Ubiorek gorzki

Ubiorek gorzki
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	ubiorek
Gatunek	ubiorek gorzki
	Nazwa systematyczna
	Iberis amara L.; Sp. Pl. 2: 649. 1753
Synonimy
	Iberis coronaria D. Don;
	Iberis coronaria D. Don;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ubiorek gorzki (Iberis amara L.) – gatunek rośliny z rodziny kapustowatych. Roślina jednoroczna z Europy Południowej. W Polsce uprawiana w ogrodach jako kwiat jednoroczny z siewu wprost do gruntu lub z rozsady. Roślina jednoroczna bez pędów płonnych.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w środkowej i południowej Europie (Anglia, Belgia, Niemcy, Szwajcaria, Francja, Hiszpania, Włochy)^[3]. Rozprzestrzenił się także gdzieniegdzie poza tym rejonem swojego rodzimego występowania^[3].

Morfologia

Pokrój: 10-40cm wysokości. Pędy rozgałęzione, pokrój poduszkowaty, 20–30 cm wysokości.

Łodyga: Wzniesiona, słabo rozgałęziona, wysokość od 10 do 40 cm.
Liście: Podłużnie klinowate, pierzasto podzielone, z 2-4 tępymi ząbkami po każdej stronie blaszki, rzadko całobrzegie.
Kwiaty: Białe, czasami czerwonawe, w krótkich zbitych wydłużających się groniastych kwiatostanach. Podczas owocowania wydłużają się, wyraźnie dłuższe niż szersze; zgrupowane w szczytowej partii pędów w formie gęstokwiatowego walca. Kwiaty mają przyjemny zapach. Zewnętrzne płatki korony 6–8 mm długości. Odosiowe płatki korony do 8 mm długości, szyjka słupka do 2 mm długości. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
Owoce: Łuszczyny 3-5mm długości, z szyjką słupka 2-3.5mm długości, u dojrzałych owoców co najwyżej tak długą jak wcięcie, ten niezbyt głębokie 3-4× krótsze od pozostałej części łuszczyny. Owocostany wydłużone.
Uwagi: Gatunek posiada liczne podgatunki i odmiany.

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna. Siedlisko: pola, winnice, chętnie na glebach kamienistych.

Zastosowanie

W wielu krajach jest uprawiany jako roślina ozdobna. Nadaje się do ogrodów skalnych, na rabaty, a także jako roślina okrywowa. Niektóre odmiany wykorzystywane są także na kwiat cięty. Rozmnaża się go przez wysiew nasion jesienią lub wiosną. Wymaga słonecznego stanowiska i gleby lekkiej, przepuszczalnej, o odczynie zasadowym (najlepiej z dodatkiem dolomitu lub wapieni)^[4].

Uprawa

Stanowisko w pełnym słońcu. Niewymagający co do gleby byle nie była podmokła lub kwaśna. Wysiew (500 szt./g) wprost do gruntu na przełomie kwietnia i maja. Docelowa rozstawa roślin co 10–15 cm w rzędzie i 20–25 cm między rzędami. W uprawie odmiany o szczególnie gęstym kwiatostanie pod nazwą „ubiorek hiacyntowy” (Iberis amara hyacintiflora). Ubiorek jest sadzony na rabatach kwiatowych, w ogrodach skalnych, na murkach. Często stosowany na obwódki lub sadzony w skrzynkach. Nadaje się na kwiat cięty.

Jako funkcjonalny zamiennik można polecić podobnego jednorocznego ubiorka tarczkowego (Iberis umbellata) który jest dostępny w różowych odmianach barwnych (nie tylko biały).

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

Bibliografia

Bertram Münker: Kwiaty polne i leśne. Warszawa: Świat Książki, 1998. ISBN 83-7129-756-4.
J.A. Sendler (red.): Kwiaciarstwo. 1960, s. 106.
M. Chojnowski, E. Chojnowska: Najpiękniejsze kwiaty letnie. 2002, s. 265.
L. Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. 1998, s. 198.
Z. Mirek: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin kwiatowych i paprotników Polski.. 2002.
K. Oszkinis: Kwiaty od A do Z. 1979, s. 165.
B. Slavík, S. Hejný: Květena České Republiky 3. 1992, s. 182.
W. Rothmaler: Exkursionsflora von Deutschland, Band 3. Gefäßpflanzen: Atlasband. 1995, s. 178.
W. Rothmaler: Exkursionsflora von Deutschland, Band 4. Gefäßpflanzen: Kritischer Band. 2005, s. 280.
T.G. Tutin et al.: Flora Europaea. Volume 1. Psilotaceae to Platanaceae. 1993, s. 392.
H. Haeupler, T. Muer: Bildatlas der Farn- und Blütenpflanzen Deutschlands. 2000, s. 181.
R.V. Fedorov: Flora Partis Europaeae URSS. T.4. 1979, s. 66.
J. Mądalski et al.: Atlas flory polskiej i ziem ościennych. 1930-1990, s. 1042b.
V.L. Komarov, N.A. Busch: Flora URSS. T.8. 1939, s. 552.
Wł. Szafer, St. Kulczyński, B. Pawłowski: Rośliny polskie, cz. I i II. 1988, s. 231.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].

[E-4] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[1]

[2]

[3]

[4]