V.S. Achuthanandan

V.S. Achuthanandan
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

20 października 1923
Punnapra

Zawód, zajęcie

polityk

Stanowisko

premier stanowy Kerali (2006–2011), przewodniczący Komisji ds. Reform Administracyjnych (2016–2021)

Partia

Komunistyczna Partia Indii, Komunistyczna Partia Indii (Marksistowska)

Multimedia w Wikimedia Commons

Velikkakathu Sankaran Achuthanandan (ur. 20 października 1923[1] w Punnapra) – indyjski polityk. Pochodzi ze społeczności Ezhavów. Związkowiec, działalność polityczną rozpoczął w Indyjskim Kongresie Narodowym, w 1940 wstąpił do Komunistycznej Partii Indii. Od 1957 członek komitetu stanowego KPI. W 1964 jeden ze współzałożycieli Komunistycznej Partii Indii (Marksistowskiej), wieloletni członek jej Biura Politycznego (do 2009) oraz Komitetu Centralnego (do 2015). Sekretarz stanowych struktur KPI (M) w Kerali (1980–1992), członek sekretariatu stanowego partii (do 2015). Przewodniczący stanowej koalicji partii lewicowych (LDF, 1996–2000). Poseł do Zgromadzenia Ustawodawczego Kerali różnych kadencji, w okresie od 1967 do 2020. Lider opozycji w stanowym parlamencie (1992–1996, 2001–2006, 2011–2016), od 2006 do 2011 premier Kerali. Przewodniczący Komisji ds. Reform Administracyjnych przy keralskim rządzie stanowym (2016–2021). Znany z ideologicznej ortodoksji oraz zdolności oratorskich. Cieszy się dużą popularnością, ceniony za uczciwość, skromność i prostotę. Należy do lewego skrzydła KPI (M), od wielu lat skonfliktowany jest ze swoim dawnym protegowanym Pinarayi Vijayanem. Uwieczniony w indyjskiej kulturze, inspirowane nim postacie pojawiają się w filmach „Ayudham” (2008) i „August 15” (2011). W 2021 na jego cześć nazwano nowo odkryty gatunek niecierpka, Impatiens achudanandanii.

V.S. Achuthanandan podczas kampanii wyborczej z 2016

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Młodość i wczesna kariera polityczna

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Punnapra w dystrykcie Alappuzha[2], w rodzinie należącej do społeczności Ezhavów[3]. Ezhavowie stanowią około 23 procent populacji Kerali. Nie mieszczą się w tradycyjnym porządku warnowym, obowiązująca od 1950 indyjska konstytucja sytuuje ich w obrębie tak zwanych Other Backward Classes (OBC)[4].

Achuthanandan został wcześnie osierocony przez rodziców. Matkę stracił jako czterolatek, ojca natomiast jako jedenastolatek[5][6]. Edukację zakończył wcześnie, bo już na siódmej klasie[7]. Pracował następnie kolejno w warsztacie krawieckim należącym do swojego starszego brata oraz w zakładzie przetwarzającym włókno kokosowe[8][9]. Bardzo wcześnie zaangażował się w działalność związkową (1938). Niedługo później (1939) wstąpił do Indyjskiego Kongresu Narodowego[10], wreszcie w 1940 do Komunistycznej Partii Indii (KPI)[11][12]. W latach 40. P. Krishna Pillai skierował go do działalności organizacyjnej pośród robotników rolnych w Kuttanadzie. W 1943 jako delegat uczestniczył w kongresie KPI[13][14].

Brał udział w aktywności ruchu niepodległościowego. Czynnie włączył się także w budowę keralskiego ruchu rewolucyjnego. Część źródeł podaje, iż brał udział w zbrojnym powstaniu przeciwko premierowi Trawankoru z 1946, niemniej jego właściwa rola w tym wydarzeniu pozostaje przedmiotem kontrowersji[15]. Także w 1946 aresztowany, w czasie pobytu w więzieniu był poddawany torturom[16]. Po wyjściu na wolność kontynuował działalność polityczną w warunkach konspiracyjnych, w związku z tym, iż ówczesny indyjski rząd federalny uznawał KPI za organizację nielegalną. W latach 50. został ponownie aresztowany[17].

Stopniowo awansował w keralskich strukturach KPI, w 1954 włączony do jej stanowego komitetu[5]. W 1957 wszedł w skład stanowego sekretariatu wciąż jeszcze niepodzielonej partii, pełnił funkcję sekretarza jej struktur w dystrykcie Kollam (od 1956)[18]. W 1959 został członkiem partyjnej Rady Krajowej[18].

Wcześnie powierzono mu odpowiedzialność za kampanie wyborcze w regionie, poczynając od pierwszych wyborów stanowych w niedawno wyodrębnionej jako osobny stan Kerali (1957). Jego zmysł polityczny przejawiał się również w niekonwencjonalnych metodach pozyskiwania głosów. Podczas kampanii przed wyborami uzupełniającymi w okręgu Devikulam z 1958 zdołał zapewnić zwycięstwo partyjnej kandydatce przy pomocy M.G. Ramachandrana (MGR), popularnego tamilskiego aktora o keralskich korzeniach. W regionie tym mieszkała znaczna mniejszość tamilska. Był to wszakże jedyny przypadek w karierze MGR, w którym ten zaangażował się w keralską kampanię wyborczą[19].

Podczas wojny indyjsko-chińskiej z 1962 zorganizował akcję oddawania krwi na rzecz armii indyjskiej, występując tym samym przeciwko oficjalnej polityce partii. Za zajęcie proindyjskiego stanowiska wszczęto wobec niego akcję dyscyplinarną[20].

W Komunistycznej Partii Indii (Marksistowskiej). Kariera parlamentarna i rządowa

[edytuj | edytuj kod]

Podczas rozłamu z 1964 Achuthanandan wystąpił z KPI[21]. Znalazł się wśród założycieli Komunistycznej Partii Indii (Marksistowskiej) (KPI (M))[22][23]. Był jednym z liderów walki o implementację ustawy o reformie rolnej, przyjętej z inicjatywy kierowanego przez komunistów rządu stanowego w 1967[24]. Podobnie jak wielu innych działaczy komunistycznych aresztowany podczas stanu wyjątkowego (1975–1977)[25].

Na przełomie lat 80. i 90. zainicjował tak zwaną vetti niruthal, kampanię eliminacji przeciwników politycznych, w ramach której z partii zostali wyrzuceni chociażby M.V. Raghavan[26] czy ówczesny przewodniczący stanowej koalicji partii lewicowych (LDF) P.V. Kunhikannan[27]. W 1987 stał za zablokowaniem kandydatury K.R. Gowri Ammy na stanowisko stanowego premiera[28][29][9]. W 1996 w wyniku walk fakcyjnych odmówiono mu stanowiska stanowego premiera. Jego wpływy w strukturach partyjnych pozwoliły mu niemniej na zablokowanie kandydatury Suseeli Gopalan, cieszącej się wsparciem wrogiego Achuthanandowi środowiska skupionego wokół Centre of Indian Trade Unions (CITU)[30].

Do Zgromadzenia Ustawodawczego Kerali kandydował początkowo bez powodzenia w 1965[9]. Wybrany został po raz pierwszy w 1967[31], mandat odnawiał w 1970, 1991, 2001, 2006, 2011 oraz 2016[32][33]. Trzykrotnie (1992–1996, 2001–2006, 2011–2016) pełnił funkcję lidera opozycji w keralskiej legislatywie[34]. 18 maja 2006 został premierem Kerali[35], urzędowanie zakończył 14 maja 2011[36][37]. Jako szef rządu stanowego podjął działania na rzecz zlikwidowania funkcjonującej w Kerali mafii hazardowej oraz ograniczenia pirackiej dystrybucji filmów[38]. Wspierał jednocześnie inicjatywy upowszechniające wolne oprogramowanie[18]. Starał się usprawnić i unowocześnić keralską infrastrukturę, za jego rządów rozpoczęto budowę międzynarodowego portu lotniczego w Kannur, zatwierdzono również projekt budowy metra w Koczinie[17]. Przyjęto również ustawę skierowaną przeciwko niekontrolowanemu przekształcaniu pól ryżowych w grunta zasiewane pod inne uprawy (2008)[39][40]. Kontynuował tradycyjnie wiązaną z keralską lewicą prospołeczną politykę, wdrażając szereg programów pomocowych skierowanych do osób najuboższych[41]. Jego kadencja była przy tym naznaczona silną rywalizacją wewnątrzpartyjną, w tym konfliktem między premierem a ówczesnym sekretarzem keralskich struktur KPI (M) Pinarayi Vijayanem[42]. Konflikt ten ograniczał zresztą bardzo poważnie jego możliwości jako szefa rządu, czyniąc go w zasadzie głosem opozycyjnym wobec własnego środowiska politycznego[43]. Pozbawiono go chociażby resortu spraw wewnętrznych, obsadzając to kluczowe ministerstwo znacznie młodszym funkcjonariuszem partyjnym, znanym ze ścisłych związków ze wspomnianym już Pinarayi Vijayanem[44][45][46].

Powierzano mu liczne funkcje w aparacie partyjnym. Od 1980 do 1992 kierował stanowym komitetem KPI (M)[47][48]. Przewodniczył stanowej koalicji partii lewicowych (LDF, 1996–2000)[49]. Wchodził w skład Komitetu Centralnego (od 1964[50] do 2015) oraz sekretariatu stanowego komitetu partii (do 2015)[51], był także (1985-2009)[52] członkiem Biura Politycznego KPI (M)[53]. Kierował związanymi z organizacją tytułami prasowymi, odpowiednio dziennikiem „Deshabhimani”[54] i tygodnikiem „Chintha”[55].

Przewodniczący Komisji ds. Reform Administracyjnych oraz emerytura polityczna

[edytuj | edytuj kod]

Pomimo zaawansowanego wieku był jednym z głównych architektów zwycięstwa macierzystej partii w wyborach w 2016[56][57]. Został jednakże odsunięty od ponownego kierowania rządem. Niemniej jednak Sitaram Yechury, sekretarz generalny KPI (M), publicznie nazwał go keralskim Fidelem Castro, podkreślając w ten sposób jego zasługi oraz wkład w budowę partii[58][59]. 3 sierpnia tego roku stanął na czele Komisji ds. Reform Administracyjnych[60], ostatecznie stając się najdłużej urzędującym przewodniczącym w historii tego gremium. Ze stanowiska ustąpił pod koniec stycznia 2021, motywując swą decyzję względami zdrowotnymi[61]. Również z przyczyn zdrowotnych nie zaangażował się w kampanię podczas wyborów w 2021[62]. Nie znalazł się jednocześnie na liście kandydatów do stanowego parlamentu[63][64]. W styczniu 2022 zdiagnozowano u niego COVID-19[65][66], został przyjęty do prywatnego szpitala w stanowej stolicy[67][68]. Placówkę opuścił po kilku dniach[69]. Z uwagi na zaawansowany wiek i problemy zdrowotne pozostaje nieaktywny w życiu publicznym. W październiku 2022 uwagę mediów keralskich przykuła jego emocjonalna reakcja na informację o śmierci Kodiyeri Balakrishnana, sekretarza stanowych struktur partii[70][71].

Wizerunek publiczny i popularność

[edytuj | edytuj kod]

Ceniony za uczciwość, skromność i prostotę[72][3]. Jego wizerunek publiczny przeszedł na przestrzeni dekad wyraźną ewolucję. Początkowo był postrzegany jako typowy funkcjonariusz wyższego aparatu partyjnego. Z uwagi na jego ideologiczną ortodoksję porównywano go zresztą niekiedy do Józefa Stalina[73]. Z czasem zaczął zyskiwać znaczną popularność[74]. Transformację tę umiejscawiano głównie między 2001 a 2006, podczas drugiej kadencji Achuthanandana na stanowisku lidera opozycji[75]. Wśród czynników, które się do niej przyczyniły, wymienia się walkę polityka o prawa kobiet, wspieranie posunięć zmierzających do ochrony środowiska, działania na rzecz wykorzenienia korupcji czy stawanie po stronie tradycyjnie dyskryminowanych grup społecznych[73].

Uznawany jest za charyzmatycznego lidera o ogromnych umiejętnościach oratorskich[76][77]. Należy do lewego skrzydła KPI (M)[78]. Od wielu lat skonfliktowany jest ze swoim dawnym protegowanym, premierem Pinarayi Vijayanem[79]. Ich rywalizacja bywa zestawiana z innym fenomenem współczesnej kultury popularnej Kerali, mianowicie antagonizmem między Mohanlalem a Mammoottym, najpopularniejszymi aktorami dzisiejszego kina w języku malajalam[80].

Achuthanandan w indyjskiej kulturze

[edytuj | edytuj kod]

Achuthanandan oraz jego trwająca wiele dekad działalność polityczna znalazły odzwierciedlenie w indyjskiej kulturze. W filmie „Ayudham” (2008) w rolę premiera, którego postać przypomina Achutanandana, wcielił się Thilakan[81][82]. W obrazie „August 15” (2011) w podobnej roli obsadzono Nedumudi Venu. Sam polityk natomiast gościnnie wystąpił w filmie „Campus Diary” z 2016, grając samego siebie[83]. Poświęcono mu piosenkę „Kayyoorulloru (Samara Sakhavinu)” z 2016, skomponowaną przez Bijibala, ze słowami autorstwa Vayalara Saratha Chandry Varmy[84].

W 2021 na jego cześć nazwano nowo odkryty gatunek niecierpka. Roślinę Impatiens achudanandanii odnaleziono w lesie Kallar położonym w dystrykcie Thiruvananthapuram[85]. Decyzja ta wywołała pewne kontrowersje w keralskim środowisku naukowym. Zoolog Oommen V. Oommen, były przewodniczący Kerala State Biodiversity Board (KSBB), stwierdził, że wybór nazw motywowanych politycznie może w ostatecznym rozrachunku prowadzić do polaryzacji wśród badaczy[86].

Upodobania i życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Znany jest z zamiłowania do żywności ekologicznej[87] oraz jogi[20]. Szeroko opisywany przez media regularny tryb życia Achuthanandana poza jogą obejmuje codzienne kąpiele słoneczne oraz trzydziestominutową poranną przechadzkę. Polityk rozpoczyna dzień o godzinie 4.00 lub 4.30, na spoczynek udaje się o 21.00. W godzinach wieczornych odbywa kolejną, również trzydziestominutową przechadzkę. Jego dieta opiera się na tradycyjnej kuchni południowoindyjskiej, jest bogata w warzywa oraz stosunkowo prosta[88].

17 lipca 1967 poślubił pielęgniarkę K. Vasumathy[89][90], zawodowo związaną ze stanowym systemem opieki zdrowotnej. Para doczekała się 2 dzieci, syna V.S. Arunkumara i córki V.S. Ashy[20].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ IANS: V.S. Achuthanandan turns 91. [w:] The Hindu [on-line]. thehindu.com, 2014-10-20. [dostęp 2020-12-16]. (ang.).
  2. ↑ PTI: VS turns 96, leaders wish oldest communist leader in the country. [w:] Yahoo Finance [on-line]. finance.yahoo.com, 2019-10-20. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  3. ↑ a b Prabhat Patnaik: Five Questions with V.S. Achuthanandan with an Introduction by Prof. Prabhat Patnaik. [w:] Baraza Critical Collaboration on the Middle East, South Asia, and Africa [on-line]. baraza.cdrs.columbia.edu, 2013-02-20. [dostęp 2021-11-25]. (ang.).
  4. ↑ Cris: Keralites and the penchant for using caste surnames. [w:] The News Minute [on-line]. thenewsminute.com, 2022-02-11. [dostęp 2023-02-12]. (ang.).
  5. ↑ a b Copybook Communist to crowd-puller, the one of his kind V S Achuthanandan steps into his 100th year. [w:] The Indian Express [on-line]. indianexpress.com, 2022-10-20. [dostęp 2022-10-20]. (ang.).
  6. ↑ Vazhipokkan: V S Achuthanandan: The leader without successors. [w:] Mathrubhumi [on-line]. english.mathrubhumi.com, 2021-10-30. [dostęp 2021-11-25]. (ang.).
  7. ↑ Communist Party of India (Marxist): V.S Achuthanandan. cpim.org. [dostęp 2020-12-16]. (ang.).
  8. ↑ S. Anandan: V.S. Achuthanandan, the quintessential communist and mass leader, turns 100. [w:] The Hindu [on-line]. thehindu.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  9. ↑ a b c Shaju Philip: 100 not out: Comrade V S Achuthanandan’s long march. [w:] The Indian Express [on-line]. indianexpress.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  10. ↑ Chief ministers, ministers and leaders of opposition of Kerala. Thiruvananthapuram: Secretariat of the Kerala Legislature, 2018, s. 33.
  11. ↑ Johny 2012 ↓.
  12. ↑ Chandrakanth Viswanath: As VS Achuthanandan Turns 97, Communist Colossus from Kerala Remains The Quintessential Survivor. [w:] News 18 [on-line]. news18.com, 2020-10-20. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  13. ↑ Aishwarya Nair: V S Achuthanandan, the stalwart of Kerala politics turns 100. [w:] Asianet Newsable [on-line]. newsable.asianetnews.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  14. ↑ VS Achuthanandan, veteran communist leader, turns 100. [w:] The Statesman [on-line]. thestatesman.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-21]. (ang.).
  15. ↑ Express News Service: C B Chandrababu’s article on Punnapra-Vayalar uprising silent on role of VS. [w:] The New Indian Express [on-line]. newindianexpress.com. [dostęp 2020-12-23]. (ang.).
  16. ↑ N M Pearson, Express News Service: V S Achuthanandan: Tale of a rebel who emerged as mass leader. [w:] The New Indian Express [on-line]. newindianexpress.com, 2022-10-20. [dostęp 2022-10-22]. (ang.).
  17. ↑ a b Cris: VS Achuthanandan, uncompromising Communist, turns 100. [w:] The News Minute [on-line]. thenewsminute.com, 2023-10-22. [dostęp 2023-10-27]. (ang.).
  18. ↑ a b c M.K. Sunil Kumar: VS Achuthanandan: One hundred years of rectitude. [w:] The Times of India [on-line]. timesofindia.indiatimes.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  19. ↑ Express News Service, Anil S: In a first, poll-bound Kerala misses its biggest crowd-puller – VS Achuthanandan. [w:] The New Indian Express [on-line]. newindianexpress.com, 2021-03-28. [dostęp 2021-11-25]. (ang.).
  20. ↑ a b c ITGD Bureau: Kerala assembly polls: VS Achuthanandan has led LDF from the front. [w:] India Today [on-line]. indiatoday.in, 2011-05-13. [dostęp 2021-11-26]. (ang.).
  21. ↑ Nirmal Jovial: VS Achuthanandan, mass leader and champion of rights, turns 100. [w:] The Week [on-line]. theweek.in, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  22. ↑ C. Gouridasan Nair: The man of the masses. [w:] The Hindu [on-line]. thehindu.com, 2016-03-21. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  23. ↑ Sovi Vidyadharan, Express News Service: Curtain comes down on active political career of VS Achuthanandan. [w:] The New Indian Express [on-line]. newindianexpress.com, 2021-01-31. [dostęp 2021-11-25]. (ang.).
  24. ↑ Communist Party of India (Marxist) State Committee, Kerala: V.S Achuthanandan. cpimkerala.org. [dostęp 2020-12-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-19)]. (ang.).
  25. ↑ Express News Service: VS among organisers of Punnapra struggle: CM Pinarayi Vijayan. [w:] The New Indian Express [on-line]. newindianexpress.com, 2023-10-21. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  26. ↑ Copybook Communist to crowd-puller, the one of his kind V S Achuthanandan steps into his 100th year. [w:] The Indian Express [on-line]. indianexpress.com, 2022-10-20. [dostęp 2022-10-20]. (ang.).
  27. ↑ Ramesh Babu: CPI(M) veteran , a stalwart of Kerala politics, Achuthanandan turns 100. [w:] Hindustan Times [on-line]. hindustantimes.com, 2022-10-22. [dostęp 2022-10-20]. (ang.).
  28. ↑ Siddharth Premkumar: Gowri Amma: The Best CM Kerala Never Had. [w:] Outlook [on-line]. outlookindia.com, 2020-07-09. [dostęp 2020-12-21]. (ang.).
  29. ↑ BRP Bhaskar: Rise and Fall of Women Power in Gowri Amma’s Century. [w:] The Kochi Post [on-line]. kochipost.com, 2019-07-10. [dostęp 2020-12-21]. (ang.).
  30. ↑ Gilvester Assary: No discussion on CM candidate yet: Pinarayi Vijayan. [w:] Deccan Chronicle [on-line]. deccanchronicle.com, 2023-10-21. [dostęp 2023-10-21]. (ang.).
  31. ↑ Niyama Sabha: MEMBERS OF PREVIOUS ASSEMBLY – THIRD KLA (1967 – 1970). niyamasabha.org. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  32. ↑ Comrade VS Achuthanandan: The ultimate leader. [w:] Mathrubhumi [on-line]. english.mathrubhumi.com, 2023-10-18. [dostęp 2023-10-21]. (ang.).
  33. ↑ PTI: Century of resilience: V S Achuthanandan's inspiring fight against injustice and inequality. [w:] The Times of India [on-line]. timesofindia.indiatimes.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  34. ↑ Chief ministers, ministers and leaders of opposition of Kerala. Thiruvananthapuram: Secretariat of the Kerala Legislature, 2018, s. 34.
  35. ↑ Achuthanandan Ministry assumes office. [w:] Outlook [on-line]. outlookindia.com, 2006-05-18. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  36. ↑ General Administration Department Government of Kerala: Chief Ministers of Kerala. gad.kerala.gov.in. [dostęp 2021-11-26]. (ang.).
  37. ↑ Varghese John Thottappuzha: V S Achuthanandan: The man of many records. [w:] Onmanoraama [on-line]. onmanorama.com, 2023-10-23. [dostęp 2023-10-23]. (ang.).
  38. ↑ Newsdesk: Comrade VS@100. [w:] Asian Lite International [on-line]. asianlite.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  39. ↑ E Kunhikrishnan: VS Achuthanandan: The environmentalist. [w:] Mathrubhumi [on-line]. english.mathrubhumi.com, 2023-10-19. [dostęp 2023-10-21]. (ang.).
  40. ↑ KA Shaji: VS Achuthanandan — much-loved Marxist veteran and champion of the working class turns 100. [w:] South First [on-line]. thesouthfirst.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  41. ↑ Vishnu Varma: VS Achuthanandan turns 100: A remarkable political legacy. [w:] Hindustan Times [on-line]. hindustantimes.com, 2023-10-21. [dostęp 2023-10-21]. (ang.).
  42. ↑ Anil S: V S Achuthanandan: Making and remaking of a Mass leader. [w:] The New Indian Express [on-line]. newindianexpress.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  43. ↑ Vazhipokkan: V S Achuthanandan: No Compromise With Injustice. [w:] Mathrubhumi [on-line]. english.mathrubhumi.com, 2023-10-19. [dostęp 2023-10-21]. (ang.).
  44. ↑ Onmanorama Staff: Comrade Kodiyeri was not brother-like, he was my brother: Pinarayi. [w:] Onmanorama [on-line]. onmanorama.com, 2022-10-01. [dostęp 2022-10-24]. (ang.).
  45. ↑ Kumar Chellappan: A Century of charisma and political resilience in Kerala. [w:] The Pioneer [on-line]. dailypioneer.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-21]. (ang.).
  46. ↑ A glimpse at the life of Kodiyeri Balakrishnan who will lead CPI(M) in Kerala. [w:] The News Minute [on-line]. thenewsminute.com. [dostęp 2015-02-23]. (ang.).
  47. ↑ Rajeev Ramachandran: VS Achuthanandan turns 100: Celebrating a century of resilience and ideals. [w:] The Federal [on-line]. thefederal.com, 2023-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  48. ↑ Kerala Assembly: Biodata of Mr. V. S. Achuthanandan (CPIM). [w:] Kerala Assembly Election Database [on-line]. keralaassembly.org. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  49. ↑ 13th Niyama Sabha: Shri.V.S. ACHUTHANANDAN. niyamasabha.org. [dostęp 2020-12-16]. (ang.).
  50. ↑ Ruhi Tewari: Achuthanandan likely to be dropped from Central Committee. [w:] The Indian Express [on-line]. indianexpress.com, 2015-04-18. [dostęp 2020-12-18]. (ang.).
  51. ↑ IANS: Kerala: V S Achuthanandan dropped from CPI-M’s Kerala state secretariat. [w:] One India [on-line]. oneindia.com, 2015-04-25. [dostęp 2020-12-18]. (ang.).
  52. ↑ Anil S, Express News Service: CPM's first party congress without VS, SRP to exit politburo after 30 years. [w:] The New Indian Express [on-line]. newindianexpress.com, 2022-04-05. [dostęp 2022-04-14]. (ang.).
  53. ↑ IANS: Protests against Achuthanandan’s ouster from politburo. [w:] Hindustan Times [on-line]. hindustantimes.com, 2009-07-13. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  54. ↑ IndiaNetzone: Deshabhimani, Malayalam Language Newspapers. indianetzone.com. [dostęp 2021-11-26]. (ang.).
  55. ↑ TNM Staff: Complaints filed against Chandy and VS Achuthanandan for discrepancies in declaration of assets. [w:] The News Minute [on-line]. thenewsminute.com, 2016-05-01. [dostęp 2021-11-26]. (ang.).
  56. ↑ TNM Staff: VS Achuthanandan takes COVID-19 vaccination at 97. [w:] The News Minute [on-line]. thenewsminute.com, 2021-03-06. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).
  57. ↑ Dinesh Unnikrishnan, Why VS Achuthanandan, the ‘CPM’s Fidel Castro’, was forced to give up the CM crown, [w:] First Post [online], firstpost.com, 23 maja 2016 [dostęp 2020-12-16] (ang.).
  58. ↑ Kavita Chowdhury: How V S Achuthanandan was made to make way for party choice Vijayan. [w:] Business Standard [on-line]. business-standard.com, 2016-05-21. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  59. ↑ India Today Web Desk: Achuthanandan is Fidel Castro of Kerala politics: Yechury after CPM pick Vijayan. [w:] India Today Web Desk [on-line]. indiatoday.in, 2016-05-20. [dostęp 2020-12-16]. (ang.).
  60. ↑ C. Gouridasan Nair: V.S. Achuthanandan to head Kerala Administrative Reforms Commission. [w:] The Hindu [on-line]. thehindu.com, 2016-08-03. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  61. ↑ TNM Staff: VS Achuthanandan quits as Chairman of Administrative Reforms Commission. [w:] The News Minute [on-line]. thenewsminute.com, 2021-01-30. [dostęp 2021-01-30]. (ang.).
  62. ↑ Express News Service: Battle-hardened veteran Communist leader VS Achuthanandan turns 98. [w:] The New Indian Express [on-line]. newindianexpress.com, 2021-10-20. [dostęp 2021-11-25]. (ang.).
  63. ↑ A.S. Jayanth, Kerala Assembly Elections – CPI(M) likely to miss crowd puller V.S. Achuthanandan, [w:] The Hindu [online], thehindu.com, 6 marca 2021 [dostęp 2021-11-25] (ang.).
  64. ↑ IANS: Former Kerala CM Achuthanandan tests COVID-19 positive. [w:] Gulf News [on-line]. gulfnews.com, 2022-01-21. [dostęp 2022-01-23]. (ang.).
  65. ↑ TNN: VS’ health getting better, say docs. [w:] The Times of India [on-line]. timesofindia.indiatimes.com, 2022-01-23. [dostęp 2022-01-23]. (ang.).
  66. ↑ VS Achuthanandan's health condition improves; wife also test COVID +ve. [w:] Mathrubhumi [on-line]. english.mathrubhumi.com, 2022-01-22. [dostęp 2022-01-23]. (ang.).
  67. ↑ Press Trust of India: Kerala's Former Chief Minister VS Achuthanandan Tests Positive For COVID-19, Hospitalised. [w:] NDTV [on-line]. ndtv.com, 2022-01-21. [dostęp 2022-01-21]. (ang.).
  68. ↑ Press Trust of India: Former Kerala CM V S Achuthanandan hospitalised after testing COVID-19 positive. [w:] The Times of India [on-line]. timesofindia.indiatimes.com, 2022-01-21. [dostęp 2022-01-21]. (ang.).
  69. ↑ VS Achuthanandan leaves hospital after COVID treatment. [w:] Mathrubhumi [on-line]. english.mathrubhumi.com, 2021-01-24. [dostęp 2022-01-24]. (ang.).
  70. ↑ 'Teary-eyed' VS Achuthanandan pays condolences on demise of Kodiyeri Balakrishnan. [w:] Mathrubhumi [on-line]. english.mathrubhumi.com, 2022-10-07. [dostęp 2022-10-07]. (ang.).
  71. ↑ Onmanorama Staff: Kodiyeri's demise reduced veteran leader VS to tears. [w:] Onmanorama [on-line]. onmanorama.com, 2022-10-02. [dostęp 2022-10-07]. (ang.).
  72. ↑ Jeffrey 2016 ↓, s. 6.
  73. ↑ a b A.S. Jayanth: Pinarayi’s emergence has parallels with Achuthanandan’s. [w:] The Hindu [on-line]. thehindu.com, 2021-04-01. [dostęp 2021-11-25]. (ang.).
  74. ↑ Shahina KK: Man of the Match. [w:] OPEN [on-line]. openthemagazine.com, 2011-05-15. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  75. ↑ M.A. Rajeev Kumar: VS turns 101: A legacy of resistance and dedication. [w:] Mathrubhumi [on-line]. english.mathrubhumi.com, 2024-10-20. [dostęp 2024-10-20]. (ang.).
  76. ↑ Jinoy Jose P: He is ours, yo!. [w:] The Hindu Business Line [on-line]. thehindubusinessline.com, 2016-05-13. [dostęp 2020-12-16]. (ang.).
  77. ↑ Arjun Raghunath: Kerala: Communist veteran and ex-Kerala CM V S Achuthanandan turns 100. [w:] Deccan Herald [on-line]. deccanherald.com, 2020-10-20. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).
  78. ↑ TNM Staff: The VS-Pinarayi rivalry goes back a long way: A look at major tiffs. [w:] The News Minute [on-line]. thenewsminute.com, 2016-04-22. [dostęp 2020-12-18]. (ang.).
  79. ↑ Ramesh Babu: Very strong: Achuthanandan, Kerala’s Left lion, keeps going at 93. [w:] Hindustan Times [on-line]. hindustantimes.com, 2016-05-19. [dostęp 2020-12-16]. (ang.).
  80. ↑ Thufail PT: The afterlife of VS Achuthanandan in a Pinarayi Kerala. [w:] Hindustan Times [on-line]. hindustantimes.com, 2016-06-06. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  81. ↑ IANS: I have not mimicked Achuthanandan: Thilakan. [w:] DNA [on-line]. dnaindia.com, 2008-08-24. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  82. ↑ Staff: Thilakan mimics V S Achuthanandan?. [w:] Filmibeat [on-line]. filmibeat.com, 2008-08-26. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  83. ↑ TNM Staff: Malayalam movie starring veteran Communist leader VS Achuthanandan hit screens on Friday. [w:] The News Minute [on-line]. thenewsminute.com, 2016-12-02. [dostęp 2020-12-16]. (ang.).
  84. ↑ Special Correspondent: Musical tribute to VS. [w:] The Hindu [on-line]. thehindu.com, 2016-05-11. [dostęp 2021-11-26]. (ang.).
  85. ↑ Tiki Rajwi: Wild balsams named after Achuthanandan, Shailaja. [w:] The Hindu [on-line]. thehindu.com, 2021-08-15. [dostęp 2020-11-25]. (ang.).
  86. ↑ Special Correspondent: Naming new species after politicians may set bad trend: scientists. [w:] The Hindu [on-line]. thehindu.com, 2021-08-16. [dostęp 2020-11-25]. (ang.).
  87. ↑ MP Joseph: What’s on leaders’ plates at Aluva Palace. [w:] Onmanorama [on-line]. onmanorama.com, 2021-10-28. [dostęp 2021-11-25]. (ang.).
  88. ↑ VS Achuthanandan has sweet birthday at 93. [w:] Deccan Chronicle [on-line]. deccanchronicle.com, 2016-10-21. [dostęp 2021-11-27]. (ang.).
  89. ↑ You can’t guess this person who is celebrating 50th wedding anniv today. [w:] Mathrubhumi [on-line]. english.mathrubhumi.com, 2017-07-16. [dostęp 2020-12-17]. (ang.).
  90. ↑ VS Achuthanandan: The lesser-known family man. [w:] Mathrubhumi [on-line]. english.mathrubhumi.com, 2023-10-18. [dostęp 2023-10-20]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Premierzy stanu Kerala

logo rządu Kerali