Usza Wielka
| wieś | |
 Przydrożna kapliczka z 1907 r. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
125 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
86 |
| Kod pocztowy |
18-214[4] |
| Tablice rejestracyjne |
BWM |
| SIMC |
0398818[5] |
Położenie na mapie gminy Klukowo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wysokomazowieckiego  | |
 52°43′16″N 22°27′55″E/52,721111 22,465278[1]
| |
Usza Wielka – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, w gminie Klukowo[5][6].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.
Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Zmartwychwstania Pańskiego w Kuczynie[7].
Historia
[edytuj | edytuj kod]- 1518 – wzmiankowany Mroczko de Usza[8].
- 1550 – w aktach drohickich zapisano: Paulus olim Nicolai in Vssa haeredes, districtus Drohicensis, co oznacza Paweł syn Mikołaja dziedzic Uszy w ziemi drohickiej
- 1569 – pod aktem przysięgi królowi polskiemu wymieniony Maciej, syn Falka z Uszy wielkiej, co sugeruje, że w tym czasie istniała również Usza Mała
Miejscowa szlachta przyjęła nazwisko Uszyńskich herbu Lubicz[9].
Przez wieki Usza Wielka była typowa wsią zamieszkałą przez drobną szlachtę. Budownictwo szlacheckie było głównie drewniane, poszyte słomą. Jednak obszernością i wyposażeniem wyróżniało się od chat chłopskich. W środku zazwyczaj była sień, a po bokach dwie izby, z których jedna była alkierzem. Wyposażenie w sprzęty było ubogie. Całość ogrodzona była płotem z chrustu lub żerdzi. W pobliżu dworu były zazwyczaj chałupy o czterech izbach, zwane czworakami. Mieszkali tam poddani chłopi i służba.
Tak opisuje chaty ubogiej szlachty XVIII-wieczny pamiętnikarz J. Kitowicz: Małej szlachty mieszkania nie różniły się od chłopskich chałup, snopkami częstokroć poszywane. W tym tylko różnica była, iż przed szlacheckim dworkiem musiały być koniecznie wrota wysokie, choć podwórze całe było płotem chruścianym ogrodzone, i druga, że dworek szlachcica miał dwie izby po rogach a sień w środku, gdy przeciwnie u chałupy chłopskiej sień jest z czoła a za nią izba, a w tyle komora[9].
W I Rzeczypospolitej wieś w ziemi drohickiej w województwie podlaskim.
- W roku 1827 wieś liczyła 19 domów i 149 mieszkańców[10].
- W roku 1891 odnotowano 20 gospodarstw drobnoszlacheckich o łącznej powierzchni 107 ha. Przeciętne gospodarstwo liczyło około 5 ha.
- W roku 1921 naliczono 24 domy z 142 mieszkańcami, w tym 5 prawosławnych Rosjan[9].
Pod koniec XIX w. miejscowość drobnoszlachecka. Wymienione są: Usza Wielka, Usza Mała i Usza Szczuki[10].
Pierwszą, nieudaną próbę scalenia gruntów podjęto we wsi w roku 1900. W 1912 r. skuteczną komasację wykonała rada w składzie: ksiądz Aleksander Dołęgowski - proboszcz kuczyński, Wł. Zambrzycki, J. Maruszewki, K. Skolimowski, Fr. Murawski oraz dwaj mierniczy: Jan Aleksander i Józef Wolterowie[11].
Decyzją z dnia 9 kwietnia 1929 r. poz. 958 wojewoda białostocki zatwierdził Statut dla Kółka Rolniczego we wsi Usza Wielka. [12]
Obiekty zabytkowe
[edytuj | edytuj kod]- murowana kapliczka w stylu neogotyckim z roku 1907, wybudowana staraniem Piotra Uszyńskiego
Współcześnie
[edytuj | edytuj kod]Wieś typowo rolnicza. Produkcja roślinna podporządkowana przede wszystkim hodowli krów mlecznych. Miejscowość jest zaopatrywana w wodę z wodociągu "Zawisty-Dworaki" z sąsiedniej gminy Boguty-Pianki[13]
Od południa Usza Wielka sąsiaduje z miastem i gminą Ciechanowiec, od północy ze wsią Usza Mała, od wschodu znajdują się wsie: Malinowo i Wiktorzyn, a od zachodu wieś graniczy z województwem mazowieckim.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 143309
- ↑ Wieś Usza Wielka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-05], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1316 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Usza, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 675.
- ↑ a b c Klukowo – Gminny Portal Internetowy – Usza Wielka.
- ↑ a b Usza Szczuki i U. Wielka (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 849.
- ↑ Gazeta Świąteczna, Nr 1625 z 1912 r.
- ↑ Białostocki Dziennik Urzędowy Nr 9, Białystok 15 maja 1929 r.
- ↑ Uchwała Nr VII/40/11 Rady Gminy Klukowo z dnia 28 IX 2011 r. w sprawie zmiany studium uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego gminy Klukowo