Uchówka zajęcza

Uchówka zajęcza
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

workowce

Klasa

kustrzebniaki

Rząd

kustrzebkowce

Rodzina

uchówkowate

Rodzaj

uchówka

Gatunek

uchówka zajęcza

Nazwa systematyczna
Otidea leporina (Batsch) Fuckel
Jb. nassau. Ver. Naturk. 23-24: 329 (1870) [1869-70]
Multimedia w Wikimedia Commons

Uchówka zajęcza (Otidea leporina (Batsch) Fuckel) – gatunek grzybów należący do rodziny uchówkowatych (Otideaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Otidea, Otideaceae, Pezizales, Pezizomycetidae, Pezizomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy opisał w 1783 r. August Johann Georg Karl Batsch, nadając mu nazwę Peziza leporina. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1870 Leopold Fuckel[1].

Ma 11 synonimów. Niektóre z nich:

  • Aleuria leporina (Batsch) Gillet 1879
  • Helvella leporina (Batsch) Franchi, L. Lami & M. Marchetti 1999[2].

Polska nazwa według M.A. Chmiel[3].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Owocnik

Typu apotecjum o średnicy 0,4–2,5 cm, wysokości 1,7–5,2 cm, kształcie ucha na trzonku, lub bez trzonka. Powierzchnia wewnętrzna (hymenialna) w stanie świeżym żółtawobrązowa, cynamonowo-brązowa, blado ochrowo-brązowa do pomarańczowo-brązowej, czasami w młodym wieku ciemnobrązowa, po wyschnięciu cynamonowo-brązowa do rdzawo-brązowej. Brzeg pomarańczowo-brązowy. Powierzchnia zewnętrzna ochrowo-brązowa, higrofaniczna, po wyschnięciu jaśniejsza, ochrowo-brązowa, po wysuszeniu żółtawobrązowa, aksamitna do drobno brodawkowatej, rzadko pomarszczona u podstawy. Brodawki stożkowe do spłaszczonych, gęste, tej samej barwy co tło, czasem ciemniejsze, złotobrązowe. Trzon 4–15 × 2–8 mm, u podstawy z obfitą grzybnią o barwie od białej do kremowej. Smak gorzki[4].

Cechy mikroskopowe

Worki 170–215 × 9–10,5 μm. Askospory szeroko elipsoidalne, czasem nierównoboczne, z dwoma dużymi gutulami, gładkie, szkliste (12–)12,5–14(–15) × 7–8,5 μm, Qm = 1,6 –1,8. Wstawki zakrzywione lub haczykowate, tej samej szerokości lub nieco powiększone na wierzchołkach, o szerokości 2,5–4 μm, bez nacięć lub z 1–3 niskimi nacięciami, rzadko rozwidlone na wierzchołkach, w stanie świeżym zawierają małe, załamujące światło, jasnożółte gutule; po wysuszeniu małe, refrakcyjne, hialinowe granulki. Subhymenium o grubości 80–100 µm z gęstą teksturą intricata, widoczne jako pomarańczowo-brązowa ciemniejsza strefa zbudowana z cylindrycznych lub napęczniałych komórek. Wypustki tekstury intricata o grubości 300–550 μm, czasami zróżnicowane na dwa rodzaje. Powierzchnia z szeroko stożkowatymi brodawkami o wysokości 50–85 μm. Grzybnia u podstawy zbudowana ze strzępek o szerokości 3–4,5(–6) µm, szklistych do jasnobrązowych, nie zmieniających barwy w KOH, gładkich lub z bardzo małymi, regularnie ułożonymi, sferoidalnymi, bladobrązowymi, żywicznymi wydzielinami[4].

Gatunki podobne

Uchówka zajęcza charakteryzuje się brązowymi owocnikami w kształcie ucha, mikroskopowo stosunkowo szerokimi zarodnikami, które są prawie unikalne w obrębie Otidea. Otidea brunneoparva ma podobne zarodniki, ale różni się od O. leporina ciemniejszymi, brązowymi owocnikami i silnie karbowanymi wstawkami. Inne gatunki Otidea, które makroskopowo przypominają O. leporina, odróżniają się wielkością i kształtem zarodników[4].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Najwięcej stanowisk uchówki zajęczej podano w Europie, poza nią występuje w Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej i Azji[5]. Prawdopodobnie jest najczęściej spotykanym gatunkiem uchówek w borealnych lasach Europy[4]. W Polsce M.A. Chmiel z 2006 r. przytoczyła liczne stanowiska[3], w późniejszych latach podano wiele nowych[6], najbardziej aktualne podaje internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych, wartych objęcia ochroną[7].

Grzyb naziemny, prawdopodobnie ektomykoryzowy[8].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-09-06] (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-09-06] (ang.).
  3. ↑ a b Maria Alicja Chmiel, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów workowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany PAN, 2006, s. 88, ISBN 978-83-89648-46-4.
  4. ↑ a b c d Ibai Olariaga i inni, A monograph of Otidea (Pyronemataceae, Pezizomycetes), „Persoonia”, 35, 2015, s. 166–229, DOI: 10.3767/003158515X688000, PMID: 26823633, PMCID: PMC4713104 [dostęp 2023-09-06] (ang.).
  5. ↑ Występowanie Otidea leporina na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-06-30].
  6. ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-09-06].
  7. ↑ Aktualne stanowiska Otidea leporina w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2023-09-06] (pol.).
  8. ↑ The British species of Otidea (2). O. alutacea and related taxa, „Ascomycete”, 7 (6), Ascomycete.org, s. 295–302 [dostęp 2023-09-06] (pol.).