Wiślinka (wieś)

Wiślinka

wieś
Hałda fosforowo-gipsowa
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	gdański
Gmina	Pruszcz Gdański
Wysokość	-1 do 1 m n.p.m.
Liczba ludności (2013)	1208
Strefa numeracyjna	58
Kod pocztowy	83-011[2]
Tablice rejestracyjne	GDA
SIMC	0169390
Położenie na mapie gminy wiejskiej Pruszcz Gdański Wiślinka
Położenie na mapie Polski Wiślinka
Położenie na mapie województwa pomorskiego Wiślinka
Położenie na mapie powiatu gdańskiego Wiślinka
54°20′00″N 18°47′52″E/54,333333 18,797778[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Wiślinka (niem. Wesslinken, kaszb. Wislënkô^[3]) – wieś w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie gdańskim, w gminie Pruszcz Gdański^[4].

Położenie

Znajduje się przy czwartym kilometrze drogi wojewódzkiej nr 501 Przejazdowo - Nowa Karczma.

Administracyjnie graniczy:

• od północy poprzez Martwą Wisłę z Wyspą Sobieszewską
• od zachodu z miastem Gdańsk
• od południa z wsią Bogatka (gmina Pruszcz Gdański) oraz Koszwały (gmina Cedry Wielkie)
• od wschodu z wsią Trzcinisko (gmina Cedry Wielkie)

Geograficznie Wiślinka znajduje się na terenie Żuław Gdańskich.

Dojazd do miejscowości z centrum Gdańska zapewniają linie autobusowe 112, 186, 212 i N9 zarządzane przez Zarząd Transportu Miejskiego w Gdańsku oraz prywatna linia autobusowa 871.

Wiślinka jest położona 2 km od plaży na Wyspie Sobieszewskiej, 12 km od centrum Gdańska oraz 5 km od obwodnicy południowej Gdańska i drogi krajowej S7.

Historia

Historyczne nazwy Wiślinki to: Weßlinken, Wisselynke, Wisselinke, Wysselinkuue, Wisselineke, Wiślinke, Weslynken.

Pierwsze wzmianki pochodzą z przełomu XIV i XV wieku. Wówczas wieś należała do Zakonu Krzyżackiego. W 1540 r. w wyniku przerwania wałów na Wiśle w okolicach Kiezmarku wieś została całkowicie zalana, trzy lata później – po kolejnej powodzi – wieś została całkowicie wyludniona. Wzmianki o jej ponownym zasiedleniu pojawiają się dopiero w 1550 r. Wiślinka jako wieś wolna w 1601 r. otrzymała wilkierz. We wsi istniała także karczma, pełniąca rolę strażnicy wałowej.

Po reformie administracyjnej z 1887 r. gmina wiejska Wiślinka stała się częścią powiatu Danziger Niederung. Siedziba obwodu, urząd stanu cywilnego i kościół ewangelicki mieściły się w Bogatce, a kościół katolicki w Gdańsku.

W okresie międzywojennym w Wiślince działała agenda pocztowa, firma budująca jachty, łodzie motorowe i statki rzeczne, a także zajazd z przystankiem autobusowym i cegielnia. Przez Wisłę kursował prom z Wiślinki do Sobieszewa.

W latach 1945–1954 miejscowość była siedzibą gminy Wiślinka. W latach 1945–1998 miejscowość należała do województwa gdańskiego.

Istniejąca szkoła była poddawana rozbudowom w latach 1965-67 (budowa pawilonu szkolnego), 1987 i między 2005 a 2010^[5][6].

W 2013 we wsi kosztem 721 tys. zł (w tym blisko 582 tys. z UE) powstała przystań na Martwej Wiśle, wyposażona w pomost cumowniczy dla 8 jednostek pływających, dźwig, mniejsze pomosty oraz 100-metrowy hangar. Obiekt wyposażono w parking, część rekreacyjną pod wiatą oraz sanitariaty^[7]. W latach 2018–2019 kosztem 3,5 mln zł przystań rozbudowano (wykonano kanał dopływowy do obiektu, nabrzeże skarpowe (narzutowe) i pomost do cumowania 32 jednostek pływających)^[8].

22 września 2018 oddano do użytku ścieżkę rowerową z Przejazdowa do Sobieszewa^[9].

W l. 2020-2021 na terenie wsi przy moście Sobieszewskim powstało osiedle mieszkaniowe^[10].

W miejscowości znajduje się zaplecze stoczniowe firmy "Galeon" - producenta luksusowych jachtów^[11].

Składowisko fosfogipsów w Wiślince

Na obszarze Wiślinki, nad południowym brzegiem Martwej Wisły^[12], znajduje się hałda fosfogipsu. Zdaniem organizacji ekologicznych stanowi „zagrożenie dla środowiska” dla rejonu Wyspy Sobieszewskiej i Żuław Gdańskich^{[13][14][15][16][17][18]}, podczas gdy wyniki najnowszych badań instytucji krajowych i właściciela hałdy wskazują na „brak negatywnego oddziaływania hałdy na środowisko”^[19][20].

Geneza

Składowisko w Wiślince formalnie funkcjonuje od 1972 r. Znajduje się tutaj około 16 mln ton odpadów poprodukcyjnych, głównie fosfogipsu. Właścicielem składowiska są obecnie Gdańskie Zakłady Nawozów Fosforowych „Fosfory” sp. z o.o. Początkowo składowisko miało mieć tymczasowy charakter – planowano zapełnić jedynie głębokie na 10 metrów wyrobisko po dawnej cegielni. Obecnie wysokość hałdy wynosi około 50 metrów^[16]. W 2007 r. właściciele składowiska rozpoczęli działania zmierzające do zamknięcia i zabezpieczenia składowiska fosfogipsów w Wiślince^[21]. 5 lutego 2009 r. marszałek województwa pomorskiego Jan Kozłowski wydał decyzję o zamknięciu hałdy. Projekt zakłada, że na hałdę zostanie dowiezione jeszcze pół miliona ton fosfogipsu (celem nadania jej regularnego kształtu). Obecnie hałda poddawana jest dalszemu procesowi rekultywacji^[22].

Opinie ekologów i Ekspertyza Instytutu Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu

Badania organizacji ekologicznych wskazują na „bardzo negatywne oddziaływanie składowiska na środowisko”^[16][17][18]. Nieformalna Grupa Inicjatywna „Fosfi” podaje, iż zgromadzony na hałdzie fosfogips „powoduje emisję do wód, gleb i powietrza metali ciężkich, związków fluoru, siarki oraz strontu i uranu”^[23].

W ramach ekspertyzy „Ocena ryzyka zdrowotnego mieszkańców Wiślinki związanego z oddziaływaniem hałdy fosfogipsu”, wykonanej przez Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu, dokonano analizy zagrożeń stwarzanych przez składowisko fosfogipsu. W oparciu o dane dostarczone przez władze samorządowe ustalono listę potencjalnie szkodliwych dla zdrowia ludzi substancji występujących na składowisku fosfogipsu^[18].

Autorzy raportu wskazali na „wysoki iloraz zagrożenia mieszkańców Wiślinki i najbliższych okolic, związany z narażeniem na rozważane substancje”. Jednocześnie zwrócili uwagę, iż „dominujący wkład daje tu jednak fluor występujący w wodzie; dodając przy tym, iż problem anomalnie wysokich zawartości fluoru w wodach na terenie Żuław jest znany od lat, zatem nie jest on specyficzny dla Wiślinki w kontekście lokalizacji składowiska fosfogipsu”^[18].

Autorzy wskazali na „istnienie potencjalnego zagrożenia wystąpieniem w tej grupie populacji negatywnych skutków zdrowotnych związanych z toksycznym działaniem substancji występujących na składowisku fosfogipsu”^[18].

W opinii autorów raportu ryzyko nowotworowe (rozumiane jako prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworu) związane z narażeniem na arsen w glebie, nie osiąga poziomów skłaniających do interwencji^[18].

Zdaniem autorów „udział badanych substancji w całkowitym populacyjnym ilorazie zagrożenia związanym z narażeniem na zanieczyszczoną glebę dominujący wkład wnosi mangan (82,6%), nikiel (6,2%), arsen (4,3%) i miedź (3,7%). (97,4%) fluor. żelazo (45%), nikiel (42,8%) i mangan (8,2%)”^[18].

Ekspertyza Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Gdańsku

14 czerwca 2013 r. fundacja Johna Nurminena, której działalność finansuje między innymi fiński koncern energetyczny Fortum^[24], opublikowała raport na temat składowiska fosfogipsów w Wiślince^[25]. Jego wyniki miały potwierdzić dotychczasowe doniesienia na temat „zanieczyszczania Morza Bałtyckiego przez substancje wydobywające się z hałdy fosfogipsów”. Zarzuty fundacji odrzucił jednak Główny Inspektor Ochrony Środowiska Andrzej Jagusiewicz. Pod koniec lipca 2013 r. do mediów wyciekły informacje, że fundacja Nurminena wysłała list do władz Grupy Azoty (właściciela Gdańskich Zakładów Nawozów Fosforowych), w którym informuje, że „jest przygotowana do zapewnienia najlepszego dostępnego fińskiego know-how, a także doradzania pro bono w zakresie najefektywniejszych technologii łagodzenia wycieków fosforu w Gdańsku”. List ten dotarł do władz spółki kilka dni po publikacji raportu fundacji Nurminena, wskazującego na „negatywne oddziaływanie hałdy na środowisko naturalne w okolicach Gdańska”, a jeszcze przed wynikami badań polskich instytucji^[26].

1 lipca 2013 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku rozpoczął kolejne badania, mające określić oddziaływanie hałdy fosfogipsów w Wiślince na środowisko. Trwały one do 29 lipca, natomiast wyniki zostały podane do publicznej wiadomości 21 sierpnia podczas konferencji prasowej „Fosfogipsy w Wiślince”^[27]. Raport wykazał, iż „mimo stwierdzonych nieprawidłowości składowisko nie stanowi zagrożenia zarówno dla środowiska naturalnego”^[20][28], jak i dla zdrowia mieszkańców^[19]. Również badanie, przeprowadzone na próbkach pobranych od zwierząt należących do obwodu łowieckiego Wiślinka, „nie wykazało przekroczeń dopuszczalnych zawartości pierwiastków toksycznych”^[29].

Zobacz też

• Aglomeracja trójmiejska
• Rafineria Gdańska
• Bogatka
• Przejazdowo
• Trzcinisko
• Wyspa Sobieszewska

Widok na hałdę fosforowo-gipsową w marcu 2010 r.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 148647
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1473 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
3. jest to nazwa nieoficjalna, nieurzędowa i niemająca uzasadnienia historycznego, etnograficznego i geograficznego
4. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
5. Gmina Pruszcz Gdański przyjazna oświacie
6. SP Wiślinka. Historia szkoły
7. Miejscowości – Wiślinka [online], Gmina Pruszcz Gdański [dostęp 2015-02-22] [zarchiwizowane z adresu 2012-10-30] .
8. "Stanica już po rozbudowie", Flash – Panorama Pomorza maj 2019, s. 9
9. Na rowerach z Przejazdowa do Wiślinki. gminapruszcz.pl, 2018-09-20. [dostęp 2021-04-22].
10. W pobliżu Wyspy Sobieszewskiej rośnie wyjątkowe osiedle z własną mariną
11. Marina Galeon
12. Lokalizacja hałdy na mapie
13. Hałda fosfogipsu w Wiślince, fosfi.hostingrails.pl. [dostęp 2009-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-10)].
14. AlicjaA. Katarzyńska AlicjaA., Hałda w Wiślince szkodzi zdrowiu [online], Wyborcza.pl, 6 kwietnia 2006 [dostęp 2009-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-02] .
15. Greenpeace żąda natychmiastowego zamknięcia hałdy w Wiślince i jej rekultywacji, Greenpeace.org. [dostęp 2009-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-26)].
16. Cała prawda o Wiślince [online], Greenpeace Polska [zarchiwizowane z adresu 2007-05-17] .
17. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku, Notatka z wizji lokalnej, 5 lipca 2007 roku [dostęp 07.12.2009]
18. Ocena ryzyka zdrowotnego mieszkańców Wiślinki związanego z oddziaływaniem hałdy fosfogipsu [online], Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, marzec 2006 [dostęp 2009-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2007-01-03] .
19. "Hałda w Wiślince nie truje". Są wyniki kontroli, TVN24.pl [dostęp 22.02.2015]
20. Hałda fosfogipsu w Wiślince bezpieczna dla przyrody i ludzi [online], Onet.pl, 21 sierpnia 2013 [dostęp 2015-02-22] [zarchiwizowane z adresu 2014-09-25] .
21. Zamykanie hałdy fosfogipsów pod Gdańskiem do 2009 r. [online], PAP, 2 czerwca 2007 [dostęp 2015-02-22] [zarchiwizowane z adresu 2016-02-22] .
22. Hałda fotogipsów w Wiślince. Sprawdzą, czy składowisko zagraża Bałtykowi, Dziennikbaltycki.pl [dostęp 22.02.2015]
23. O Hałdzie Fosfogipsów w Wiślince [online], Fosfi [dostęp 2009-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2010-12-10] .
24. Fiński raport: z hałdy pod Gdańskiem wycieka fosfor, polskie władze zaprzeczają, ale..., Wyborcza.biz [dostęp 22.02.2015]
25. Czy Finowie chcieli zarobić na Wiślince?, TVP.pl [dostęp 22.02.2015]
26. Kontrowersje wokół hałdy fosforogipsów w Wiślince. Fińska fundacja straszy i proponuje usługi, Dziennikbaltycki.pl [dostęp 22.02.2015]
27. Informacja po konferencji prasowej „Fosfogipsy w Wiślince” [online], Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku, 23 sierpnia 2013 [dostęp 2015-02-22] [zarchiwizowane z adresu 2014-10-15] .
28. Hałda w Wiślince: „są uchybienia, ale nie mają wpływu na środowisko”, Trojmiasto.pl [dostęp 22.02.2015]
29. Okolice hałdy w Wiślince – wyniki badań zwierząt w normie, Pomorski Urząd Wojewódzki w Gdańsku [dostęp 22.02.2015]

Linki zewnętrzne

• Raport IMPiZŚ w Sosnowcu: Ocena ryzyka zdrowotnego mieszkańców Wiślinki związanego z oddziaływaniem hałdy fosfogipsu. woj-pomorskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-03)].
• Dlaczego nas nie badacie?! Czekacie, aż góra nas zabije?. gdansk-wyspa-sobieszewska.mojeosiedle.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-16)]. Gazeta Wyborcza - Duży Format (Magdalena Grzebałkowska, współpraca Tomasz Rykaczewski) 2005-05-29
• Wiślinka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 577 .