Wetlina
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
13 |
| Kod pocztowy |
38-608[4] |
| Tablice rejestracyjne |
RLS |
| SIMC |
0347927[5] |
Położenie na mapie gminy Cisna  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu leskiego  | |
 49°09′19″N 22°28′07″E/49,155278 22,468611[1]
| |
Wetlina – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie leskim, w gminie Cisna[5][6]. Leży nad potokiem Wetlina, na granicy Ciśniańsko-Wetlińskiego Parku Krajobrazowego z Bieszczadzkim Parkiem Narodowym, przy drodze wojewódzkiej nr 897.
Nazwa miejscowości pochodzi od rodzaju wierzby „wetlyny”[7]. Wieś należała do posiadłości rodu Kmitów.
Wieś prawa wołoskiego w latach 1551–1600, położona w ziemi sanockiej województwa ruskiego[8]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.
Części wsi
[edytuj | edytuj kod]| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0347933 | Stare Sioło | część wsi |
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś lokowana na prawie wołoskim. Do 1553 Wetliną władał Piotr Kmita Sobieński, a po jego śmierci – bezdzietna wdowa Barbara Kmita z Herburtów. Po śmierci Barbary w 1580 wieś przejął jej brat, Stanisław Herburt.
W połowie XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej Wetlina był Ksawery hr. Krasicki[9].
W okresie międzywojennym wieś w powiecie leskim województwa lwowskiego. W miejscowości stacjonowała placówka Straży Granicznej I linii „Wetlina”[10].
25 września 1944 wieś została zajęta przez wojska radzieckie[11]. Do 1945 zamieszkana przez Bojków. W 1945 wyniku walk żołnierzy LWP z UPA zginęło 12 mieszkających tutaj Polaków i Ukraińców. Wieś spłonęła, a ludność została wysiedlona[12]. Zasiedlana ponownie na przełomie lat 50/60 XX w. Pierwszymi nowymi osadnikami byli pracownicy leśni oraz oo. bernardyni.
Wieś położona jest nieopodal źródła Wetlinki, będącej prawobrzeżnym dopływem rzeki Solinki. Od zachodu i południa otoczona jest szczytami górskimi Jawornik, Paportna (1198 m n.p.m.), od północy ciągnie się Połonina Wetlińska ze szczytem Roh (1255 m n.p.m.).
W Wetlinie znajdowała się największa cerkiew w Karpatach – pięciokopułowa na planie krzyża. Dziś na jej miejscu znajduje się kościół rzymskokatolicki.
We wsi został ustanowiony pomnik żołnierzy WOP, którzy zginęli w walkach z oddziałami UPA.
Miejscowość jest siedzibą Stowarzyszenia Rozwoju Wetliny i Okolic, które w dolinie Wetlinki wytyczyło ścieżkę historyczną przebiegającą przez tereny nieistniejących wsi Jaworzec, Łuh i Zawój, otwartą 14 czerwca 2012. Od 2013 wydaje ono corocznie Czasopismo Historyczno-Krajoznawcze „Bieszczady Odnalezione”[13], nawiązujące nazwą do wspomnianej wyżej ścieżki historycznej i zawierające m.in. kilkuczęściową monografię Wetliny czy opracowanie dziejów bieszczadzkich kolejek wąskotorowych. Redaktorem naczelnym pisma jest Zbigniew Maj. W gronie autorów zamieszczanych tekstów znajdują się m.in.: Andrzej Pelisiak, Piotr Kotowicz, Łukasz Bajda, Szymon Modrzejewski i Marcin Glinianowicz[14][15].
We wsi znajduje się rzymskokatolicki kościół drewniany pw. Miłosierdzia Bożego z 1979. W latach 2012–2017 obok świątyni drewnianej zbudowano murowany kościół pw. św. Jana Pawła II[16].
-
Kościoły w Wetlinie (2021) -
Widok na Wetlinę ze Smereka -
Wetlina (2007)
_i_%C5%9Bw._Jana_Paw%C5%82a_II_(HB2).jpg)
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]Wetlina stanowi jedną z głównych bieszczadzkich baz turystycznych. Przez wieś biegnie nieczynny odcinek Bieszczadzkiej Kolejki Leśnej. W 2006 wokół Wetliny wytyczonych zostało ok. 20 km narciarskich tras biegowych. We wsi znajduje się Dom Wypoczynkowy PTTK, Schronisko Młodzieżowe oraz jeden hotel, wiele pensjonatów i kilka lokali gastronomicznych.
Do 2005 roku w Górnej Wetlinie odbywał się Festiwal Sztuk Różnych „Bieszczadzkie Anioły”. W 2006 roku przeniesiono go do Dołżycy k. Cisnej. W 2010 roku w Wetlinie, Ciśnie i Dołżycy zorganizowano pierwszą edycję Bieszczadzkich Spotkań ze Sztuką „Rozsypaniec”, będących kontynuacją festiwalu „Bieszczadzkie Anioły”.
Od 2003 roku w każde wakacje odbywa tu się Festiwal „Jazz w Starym Siole” (zazwyczaj ok. 6 koncertów), a od maja 2007 odbywa się festiwal muzyki reggae.
Wetlina (Stare Sioło) – Przełęcz M. Orłowicza – Suche Rzeki – Zatwarnica-
Wetlina (Stare Sioło) – Przełęcz M. Orłowicza – Smerek (szczyt) – Smerek (wieś) - Wetlina (Stare Sioło) – Przełęcz M. Orłowicza – Połonina Wetlińska (schronisko PTTK „Chatka Puchatka”)
-
Wetlina (Stare Sioło) – Przełęcz M. Orłowicza – Jaworzec (bacówka PTTK) - Wetlina – Jawornik – Paportna – Riaba Skała
Wetlina (kościół) – Jawornik – Paportna – Riaba Skała- Wetlina – Dział – Mała Rawka – bacówka PTTK „Pod Małą Rawką” – Przełęcz Wyżniańska – Połonina Caryńska – Przysłup Caryński – schronisko studenckie „Koliba”
-
Wetlina – Dział – Mała Rawka – Wielka Rawka – Ustrzyki Górne - Wetlina (Górna Wetlinka) – Połonina Wetlińska (schronisko PTTK „Chatka Puchatka”)
Demografia
[edytuj | edytuj kod]- 1881 wieś liczyła 819 mieszkańców, własność większościowa należała do Stanisława hr. Konarskiego.
- 1921 – Wetlinę zamieszkiwało 805 osób (w 135 domach mieszkalnych):
- 770 wyznania greckokatolickiego
- 27 wyznania rzymskokatolickiego
- 8 wyznania mojżeszowego
- 1991 – 296 osób
- 2004 – 307 osób
Cerkiew parafialna pw. św. Wielkiego Męczennika Dymitra (zbudowana w 1786), kolejna murowana pw. Chrystusa Króla (zbudowana w 1928)
Liczba wiernych:
- 1890 – 832
- 1918 – 1042
- 1938 – 1015
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 145139
- ↑ Wieś Wetlina w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-03-18], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-03-18].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1444 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Pochodzenie nazwy. [dostęp 2008-02-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-15)].
- ↑ Tomasz Figlus, Villae iuris valachici. Z problematyki rozwoju osadnictwa wołoskiego w Polsce na przykładzie ziemi sanockiej, w: Studia z Geografii Politycznej i Historycznej tom 5 (2016), s. 31.
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 234.
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 28. ISBN 83-87424-77-3.
- ↑ ВОВ-60 – Сводки. [dostęp 2012-05-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-18)].
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 393, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
- ↑ Pierwsza recenzja czasopisma „Bieszczady Odnalezione” [online], wetlina.org [dostęp 2016-01-14] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-21].
- ↑ Nowe bieszczadzkie czasopismo! [online], Karpaccy.pl [dostęp 2016-01-03].
- ↑ „Bieszczady Odnalezione” po raz trzeci [online], Karpaccy.pl [dostęp 2016-01-03].
- ↑ Bernardyni.pl Konsekracja kościoła w Wetlinie.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Wetlina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 247.
- Kamera internetowa w Wetlinie
- Stowarzyszenie Rozwoju Wetliny i Okolic
- Trasy dla narciarzy biegowych w Wetlinie
