portret autorstwa Jana Damla, Muzeum Narodowe w Wilnie | |
Rola | |
Rodzina | |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | |
Data i miejsce śmierci | |
Odznaczenia | |
Tomasz Antoni Wawrzecki herbu Rola[1] (ur. 7 marca 1759 roku w Mejsztach, zm. 5 sierpnia 1816 roku w Mejsztach[2], pochowany w Widzach) – minister prezydujący w Komisji Rządowej Sprawiedliwości Królestwa Polskiego w latach 1815-1816[3], generał lejtnant wojsk litewskich i generał ziemiański[4], członek Rady Narodowej Litewskiej w 1794 roku[5], chorąży wielki litewski w 1791 roku, podkomorzy kowieński w 1784 roku[6], w insurekcji 1794 roku generał, a po pojmaniu Kościuszki od 10 października do 16 listopada 1794 Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej.
Urodził się jako syn Aleksandra Tadeusza Wawrzeckiego, urzędnika i polityka, oraz Barbary Tyzenhauz[7]. Wawrzecki, z nominacji Stanisława Augusta chorąży wielki litewski, był zwolennikiem reform, aktywnym posłem Sejmu Czteroletniego z powiatu brasławskiego w 1788 roku[8]. We wrześniu 1789 roku wszedł w skład Deputacji do Formy Rządu, powołanej przez Sejm Czteroletni dla określenia ustroju Rzeczypospolitej[9]. Komisarz Komisji Porządkowej Cywilno-Wojskowej województwa trockiego powiatu kowieńskiego w 1790 roku[10]. 2 maja 1791 roku podpisał asekurację, w której zobowiązał się do popierania projektu Ustawy Rządowej[11]. Był członkiem Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej i uczestnikiem wojny polsko-rosyjskiej 1792. Podczas powstania kościuszkowskiego był fundatorem walki zbrojnej, organizatorem i dowódcą na Żmudzi i w Kurlandii, radcą i pełnomocnikiem Rady Najwyższej Narodowej, od 16 października generałem lejtnantem. Po klęsce bitwy pod Maciejowicami i pojmaniu Kościuszki został naczelnikiem insurekcji decyzją (za poręczeniem Kołłątaja) Rady Najwyższej Narodowej z 12 października. Wraz z Zajączkiem kierował działaniami wojskowymi w późniejszej fazie powstania. Po ostatnich próbach oporu w Warszawie, rzezi Pragi i kapitulacji wycofał się z pozostałym wojskiem pod Radoszyce, gdzie 16 listopada ostatnie oddziały powstańcze uległy rozproszeniu.
W niewoli rosyjskiej do 1796, kiedy wraz z Kościuszką i innymi został zwolniony przez cara Pawła I i wrócił na Litwę. W następnych latach wykazywał sympatie prorosyjskie, za Księstwa Warszawskiego zwerbowany do współpracy przez cara Aleksandra I, wszedł w 1813 do Rady Najwyższej Tymczasowej Księstwa Warszawskiego. Był członkiem Rządu Tymczasowego Królestwa Polskiego w 1815 roku[12] W Królestwie Polskim był ministrem sprawiedliwości, senator-wojewoda Królestwa Polskiego w 1815 roku[13].
W 1786 roku został kawalerem Orderu Świętego Stanisława[14]. W 1791 roku odznaczony Orderem Orła Białego[15]. W czasie powstania kościuszkowskiego nagrodzony złotą obrączką Ojczyzna Obrońcy Swemu nr 46[16].
Pochowany w małym miasteczku Widze (obecnie na Białorusi).