Warszawska Syrenka

Ten artykuł dotyczy symbolu Warszawy. Zobacz też: Syrenka Warszawska (nagroda filmowa), film Warszawska syrena oraz inne znaczenia nazwy „syrenka”.

Herb Starej Warszawy znajdujący się na okładce księgi "Regestrum proventuum et expensorum civitatis antiq[ue] varsaviae" (1652)

Syrena na Starym Mieście

Syrena na Powiślu

Syrena na wiadukcie im. Stanisława Markiewicza

Syrenka Pabla Picassa odtworzona na ścianie budynku przy ul. Obrońców 28/30

Syrenka wykonana przez Wojciecha Czerwosza

Syrenka wykonana przez Jerzego Chojnackiego przed Urzędem Dzielnicy Praga-Południe przy ul. Grochowskiej 274

Warszawska Syrenka, Warszawska Syrena – syrena, pół kobieta pół ryba, herb oraz jeden z symboli Warszawy^[1].

Pochodzenie

Syrena była herbem Starej Warszawy (Nowa Warszawa oraz jurydyki posiadały własne herby)^[2].

Najstarszy istniejący wizerunek herbu Warszawy z syreną występuje na pieczęciach dokumentów rady miejskiej Warszawy z 7 kwietnia 1400 roku^[3]. Przez długi czas syrena jednak miała zupełnie inny kształt niż dzisiaj. Górna połowa była ludzka, kobieca, na niektórych starszych pieczęciach prawdopodobnie męska, dolna z rozwiniętymi skrzydłami (czasem bez), ogonem i dwiema łapami^[3].

Syrena w kształcie pół kobiety, pół ryby w oficjalnej symbolice miejskiej czyli na pieczęciach pojawiła się dopiero od około połowy XVIII wieku. Jednak już od drugiej połowy XVII wieku spotykana była na ilustracjach do utworów literackich^[3]. Przypuszcza się, że motyw syreny mógł zostać zaczerpnięty z popularnych w średniowieczu Physiologusa i bestiarów^[3].

W 1938 zatwierdzono nowy herb Warszawy przedstawiający Syrenę, zaprojektowany przez Szczęsnego Kwartę^[4]. W 1967 zastąpiono go wzorem herbu w dwóch wersjach: reprezentacyjnej i użytkowej^[5]. W 1990 przywrócono wzór herbu z 1938^[5]. Dodatkowo w art. 1 ust. 3 ustawy z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy znalazł się zapis, że wizerunek Syreny o wzorze określonym w statucie m.st. Warszawy jest herbem m.st. Warszawy^[6].

 Osobny artykuł: Herb Warszawy.

Popularność motywu syreny sprawiła, że Warszawę zaczęto czasem określać „syrenim grodem”, a jej mieszkańców – „syreniarzami”^[7].

Legendy o Syrence

Syrenka jest bohaterką kilku warszawskich legend^[8]. Wszystkie wyznaczają jej rolę patronki i opiekunki miasta^[8].

Według Artura Oppmana Syrenę schwytali rybacy i skrępowaną zanieśli do wioski. Ta jednak swoim pięknym śpiewem przekonała strażnika, żeby ją uwolnił^[8].

Według Ewy Szelburg-Zarembiny Syrena złotą strzałą miała wskazywać zagubionemu na łowach księciu miejsce jego przeznaczenia, na którym wyrosła Warszawa^[8].

Według kolejnej legendy dawno temu przypłynęły z Atlantyku na Bałtyk dwie siostry – syreny; piękne kobiety z rybimi ogonami. Jedna z nich upodobała sobie skały w cieśninach duńskich i obecnie można ją oglądać siedzącą na skale u wejścia do portu w Kopenhadze. Druga dopłynęła do ujścia Wisły, skąd popłynęła w górę jej biegu. Według legendy u podnóża dzisiejszego Starego Miasta, mniej więcej w miejscu gdzie obecnie znajduje się jej pomnik, wyszła z wody na piaszczysty brzeg, aby odpocząć, a że miejsce jej się spodobało, postanowiła tu zostać.

Pomniki i płaskorzeźby (m.in.)

Rynek Starego Miasta

 Osobny artykuł: Pomnik Syreny w Warszawie (Stare Miasto).

Powiśle

 Osobny artykuł: Pomnik Syreny w Warszawie (Powiśle).

Park Mirowski

Betonowa rzeźba została wykonana przez Ryszarda Kozłowskiego. Ogon Syrenki jest oryginalnie wygięty i tworzy misę.

Wiadukt Markiewicza

Wiadukt im. Stanisława Markiewicza w ciągu ul. Karowej zdobi postać Syrenki z 1905 dłuta Jana Woydygi^[9].

Ulica Inżynierska

Płaskorzeźba Syrenki ujęta parą girland znajduje się nad wejściem do dawnego budynku administracyjnego remizy tramwajowej przy ulicy Inżynierskiej 6^[10].

Ulica Katowicka

Syrenka znajduje się na bocznej ścianie budynku XXXV Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Bolesława Prusa przy ul. Zwycięzców 7/9 (od strony ul. Katowickiej) na Saskiej Kępie. Płaskorzeźba została wykonana przez Wojciecha Czerwosza^[11].

Ulica Grochowska

Syrenka znajduje się przed budynkiem Urzędu Dzielnicy Praga Południe przy ul. Grochowskiej 274. Została wykonana przez Jerzego Chojnackiego. Pierwotnie stała na Saskiej Kępie, przed budynkiem kina Sawa^[12].

Zespół Stacji Filtrów

Płaskorzeźba Syrenki została umieszczona na budynku Zakładu Filtrów Pośpiesznych na terenie Zespołu Stacji Filtrów. Została wykonana przez Jana Golińskiego^[13].

Sejm

Syrenka na tarczy herbowej na piersi orła znajduje się na drewnianej balustradzie ław rządowych w Sali Posiedzeń Sejmu przy ul. Wiejskiej 4/6/8. Została wykonana przez Aleksandra Żurakowskiego w 1947.

Poza Warszawą

 Osobny artykuł: Pomnik Syrenki w Bielsku-Białej.

Inne

Żołnierze brytyjskiego pułku Queen's Royal Hussars noszą naszywkę z Syrenką (Maid of Warsaw) na lewych rękawach mundurów. Przywilej ten został im nadany przez generała Władysława Andersa za wsparcie udzielone siłom polskim przez 7 Pułk Huzarów podczas bitwy o Ankonę w 1944^[14][15].

Zobacz też

• Historia Warszawy
• Syrenka (rysunek Pabla Picassa)
• Kopenhaska Syrenka

Galeria

Zobacz multimedia związane z tematem: Syrenka nadwiślańska

Zobacz multimedia związane z tematem: Syrenka staromiejska

Zobacz kolekcję cytatów Warszawska Syrenka w Wikicytatach

• 
  Syrenka w Sali Posiedzeń Sejmu
• 
  Syrenka na ulicy Inżynierskiej
• 
  Warszawska syrenka umieszczona na karcie tytułowej księgi rachunkowej Starej Warszawy z 1609
• 
  Herb Warszawy umieszczony na karcie tytułowej księgi rachunkowej Starej Warszawy z 1599
• 
  Herb Warszawy umieszczony na karcie tytułowej księgi rachunkowej Starej Warszawy z 1602
• 
  Wizerunek herbu z Kuriera Warszawskiego - 1845 rok
• 
  Logo Warszawy

Przypisy

1. KazimierzK. Godziemba KazimierzK., Jak się zrodziła warszawska Syrena i praski Domek Loretański, „Kronika Polski i Świata”, 2 (13), 26 marca 1939, s. 12 .
2. Stefan Krzysztof Kuczyński: Herb Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 37.
3. Stefan Krzysztof Kuczyński: Herb Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977. Brak numerów stron w książce
4. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 245–246. ISBN 83-01-08836-2.
5. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 246. ISBN 83-01-08836-2.
6. Ustawa z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz.U. z 2018 r. poz. 1817).
7. Stefan Krzysztof Kuczyński: Herb Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 76.
8. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 412. ISBN 83-01-08836-2.
9. Stefan Krzysztof Kuczyński: Herb Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 74.
10. Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 5. Idźkowskiego–Kawęczyńska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1999, s. 29. ISBN 83-909794-6-2.
11. Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa w listach, opisach, wspomnieniach.... Warszawa: Kowalska/Stiasny, 2004, s. 218.
12. Rzeźbiarze Saskiej Kępy wczoraj i dziś. Warszawa: Klub Kultury Saska Kępa, 2011, s. 16-17.
13. Paweł Giergoń: Warszawa - figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem. sztuka.net. [dostęp 2013-09-21].
14. The Queen's Own Hussars. [w:] National Army Museum [on-line]. nam.ac.uk. [dostęp 2020-06-14].
15. The 7th Hussars. [w:] The Queen's Royal Hussars Regimental Association [on-line]. queensroyalhussars.org. [dostęp 2020-06-14].

Linki zewnętrzne

• Warszawska Syrenka. Geneza syrenki. Archiwum Państwowe m. st. Warszawy. [dostęp 2015-01-07].
• Anna Wajs, Magdalena Masłowska. Syrenka niejedno ma imię. „Stolica”. 10/2010, s. 4, 2010-10-01. EKBIN. ISSN 0039-1689. [dostęp 2015-01-07]. 
• Historia herbu. Urząd m.st. Warszawy. [dostęp 2015-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015–01–10)].
• Historia Warszawskiej Syrenki

Kontrola autorytatywna (osoba):

• VIAF: 301950368