 13 października 2004, s. 7, ISSN 1231-904X .
20. HenrykaH. Młynarska HenrykaH., Darz Bór, niech Cię bór obdarza, niech przynosi Ci dary, „Tygodnik Prudnicki”, 45 (1759), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 listopada 2024, s. 20, ISSN 1231-904X .
21. Praca zbiorowa: Gemeindelexicon für die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Opplen Auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910, Heft VI. Negierungsbezirk Oppeln. Berlin: Königlich preußischen Statistifchen Landesamte, 1912, s. 36.
22. KatarzynaK. Maler KatarzynaK., Powiat głubczycki w latach 1918–1922 ze szczególnym uwzględnieniem plebiscytu górnośląskiego, „Kalendarz Głubczycki”, Jan Wac – redaktor naczelny, Głubczyce: Rada Miejska, 1998, s. 156, ISSN 1231-4803 .
23. Odpis urzędowego dziennika Komisji Międzysojuszniczej Rządzącej i Plebiscytowej na Górnym Śląsku w Opolu „Journal Officiel de Haute-Silesie” Nr 21 z dnia 7-go maja 1921 r., zawierającego wyniki plebiscytu na Górnym Śląsku, Biuro Sejmu Śląskiego, 1932 [dostęp 2020-06-08] . Brak numerów stron w książce
24. TomaszT. Kosiński TomaszT., „Powstania śląskie” okiem bojownika Freikorpsu „Oberland” [online], wachtyrz.eu, 10 czerwca 2019 [dostęp 2024-08-22] .
25. Zestawienie Miejsc Zbrodni Popełnionych na Ludności Cywilnej przez Okupanta Hitlerowskiego na Ziemiach Polskich w latach 1939–1945, Warszawa: Instytut Strat Wojennych im. Jana Karskiego, 1 września 2022, s. 192, ISBN 978-83-954388-3-7 .
26. JózefJ. Mycak JózefJ., Ewakuacja więźniów oświęcimskich przez teren powiatu prudnickiego, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 2 (106), czerwiec 1978, s. 52 .
27. AndrzejA. Hanich AndrzejA., Dekanaty i parafie Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego w latach 1945–1946, Opole: Państwowy Instytut Naukowy - Instytut Śląski, 2009, s. 116 .
28. Szonów, gm. Głogówek [online], Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 23 listopada 2020 [dostęp 2022-10-28]  (pol.).
29. AndrzejA. Dereń AndrzejA., Sytuacja była krytyczna, „Tygodnik Prudnicki”, 39 (1753), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 25 września 2024, s. 18–20, ISSN 1231-904X .
30. Ludność Ziemi Prudnickiej, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 52 (266), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 24 grudnia 1995, s. 10, ISSN 1231-904X .
31. Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de [online], gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2020-06-08] .
32. Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Leobschütz [online], treemagic.org [dostęp 2020-06-08] .
33. Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 34 .
34. Wieś Szonów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-06-08] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
35. AndrzejA. Dereń AndrzejA., Jak wyludniła się Twoja miejscowość: sprzedam wieś pod Prudnikiem, „Tygodnik Prudnicki”, 2 (1202), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 stycznia 2014, s. 11, ISSN 1231-904X .
36. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 107 .
37. Studium 2016 ↓, s. 66.
38. Wykaz dróg powiatu prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2024-09-26] .
39. Rozkład jazdy PKS na przystanku Szonów, gm. Głogówek [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-18] .
40. Jednostki podległe Gminie/Urzędowi [online], gminaglogowek.info [dostęp 2022-10-29] .
41. KatarzynaK. Maler KatarzynaK., Legendy z Klisina, Szonowa i Tomic, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 133–135 .
42. Parafie według dekanatów [online], diecezja.opole.pl [dostęp 2022-10-29]  (pol.).
43. Farmer Szonów [online], 90minut.pl [dostęp 2023-09-05] .
44. JanuszJ. Stefanko JanuszJ., DamianD. Wicher DamianD., Jubileusz Podokręgu, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 48 (783), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 30 listopada 2005, s. 19, ISSN 1231-904X .
45. Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01] .
46. Trasy rowerowe VI ETTR w Prudniku, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 27 (1019), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 7 lipca 2010, s. 20–21, ISSN 1231-904X .
47. Wykaz jednostek OSP włączonych do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego – stan na 01.12.2023 [online], Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej [dostęp 2024-02-24]  (pol.).
48. Komisariat Policji w Głogówku [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-24]  (pol.).
49. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
50. PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08] .

Bibliografia

• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Głogówek [online], 2016 [dostęp 2023-02-10] .

Linki zewnętrzne

• Szonów, [w:] Archiwum wycinków prasowych, Instytut Śląski [dostęp 2023-10-09] .