Walleria (roślina)

Walleria
Ilustracja
Walleria gracilis
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

Tecophilaeaceae

Rodzaj

Walleria

Nazwa systematyczna
Walleria J.Kirk
Trans. Linn. Soc. London 24: 497 (1864)[3]
Typ nomenklatoryczny

W. nutans Kirk[3]

Synonimy
  • Androsyne Salisb., Gen. Pl.: 61 (1866)[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Walleria J.Kirk – rodzaj roślin należący do rodziny Tecophilaeaceae, obejmujący 3 gatunki występujące w południowej Afryce, na obszarze od Zairu i Tanzanii do RPA[4].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kwiat W. gracilis
Pokrój
Rośliny zielne o wysokości do 80 cm[5].
Pęd
Podziemne, kuliste bulwocebule, nagie, o średnicy 2–4 cm, zebrane w podłużny klaster o długości 10–15 cm. Łodyga naziemna prążkowana, gładka, szorstka lub uzbrojona w kolce[5].
Liście
Katafile liczne, położone na podziemnej części pędu, błoniaste, rurkowate[6]. Liście łodygowe liczne, skrętoległe, siedzące lub obejmujące łodygę. Blaszka równowąska do równowąskolancetowatej (W. gracilis i W. nutans) lub jajowata do jajowatolancetowatej (W. macckenzii). Żyłka główna pod spodem blaszki szorstka lub uzbrojona w kolce[5].
Kwiaty
Pojedyncze, wyrastające z kątów liści[5] na długich, prostych lub zakrzywionych szypułkach, promieniste, wzniesione lub zwisające[6]. Sześć listków okwiatu tworzących u nasady bardzo krótką rurkę, wyżej rozpostartych, a po przekwitnięciu składających się wokół zalążni. Okwiat biały, różowy, fiołkoworóżowy, białawo-niebieski do fioletowoniebieskiego i szaroniebieskiego. Sześć pręcików[5], monomorficznych[6] osadzonych u ujścia rurki. Nitki krótkie, pylniki wolne lub zbiegające się wokół szyjki słupka, lancetowate, pękające wierzchołkowym otworkiem[6]. Pręciki żółte z niebieską główką (W. mackenzii) lub niebieskie z żółtą główką (W. gracilis i W. nutans). Słupek niemal górny. Zalążnia trójkomorowa, z 8 osiowo położonymi zalążkami w każdej komorze. Szyjka słupka nieco dłuższa od pręcików[5], cylindryczna lub lekko stożkowata[6], o malutkim, trójdzielnym znamieniu[5].
Owoce
Kuliste torebki pękające komorowo. W każdej komorze 2-3 jajowate, ciemnoczerwono-brązowe nasiona, o błyszącej, gęsto pokrytej brodawkami łupinie[5].

Biologia

[edytuj | edytuj kod]
Rozwój
Wieloletnie geofity cebulowe[4].
Siedlisko
Gleby piaszczysto-gliniaste w lasach lub buszu (W. mackenzii) lub gleby piaszczyste na sawannach i zboczach górskich (W. gracilis i W. nutans)[5].
Genetyka
Komórki Walleria mają 24 chromosomy, tworzące 12 pary homologicznych[7].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Jeden z rodzajów w rodzinie Tecophilaeaceae[8]. We wcześniejszych ujęciach taksonomicznych rodzaj zaliczany był do rodziny liliowatych (Liliaceae) oraz był wyodrębniany do monotypowej rodziny Walleriaceae Takht.[8].

Gatunki[4]

Nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]
Etymologia nazwy naukowej
Nazwa naukowa rodzaju została nadana na cześć Horacego Wallera, który w czasie podróży po centralnej Afryce w 1863 r. zebrał pierwsze okazy tych roślin[6].
Homonimy[9]
Walleria Nel, Bechly, Delclòs & Huang, 2009 to również rodzaj wymarłych ważek zaliczonych do rodziny Isophlebiidae

Zastosowania

[edytuj | edytuj kod]

Bulwocebule Walleria nutans są spożywane przez ludy Tswana, Khoikhoi i buszmeńskie, po upieczeniu w gorącym popiele. Są bardzo sycące i przypominają w smaku gotowane ziemniaki. Bulwy tej rośliny są również ścierane na pastę, którą nakłada się na włosy rosnące na czole dzieci w celu ich usunięcia i "zwiększenia" rozmiaru czoła[10].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-08-01] (ang.).
  3. ↑ a b Index Nominum Genericorum. Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2020-08-01]. (ang.).
  4. ↑ a b c d Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-08-01]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e f g h i Susan Carter. Revision of Walleria and Cyanastrum (Tecophilaeaceae). „Kew Bulletin”. 16 (2), s. 185, 1962. JSTOR. DOI: 10.2307/4118809. ISSN 0075-5974. (ang.). 
  6. ↑ a b c d e f J. C. Manning, P. Goldblatt. A revision of Tecophilaeaceae subfam. Tecophilaeoideae in Africa. „Bothalia”. 42 (1), s. 21–41, 2012-12-12. South African National Biodiversity Institute. DOI: 10.4102/abc.v42i1.6. ISSN 2311-9284. (ang.). 
  7. ↑ Peter Goldblatt, John C. Manning. Chromosome Number in Walleria (Tecophilaeaceae). „Annals of the Missouri Botanical Garden”. 76 (3), s. 925, 1989. JSTOR. DOI: 10.2307/2399656. ISSN 0026-6493. (ang.). 
  8. ↑ a b Genus: Walleria. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-08-01].
  9. ↑ GBIF Backbone Taxonomy. [dostęp 2020-08-01].
  10. ↑ Walleria nutans. [dostęp 2020-08-01]. (ang.).