Torfowiec Wulfa

Torfowiec Wulfa
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

mchy

Klasa

torfowce

Rząd

torfowce

Rodzina

torfowcowate

Rodzaj

torfowiec

Gatunek

torfowiec Wulfa

Nazwa systematyczna
Sphagnum wulfianum Girg.
Arch. Naturk. Liv- Ehst- Kurlands, Ser. 2, Biol. Naturk. 2: 173 1860[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Torfowiec Wulfa[4] (Sphagnum wulfianum Girg.) – gatunek mchu z rodziny torfowcowatych. Występuje m.in. w Europie, Azji i Ameryce Północnej. Rośnie na niskich i średnich wysokościach w wilgotnych lasach iglastych, przeważnie świerkowych, rzadziej wśród olsz i wierzb. W Polsce objęty jest ochroną gatunkową.

Gatunek stosunkowo łatwo rozpoznawalny ze względu na okazałe, kulistawe główki i ciemnobrązowe, sztywne łodyżki[5].

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek występuje okołobiegunowo na półkuli północnej[5], przy czym nie jest notowany w strefie arktycznej[6]. Częściej spotykany jest na obszarach o silniejszym wpływie klimatu kontynentalnego niżeli morskiego[5]. W Europie rośnie głównie na północy i wschodzie[6]. Rozproszony i rzadki jest w Norwegii oraz południowej Szwecji, częstszy w środkowo-wschodniej Szwecji[5] i Finlandii, obecny także w północnej i centralnej Rosji po południowy Ural. Jego zasięg obejmuje również Estonię, Łotwę, Litwę, Białoruś i Ukrainę, znany z Rodopów w Bułgarii[6]. W Azji rośnie na Syberii, Rosyjskim Dalekim Wschodzie i w Chinach. Występuje także w Ameryce Północnej włącznie z Grenlandią[7].

W Polsce bardzo rzadko spotykany, uznawany za jednego z najrzadszych torfowców. Występuje głównie w północno-wschodniej części kraju[8], w tym w Suwalskim Parku Krajobrazowym[9]. Znane jest stanowisko z Pojezierza Kaszubskiego[8].

Morfologia i anatomia

[edytuj | edytuj kod]
Główki torfowca Wulfa
Fragment łodyżki z pęczkiem gałązek – 4 odstającymi i 4 zwisającymi
Pokrój
Mech tęgi, sztywny, tworzący wysokie[6][8] i luźne darnie[7].
Główki
Duże, zwarte, z licznymi i gęsto ułożonymi gałązkami[10], wyraźnie kulistawe, czasem określane jako przypominające główkowate kwiatostany koniczyny[6][8].
Pęczki
Zbudowane z sześciu[6] (ośmiu[8]) lub więcej gałązek; gałązki odstające w liczbie 4–5, długości do 20 mm, sztywne, acz cienkie, niezwężające się w kierunku końca; 4-6 gałązek zwisających, o długości podobnej do gałązek odstających lub dłuższej, zwężające się ku końcowi[6][8], przylegające do łodyżki[6].
Łodyżki
Sztywna, dość gruba, choć łamliwa w okresach suszy, do 1,2 mm średnicy, w przekroju poprzecznym okrągławo-pięciokątna, z dobrze wykształconą korą o trzech warstwach komórek u młodych roślin; zewnętrzna warstwa o cienkich ścianach komórkowych wraz z wiekiem szybko zanika; wewnętrzny cylinder ciemnobrązowy do czarnego[6][8]; komórki kory krótkie i prostokątne, bez porów i listewek; łodyżki gałązkowe z wewnętrznym cylindrem brązowym, z wyraźnymi komórkami retortowymi[6].
Listki łodyżkowe
Małe, do 0,9 mm długości, trójkątne lub językowato-trójkątne, przeważnie skierowane w górę lub w różnym stopniu odstające, czasami zwisające[6][8]; komórki hialinowe (wodne) są często podzielone, bez listewek[6].
Listki gałązkowe
Jajowato-lancetowate lub jajowate, nastroszone w okresach wilgotniejszych, drobne – do 1,6 mm długości, od około połowy liścia do końca mocno zwężające się, szczyt dość zaostrzony; na łodyżce rozmieszczone dość gęsto, nachodzące na siebie, zazwyczaj spiralnie ułożone, tylko miejscami w pięciu rzędach[6][8]; komórki wodne na stronie grzbietowej listka z wyraźnie zaokrąglonymi porami w rogach i na komisurach, po stronie brzusznej zazwyczaj bez porów[6]; w przekroju poprzecznym komórki wodne po obu stronach słabo wypukłe lub prawie płaskie[8]; wąsko owalne lub eliptyczne, grubościenne komórki chlorofilowe, czasami nieznacznie, wąsko uwydatnione po grzbietowej stronie liścia[6][8].

Ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Torfowiec Wulfa rośnie na niskich i średnich wysokościach (do 1100 m n.p.m.[11]) w wilgotnych lasach iglastych, przeważnie świerkowych, rzadziej wśród olsz i wierzb[12][8], przy czym zwykle w miejscach o małym zwarciu drzewostanu[7]. Występuje na torfach zasilanych minerotroficznie tj. wodami, które wcześniej przepływały przez podłoże mineralne[5]. Jest gatunkiem cienioznośnym[6] i ma stosunkowo małe (jak na torfowca) wymagania wilgotnościowe[12]. Często występuje razem z torfowcem środkowym, torfowcem Girgensohna, torfowcem Russowa i torfowcem nastroszonym[6][5].

Systematyka i zmienność

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek zaliczany jest do podrodzaju Isocladus (Lindb.) Braithw.[4][5] (= subg. Acutifolia[13]) i monotypowej sekcji Polyclada (C.E.O. Jensen) Warnst.[4][5]

W obrębie gatunku opisano szereg form i odmian, jednak współcześnie nie mają one rangi taksonomicznej i traktowane są jako synonimy gatunku[3].

Ochrona

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek jest objęty w Polsce ochroną od 2001 roku. W latach 2001–2004 podlegał ochronie częściowej, w latach 2004–2014 ochronie ścisłej, a od 2014 roku ponownie objęty jest ochroną częściową, na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin[14][15][16].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. ↑ B. Goffinet, W.R. Buck, Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2014-12-07] (ang.).
  3. ↑ a b c Sphagnum wulfianum Girg. [online], The World Flora Online [dostęp 2024-08-26].
  4. ↑ a b c Ryszard Ochyra, Jan Żarnowiec, Halina Bednarek-Ochyra, Census Catalogue of Polish Mosses, Kraków: Polish Academy of Sciences, Institute of Botany, 2003, s. 15, ISBN 83-85444-84-X.
  5. ↑ a b c d e f g h Jukka Laine i inni, The Intricate Beauty of Sphagnum Mosses. A Finnish Guide to Identification, Helsinki: Department of Forest Sciences, University of Helsinki, 2011, s. 104-105, ISBN 978-952-10-5617-8.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Jukka Laine i inni, Spaghnum Mosses – The Stars of European Mires, Helsinki: University of Helsinki – Department of Forest Sciences, Sphagna Ky, 2018, s. 97-100, ISBN 978-951-51-3143-0.
  7. ↑ a b c Sphagnum wulfianum Girg., [w:] eFloras.org [online], Moss Flora of China [dostęp 2024-08-26].
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l Adam Stebel, Torfowce Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Środkowopomorskie” (Pomorze Zachodnie), Sianów: Nadleśnictwo Karnieszewice, 2017, s. 69-71, ISBN 978-83-937066-3-1.
  9. ↑ Mariusz Gałka: Paleoekologiczne badania torfowisk i kopalnych jezior w Suwalskim Parku Krajobrazowym jako podstawa do ich ochrony. W: Suwalski Park Krajobrazowy. XXXV lat Suwalskiego Parku Krajobrazowego. Materiały konferencyjne „Ochrona krajobrazu kulturowego” – Lipniak, 15-16 września 2011. Turtul: Suwalski Park Krajobrazowy, 2012, s. 11–25. ISBN 978-83-919011-4-9.
  10. ↑ Bronisław Szafran, Flora Polska. Rośliny zarodnikowe Polski i ziem ościennych. Mchy (Musci), t. I, Warszawa: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957, s. 31–32.
  11. ↑ Baisheva i inni, Sphagnum wulfianum (Europe assessment). [online], The IUCN Red List of Threatened Species 2019, 2019 [dostęp 2024-08-24].
  12. ↑ a b Sphagnum wulfianum Girgensohn, [w:] eFloras.org [online], Flora of North America [dostęp 2024-08-26].
  13. ↑ Gilles Ayotte, Line Rochefort, Sphagnum Mosses of Eastern Canada, Editions JFD, 2020, s. 16, ISBN 2-89799-093-7.
  14. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).
  15. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
  16. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).