Ukrzeniec

Ukrzeniec
Elasmostethus
Fieber, 1860
Ilustracja
Ukrzeniec rynniec
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

pluskwiaki

Podrząd

pluskwiaki różnoskrzydłe

Nadrodzina

tarczówki

Rodzina

puklicowate

Podrodzina

Acanthosomatinae

Rodzaj

ukrzeniec

Typ nomenklatoryczny

Cimex dentatus De Geer, 1773 = Cimex interstinctus Linnaeus, 1758

Synonimy
  • Oxydalus Mulsant & Rey, 1866
  • Elasmatostethus Marshall, 1868
  • Stictocarenus Stål, 1871
  • Dichobothrium Breddin, 1903
  • Ditaenius Bergroth, 1912
Multimedia w Wikimedia Commons
Ukrzeniec porzeczniak
Elasmostethus cruciatus
Elasmostethus brevis

Ukrzeniec[1] (Elasmostethus) – rodzaj pluskwiaków z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny puklicowatych. Obejmuje 25 opisanych gatunków. Zamieszkują krainy: palearktyczną, orientalną, australijską i nearktyczną.

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Pluskwiaki podobne do przedstawicieli rodzaju Acanthosoma, różniące się od nich mniejszymi rozmiarami ciała i słabiej odstającymi tylno-bocznymi kątami przedplecza[2][3]. Zarys ciała jest jajowaty, z przodu szerszy niż z tyłu[4]. Wierzch ciała może mieć barwę zieloną, żółtozieloną lub żółtobrązową; na tym tle znajduje się czerwony do czerwonobrązowego wzór obejmujący tylny brzeg przedplecza, nasadową część tarczki oraz większą część półpokryw[2][3]. Wierzch ciała gęsto pokrywają bezładnie rozmieszczone, ciemno podbarwione punkty[2][3][4].

Głowa jest w zarysie trójkątna, ma jugum niesięgające poza szczyt tylusa, niezłączone ze sobą z tyłu bukule, zwykle pozbawioną guzków płytkę szczękową oraz kłujkę sięgającą w spoczynku tyłowi do obszaru między biodrami tylnej pary a trzecim segmentem odwłoka. Czułki swym pierwszym członem sięgają poza szczyt tylusa, a człony od trzeciego do piątego mają zwykle gęsto owłosione. Przedplecze ma silnie opadającą część przednią oraz słabo wystające i stępione kąty barkowe. Tarczka ma zarys wyraźnie dłuższego niż szerokiego trójkąta z krótkim, niepunktowanym wierzchołkiem. Przykrywka ma słabo zaokrąglony brzeg kostalny[4] i zaostrzony kąt zewnętrzno-wierzchołkowy[2][3]. Środkiem przedpiersia biegnie rowek[4]. Środkiem śródpiersia biegnie blaszkowate żeberko[2][3], ku przodowi dochodzące do przednich bioder, krawędzi przedpiersia, a czasem nawet do głowy, ku tyłowi zaś sięgające środkowych, a rzadziej tylnych bioder[4]. Ujścia gruczołów zapachowych na zapiersiu są wydłużone i zwężone ku wierzchołkom[2], osiągają co najmniej ⅔ szerokości metapleury. Kolcowaty wyrostek trzeciego segmentu odwłoka zwykle dochodzi do bioder środkowej pary, rzadko dalej[4].

Rozprzestrzenienie

[edytuj | edytuj kod]

Przedstawiciele rodzaju zamieszkują krainy: palearktyczną, orientalną, australijską[2] i nearktyczną[5]. Najliczniej reprezentowani są Palearktyce, gdzie występuje 12 gatunków[2][6]. Trzy z nich stwierdzono w Europie, w tym w Polsce: E. brevis, E. interstinctus i E. minor[7][2], a 8 w Japonii[4]. Z północy Nearktyki (Kanady) wykazano trzy gatunki[5].

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Takson ten wprowadzony został w 1860 roku przez Franza Xavera Fiebera[8]. W 1864 roku Carl Stål wyznaczył jego gatunkiem typowym Cimex dentatus[9], opisanego w 1773 roku przez Charlesa De Geera[10], który później zsynonimizowano z Cimex interstinctus[11], opisanym w 1758 roku przez Karola Linneusza[12]. W 1974 roku R. Kumar w ramach rewizji puklicowatych dokonał synonimizacji rodzaju Cyphostethus z Elasmostethus[13]. Krok ten cofnięty został w 1993 roku przez I. Ahmada i F. Öndera[14]. Również Aki Yamamoto w 2003 roku wskazał na wyraźną odrębność tych dwóch rodzajów[4].

Do rodzaju tego należy 25 opisanych gatunków[2], w tym[6][15][16]:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Elasmostethus spp. – Ukrzeńce. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2022-05-19].
  2. ↑ a b c d e f g h i j Jerzy A. Lis, Barbara Lis, Dariusz J. Ziaja: Heteroptera Poloniae 2: Pentatomoidea 1: Acanthosmatidae, Cydnidae, Plataspidae, Scutelleridae, Thyreocoridae. Bytom: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy „Plik”, 2012.
  3. ↑ a b c d e Jerzy A. Lis, Barbara Lis: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVIII Pluskwiaki różnoskrzydłe – Heteroptera z. 13 Puklicowate – Acanthosmatidae, Żółwinkowate – Scutelleridae. Warszawa, Wrocław: Oficyna Wydawnicza Turpress, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998.
  4. ↑ a b c d e f g h A. Yamamoto. A revision of Japanese Elasmostethus Fieber (Heteroptera: Acanthosomatidae). „Tijdschrift Voor Entomologie”. 146 (1), s. 49–66, 2003. DOI: 10.1163/22119434-900000119. 
  5. ↑ a b Chris G. Ratzlaff, G.G.E. Scudder. First records of the juniper shield bug, Cyphostethus tristriatus (Fabricius, 1787) (Hemiptera: Acanthosomatidae), in North America. „The Pan-Pacific Entomologist”. 94 (2), s. 67–74, 2018. DOI: 10.3956/2018-94.2.67. 
  6. ↑ a b Berend Aukema (red.): Genus Elasmostethus Fieber, 1860. [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2022-05-20].
  7. ↑ Elasmostethus interstinctus (Linnaeus, 1758). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2022-05-20].
  8. ↑ Franz Xaver Fieber: Die europäischen Hemiptera. Halbflüger. (Rhynchota Heteroptera). Wien: Carl Gerold’s Sohn, 1860, s. 78.
  9. ↑ C. Stål. Hemiptera Fabriciana. Fabricianska Hemipterarter efter de i Köpenhamn och Kiel förvarade typexemplaren granskade och beskrifne. I. „Kungliga Svenska Vetenskapsakademiens Handlingar (N.F.)”. 7 (11), s. 1-148 (54), 1868. 
  10. ↑ C. De Geer: Mémoires pour servir a l’histoire des Insectes. III: i-viii. Stockholm: Hasselberg, 1773, s. 1–696.
  11. ↑ G. Horváth. Remarques synonymiques sur les Hémiptères paléarctiques. „Revue d’Entomologie”. 17 (1898), s. 275–281, 1899. 
  12. ↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 445. (łac.).
  13. ↑ R. Kumar. A revision of World Acanthosomatidae (Heteroptera: Pentatomoidea): Keys to and descriptions of subfamilies, tribes and genera, with designation of types. „Australian Journal of Zoology (Supplementary Series)”. 34, s. 1–60, 1974. 
  14. ↑ I. Ahmad, F. Önder. A review of status of Cyphostethus Fieber (Hemiptera: Acanthosomatidae) from western Palaearctic region. „Pakistan Journal of Entomology”. 8, s. 55–62, 1993. 
  15. ↑ genus Elasmostethus Fieber, 1860. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2022-05-20]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  16. ↑ Hemiptera: Heteroptera (Pentatomomorpha). W: G. Cassis, Gordon F. Gross: Zoological Catalogue of Australia, Vol. 27. Collingwood: Csiro Publishing, 2002, s. 363–365. ISBN 978-0-643-06875-9.