Watnik (z ros. Ватник) – pogardliwe określenie stosowane wobec ludzi popierających politykę Kremla, zwłaszcza w kontekście konfliktu z Ukrainą[1].
Słowo „watnik” (zapisywane w angielskiej transliteracji vatnik) oznacza pikowaną kurtkę z waty, popularny element ubioru stosowany przez żołnierzy Armii Czerwonej sprzed jak i w czasie II wojny światowej[2]. Po zakończeniu wojny była używana także przez cywilów[3].
Pierwsze użycie tego terminu w pejoratywnym kontekście datuje się na 2011, gdy w portalu społecznościowym VKontakte stworzono postać „Raszki - watnika kanciastoportego” (nawiązanie do amerykańskiej kreskówki SpongeBob Kanciastoporty)[4], personifikacja pikowanej kurtki, która stała się internetowym memem mającym na celu wyśmiewanie negatywnych cech typowych Rosjan[5]. Jak stwierdził anonimowo twórca mema, Raszka „łączył w sobie wszystkie cechy lewicy, prawicy, centrystów, nacjonalistów, komunistów – wszystkich tzw. patriotów Rosji”, a „patriotyzm Watnika to całkowita miłość do obecnego reżimu”[4].
W 2014 roku, po aneksji Krymu i wybuchu wojny w Donbasie słowo Watnik zaczęło być używane przez zwolenników Euromajdanu w kontekście nie tylko Rosjan popierających politykę Kremla, ale także wobec Ukraińców sprzeciwiających się nowej władzy w Kijowie[6][7]. W tym okresie zauważalne było, że niektórzy ludzie określani tak przez politycznych przeciwników zaczęli budować swoją więź wokół tego słowa i identyfikować się za jego pomocą[8] (proces ten można to porównać do piosenki „Yankee Doodle”, która została wymyślona by ośmieszyć ruch niepodległościowy w Ameryce, a dziś jest uznawana za pieśń narodową w USA[9]). Ponadto zwolennicy prorosyjskiej polityki wkrótce stworzyli „Wysziwatnika” - mema wzorowanego na Raszce, który z kolei miał wyśmiewać Ukraińców i ruch Euromajdanu[10].
Rosyjscy językoznawcy uznają słowo „Watnik” za rodzaj mowy nienawiści[11][12], ponieważ pikowana kurtka używana jest przez najbiedniejsze warstwy społeczne, co może prowadzić do stygmatyzacji na tle nie tylko narodowościowym, ale także społecznym[13]. W 2015 na Ukrainie dyskutowano na temat potrzeby wprowadzenia słownika dla rodzimych mediów do opisu wojny w Donbasie w celu promowania neutralnej terminologii. Jednym z terminów, których media miałyby się wystrzegać był właśnie „watnik”[14].
Istniejący na Litwie portal internetowy vatnikas.lt zajmujący się publikacją nazwisk osób rozpowszechniających rosyjską propagandę, demaskacją dezinformacji i manipulacji wziął swoją nazwę właśnie od określenia „watnik”[15].