Walijska odmiana języka angielskiego

Walijska odmiana języka angielskiego – odmiana angielszczyzny używana w Walii. Język angielski na terenie tego kraju używany jest równolegle z językiem walijskim.

Historia

 Zobacz więcej w artykule Walia, w sekcji Historia.

Do momentu najazdu anglosaskiego w VI w. na terenie Walii w użyciu był jedynie język walijski z grupy języków celtyckich. Akty, które włączyły Walię do Królestwa Anglii, przyjęto w 1535 i 1542, półtora wieku przed unią szkocko-angielską oraz dwa i pół wieku przed unią brytyjsko-irlandzką. Czasem podaje się daty 1536 i 1543, kiedy te regulacje zatwierdził król^[1]. Zgodnie z postanowieniami traktatu angielski miał się odtąd stać językiem obowiązującym w sądach i innych urzędach^[2]. Osoby posługujące się wyłącznie walijskim miały nie być dopuszczane do sprawowania urzędów na całym terytorium podległym królowi Anglii^[2]. Od tego czasu zaznacza się ekspansja języka angielskiego na tereny walijskie, a następnie jego dominacja. Oczywiście walijski nie zniknął z sądów i urzędów. Większość mieszkańców kraju nie mówiła po angielsku. Dlatego wzrosła rola tłumaczy^[2]. Najprawdopodobniej celem władcy nie było zniszczenie języka walijskiego, ale ujednolicenie systemu prawno-sądowego w całym królestwie^[2]. Możliwe, że jego intencją było stworzenie nowej, dwujęzycznej wyższej warstwy społeczeństwa walijskiego^[2]. Rozwiązanie klasztorów spowodowało zanik centrów, w których nauczano języka walijskiego. Równocześnie angielski zastępował łacinę jako język edukacji, a w tudoriańskich grammar schools wykładano wszystkie przedmioty po angielsku. Mimo to do XVIII w. Walia była w większości walijskojęzyczna^[3]. Sytuację języka walijskiego pogorszyła rewolucja przemysłowa, która spowodowała masową emigrację walijskojęzycznych robotników do angielskich kopalń i hut. Te trendy podtrzymały obie wojny światowe. Wreszcie dwudziestowieczna anglicyzacja kultury popularnej dotknęła również Walię^[4].

Język

Pozycja języka angielskiego różni się znacznie w różnych miejscach kraju. Obecnie hrabstwa z największą dominacją języka angielskiego to Gwent, South Glamorgan i Powys – znajomość walijskiego waha się od kilku do 20% w poszczególnych dystryktach. Największy udział języka walijskiego przypada na obszar hrabstw Clwyd, Gwynedd, Dyfed i West Glamorgan – do prawie 80% w poszczególnych dystryktach^[4]. Wielu Walijczyków jest dwujęzycznych^[3], według spisu z 1991 roku 18,7% mieszkańców Walii władało zarówno walijskim, jak i angielskim^[4]. Walijska angielszczyzna nie ma szczególnie specyficznych cech, niemniej jednak niektóre z nich są kojarzone z Walią i używane dla stylizacji lub w celach komediowych, gdy trzeba zaznaczyć walijskość. Jedną z nich jest wyrażenie look you, dziś już nie używane tak powszechnie^[5].

Wymowa

Wymowę walijską cechują następujące zjawiska^[5]:

• brak różnicy między /ə/ a /ʌ/, i tak w wyrazie butter obie samogłoski są identyczne
• pojedyncze spółgłoski między samogłoskami są wydłużane: /ˈmʌnːɪ/, /ˈbʌtːə/
• pojawiają się spółgłoski nieistniejące w języku angielskim, a zapożyczone z walijskiego: bezdźwięczne l /ɬ/ (przypominające polskie chl) jak w wyrazie Llanberis i welarna spółgłoska trąca /x/
• nie wymawia się /z/ i w niektórych północnych dialektach pary pence i pens wymawiane są jako /pens/. Nie ma również afrykat (zwarto-trących).

Słownictwo i gramatyka

Odmienności od standardowej angielszczyzny nie są liczne i obejmują^[5]:

• question tag isn't it, który często używany jest jako jedyna końcówka pytająca
• orzeczenie pojawiające się przed podmiotem, używane w celach emfatycznych: Running on Friday, he is, Fed up I am
• zapożyczenia z języka walijskiego, takie jak: eisteddfod (rodzaj festiwalu sztuki), Duw (Bóg), del zastępujący dear przy zwracaniu się do osób, nain, taid – dziadek, babka.

Przypisy

1. Wales. historyofparliamentonline.org. [dostęp 2017-07-06]. (ang.).
2. John Davies: The 1536 Act of Union. bbc.co.uk. [dostęp 2017-07-06]. (ang.).
3. Wales Accents and Dialects of Wales. s. British Library. [dostęp 2017-06-30]. (ang.).
4. Crystal 1995 ↓, s. 334.
5. Crystal 1995 ↓, s. 335.

Bibliografia

• David Crystal: The Cambridge Encyclopaedia of the English Language. Cambridge: Cambridge University Press, 1995. ISBN 0-521-40179-8.