Wierzchołówka włochata
| Laphria gibbosa | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Laphria gibbosa | ||
| Synonimy | |||
| |||
Wierzchołówka włochata[1] (Laphria gibbosa) – gatunek muchówki z rodziny łowikowatych i podrodziny Laphriinae. Zamieszkuje lasy Europy i palearktycznej Azji.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1758 roku przez Karola Linneusza pod nazwą Asilus gibbosus. W 1803 roku Johann Wilhelm Meigen umieścił go w nowym rodzaju Laphria jako jego gatunek typowy[2].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Owad dorosły
[edytuj | edytuj kod]Muchówka o przysadzistym jak na przedstawiciela rodziny ciele długości od 15 do 27 mm[3]. Ogólnym wyglądem upodobniona jest do trzmieli[4].
Głowę obficie porasta owłosienie barwy żółtawej[3] do prawie białej[1]. Nieliczne włoski barwy czarnej rosną tylko na krawędziach perystomu. Czułki mają pierwszy człon nie przekraczający długością dwukrotności członu drugiego, zaś człon trzeci z wierzchu płaski i na spodzie zaokrąglony[3], pozbawiony wyraźnego stylus antennalis, zamiast niego mający drobne sensorium osadzone w jamce[4].
Tułów jest czarny z brunatno opylonymi bokami[3]. Owłosienie śródplecza jest głównie czarne[4], tylko na jego przedzie występują włosy żółte[3], co odróżnia ten gatunek od podobnych wierzchołówki żółtowłosej[4] i wierzchołówki borealnej[3]. Na owłosienie boków tułowia składają się przemieszane włoski żółte i czarne. Skrzydła mają wzdłuż żyłek przyciemnienia o brunatnym odcieniu. Kolor przezmianek jest ochrowożółty. Odnóża mają stopy z wierzchu porośnięte rudymi i czarnymi szczecinkami, a na spodzie rudym filcem. Uda i golenie przedniej pary mają na wierzchu owłosienie czarne, a na spodzie żółte. W odnóżach pary środkowej owłosieniu ud jest podobne, ale golenie owłosione są w całości żółto. Odnóża pary tylnej mają uda w całości owłosione czarno, a golenie owłosione czarno z żółtą kępką na spodzie nasady[3].
Odwłok jest czarny z brunatnymi tylnymi brzegami tergitów. Owłosienie tergitów od pierwszego do trzeciego jest odstające i czarne, zaś tergitów dalszych gęściejsze, przylegające i jasnożółte do srebrzystobiałych, co odróżnia ten gatunek od podobnych wierzchołówki żółtowłosej i wierzchołówki borealnej[3][4]. Owłosienie sternitów jest miękkie i żółte[3].
Larwa
[edytuj | edytuj kod]Larwa ma odwłok o szczątkowych brodawkach bocznych, zwieńczony grubym, krótkim i na szczycie stępionym kolcem terminalnym oraz małą płytką terminalną. Płytka brzuszna jest trzykrotnie szersza niż długa[3].
Ekologia i występowanie
[edytuj | edytuj kod]Owad ten zasiedla lasy liściaste i mieszane. Larwy bytują w martwym drewnie (gatunek saproksyliczny) i ściółce, gdzie polują na inne owady[1]. Owady dorosłe aktywne są od kwietnia[3] do września. Spotyka się je na polanach, zrębach i przecinkach, gdzie polują na inne owady[1].
Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Hiszpanii[5], Anglii[6], Francji, Belgii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii[5][7], Litwy[8], Polski, Czech, Słowacji, Chorwacji, Rumunii, Bułgarii, Serbii, Czarnogóry[5][7] i europejskiej części Rosji[5][6]. W Azji zamieszkuje Turcję[7], Zakaukazie, Kazachstan, zachodnią i wschodnią Syberię oraz Rosyjski Daleki Wschód[6]. W Polsce jest gatunkiem rzadkim[1], choć dawniej był pospolity na nizinach[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Laphria gibbosa – Wierzchołówka włochata. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2021-05-15].
- ↑ Charles L. Young, Milan M. Hardský. Robber flies of South Korea III. South Korean species of the Subfamily Laphriinae Macquart, 1838 (Diptera: Asilidae). „Zootaxa”. 1388, s. 1-23, 2020. Magnolia Press.
- ↑ a b c d e f g h i j k l P. Trojan: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVIII Muchówki – Diptera z. 27 Łowiki – Asilidae. Warszawa: PWN, PTEnt., 1970.
- ↑ a b c d e Reinoud van den Broek, Piluca Alvarez Fidalgo. Laphria gibbosa (Fabricius, 1781), a new species of Asilidae for Spain and the Iberian Peninsula and new records for Laphria bomboides bomboides Macquart, 1849 within the territory (Diptera: Brachycera). „BV news. Publicaciones Cientificas”. 65, s. 26-34, 2016. ISSN 1989-7170.
- ↑ a b c d Laphria gibbosa (Linnaeus, 1758). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2021-05-16].
- ↑ a b c Dimitry M. Astakhov, Alexander B. Ruchin, Olga D. Romadina, Ivan M. Pristrem. To robber flies fauna (Diptera: Asilidae) of Mordovia, Russia. „Biodiversitas”. 20 (4), s. 994-1005, 2019. ISSN 2085-4722.
- ↑ a b c Fritz Geller-Grimm: Robber flies of Germany. Ampyx-Verlag. [dostęp 2021-05-16].
- ↑ Andrius Petrašiūnas, Rasa Bernotienė. Robber flies of the genera Laphria and Asilus in Lithuania (Diptera: Asilidae) – the Insect of the Year 2012: Campain review and results. „Naujos ir retos Lietuvos vabzdžių rūšys”. 24, s. 43-48, 2012.