Wiktor Thommée

Wiktor Thommée

generał brygady
Data i miejsce urodzenia	30 grudnia 1881 Święciany, gubernia wileńska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	13 listopada 1962 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1901–1947
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Jednostki	15 Dywizja Piechoty Okręg Korpusu Nr VIII Okręg Korpusu Nr IV Grupa Operacyjna „Piotrków”
Stanowiska	dowódca dywizji piechoty dowódca okręgu korpusu dowódca grupy operacyjnej Armii „Łódź”
Główne wojny i bitwy	wojna rosyjsko-japońska I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa (kampania wrześniowa, obrona Modlina)
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Grób gen. Wiktora Thommée na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, 23 lipca 2008

Tablica pamiątkowa na budynku przy placu Inwalidów 4/6/8 w Warszawie

Dworek, tzw. Generałówka w Toruniu, w której mieszkał generał Wiktor Thommée

Wiktor Thommée (ur. 30 grudnia 1881 w Święcianach, zm. 13 listopada 1962 w Warszawie) – generał brygady Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Urodził się w Święcianach na Wileńszczyźnie w rodzinie Edwarda i Józefy z Egertów. Był starszym bratem Pawła (1888–1940), majora piechoty Wojska Polskiego, komendanta PKU Grodzisk^[1].

Kształcił w Święcianach oraz w Lidzie i Dyneburgu. Ukończył szkołę realną w Petersburgu w 1900^[2]. W 1901 wstąpił do szkoły oficerskiej (Владимирское военное училище^[3]) w Petersburgu, którą ukończył w 1904. Będąc podporucznikiem, otrzymał przydział do 124 Woroneżskiego pułku piechoty (był młodszym oficerem 10 kompanii dowodzonej przez Polaka kpt. Leona Berbeckiego), z którym wziął udział w wojnie rosyjsko-japońskiej 1904–1905^[4]. Dwukrotnie ranny, przez dłuższy czas przebywał w szpitalu, po czym podjął studia w Wyższym Instytucie Handlowym w Charkowie, zaliczając pięć semestrów. W latach 1912–1914 był słuchaczem w Wojskowej Akademii Sztabu Generalnego w Petersburgu. Od 17 lipca 1914 dowodził najpierw 9 kompanią 276 Kupiańskiego pułku 69 dywizji piechoty (rezerwowy pułk z 124 Woroneżskiego pułku 31 dywizji piechoty), a następnie batalionem 276 Kupiańskiego pułku. W 1916 został mianowany starszym adiutantem gen. sztabu 47 Korpusu na Froncie Rumuńskim.

Od 25 września 1918 był na Kubaniu oficerem operacyjnym, a od 9 listopada – p.o. szefa sztabu Wojska Polskiego na Wschodzie. Następnie pełnił funkcję kwatermistrza, I oficera sztabu oraz p.o. szefa sztabu 4 Dywizji Strzelców Polskich dowodzonej przez gen. Lucjana Żeligowskiego^[4].

Po powrocie do kraju z dywizją gen. Lucjana Żeligowskiego, przeformowaną na 10 Dywizję Piechoty, od czerwca 1919 był szefem sztabu tej dywizji^[4]. Od 22 sierpnia 1919 pełnił kolejno funkcje: szefa Oddziału III Sztabu Frontu Południowo-Zachodniego, Frontu Mazowieckiego i 1 Armii. 17 czerwca 1920 objął dowództwo 28 pułku Strzelców Kaniowskich, a następnie XIX i XX Brygady Piechoty^[4]. 10 sierpnia 1921 objął funkcję szefa sztabu Okręgu Generalnego Brześć Litewski^[5]. 20 października 1922 został I oficerem sztabu Inspektoratu Armii nr III w Toruniu^[6]. W 1923 ukończył kurs informacyjny dla wyższych dowódców przy Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie, a w 1924 – w Centrum Wyższych Studiów Wojskowych. 15 sierpnia 1924 powierzono mu dowodzenie 15 Dywizją Piechoty w Bydgoszczy. W 1926 został skierowany do Francji na kurs wyższych dowódców, po czym ponownie objął poprzednie stanowisko. Od 24 listopada 1934 do 16 lutego 1938 był dowódcą Okręgu Korpusu nr VIII w Toruniu, po czym do 1 września 1939 dowodził Okręgiem Korpusu nr IV w Łodzi. W czasie pobytu na Pomorzu generał zaskarbił sobie znaczną popularność społeczeństwa, pomimo apodyktycznego podejścia w stosunku do niektórych podwładnych oraz prób wpływania na kształt treści ukazujących się w lokalnych mediach^[7].

W okresie II RP został osadnikiem wojskowym w powiecie brzeskim^[8].

1 września 1939 objął dowództwo Grupy Operacyjnej „Piotrków”, wchodzącej w skład Armii „Łódź” (6 września przemianowana na Grupę Operacyjną gen. Thommée). 7 września objął dowództwo nad Armią „Łódź” i skierował się ku Warszawie.

Po ciężkich walkach i nieudanej próbie przebicia się do Warszawy, generał podjął decyzję o skierowaniu Armii do Twierdzy Modlin. 13 września w Ołtarzewie odniósł lekką ranę od ostrzału niemieckiej artylerii, co jednak nie przeszkodziło mu w dotarciu jeszcze tego samego dnia wraz z podległymi oddziałami do punktu docelowego, gdzie przejął zadanie obrony twierdzy. Od 18 września trwały ataki na Modlin. 29 września, w związku z wyczerpaniem zapasów żywności, wody, lekarstw i amunicji zdecydował się na kapitulację. Akt kapitulacji przewidywał, że żołnierze nie będą traktowani jako jeńcy, lecz po złożeniu broni zostaną zwolnieni do domów, czego Niemcy nie dotrzymali i zwolnili żołnierzy dopiero w połowie listopada.

Mimo honorowych warunków kapitulacji Modlina, 7 listopada 1939 został aresztowany przez Niemców. Przebywał w kilku obozach jenieckich, m.in. w Königsteinie, Hohnsteinie, Johannisbrunnie, Murnau oraz w Dössel, gdzie 27 września 1944 został ranny w wyniku zbombardowania obozu. Próbował ucieczki. Po wyzwoleniu przedostał się do Wielkiej Brytanii.

Od kwietnia 1945 służył w Polskich Siłach Zbrojnych, lecz bez przydziału. W styczniu 1947 powrócił do Polski, gdzie zamieszkał u rodziny w Toruniu. Formalnie został przyjęty do wojska i przeniesiony w stan spoczynku, lecz bez zaopatrzenia emerytalnego. Żył w nędzy w Gdyni, czasowo pracując jako dozorca domu. Dopiero po osobistym wstawiennictwie marszałka Konstantego Rokossowskiego uzyskał należytą emeryturę i przedwojenne mieszkanie w Warszawie^[9][10].

Został pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A 29-półkole I-11)^[11].

Thommée był ewangelikiem^[12]. Był żonaty z Niwą z domu Bemm (Finką), mieli jedno dziecko – córkę Violantę^[13][3].

W ocenie podwładnych Generał Thommée dał się poznać jako człowiek o niesłychanej energii i żołnierskim fasonie. Nie widać było po generale jakiegoś załamania się, a przeciwnie, podnosił nas wszystkich na duchu, wierząc, że sytuacja wcale nie jest beznadziejna, a kryzys wojny będzie opanowany^[14].

Awanse

• podporucznik – 1904
• porucznik – 1907
• sztabskapitan – 1911
• kapitan – 1915
• podpułkownik – 1916
• pułkownik – 3 maja 1922 zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 70. lokatą w korpusie oficerów piechoty
• generał brygady – 31 marca 1924 ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 i 22 lokatą
• generał dywizji – pośmiertnie ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1964^[15]

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 23^[16]
• Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 15^[16]
• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 5409^[16]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (7 listopada 1925)^[17][18]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie: 1921, 1922 po raz 1 i 2)^[19][20]
• Złoty Krzyż Zasługi (17 marca 1930)^[21]
• Medal Niepodległości (16 marca 1933)^[22]
• Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia^[23]

Upamiętnienie

W Warszawie od 1979 jego imię nosi ulica w obecnej dzielnicy Bemowo^[24]. W uznaniu zasług dla Bydgoszczy, od 1990 jedna z bydgoskich ulic nosi nazwisko generała. Nazwiskiem generała nazwana jest także ulica, przy której znajduje się Port Lotniczy Warszawa-Modlin, przy Twierdzy Modlin, której obroną dowodził we wrześniu 1939.

W 2022 na budynku przy placu Inwalidów 4/6/8 w Warszawie, w którym mieszkał, odsłonięto tablicę pamiątkową^[25].

Przypisy

1. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 560.
2. Mieczysław Bielski: Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939. s. 414.
3. 2 Pułk Piechoty Legionów – Biogram żołnierza – Thommee Wiktor [online], 2ppleg.pl [dostęp 2020-04-26] .
4. Kolekcja GiO ↓, s. 4.
5. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 35 z 3 września 1921 roku, s. 1339, jako Wiktor Tomme.
6. Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923, s. 72.
7. Krzysztof Drozdowski: Generał Thommée do oficera: „Weźcie stryczek i się powieście”. 2018-03-18. [dostęp 2019-01-08].
8. Osadnicy wojskowi – lista kompletna. kresy.genealodzy.pl. s. 208. [dostęp 2015-04-10].
9. Stowarzyszenie Spadkobierców Polskich Kombatantów II Wojny Światowej » Blog Archive Wizyta Wnuka Marszałka Konstantego Rokossowskiego (2013) – Stowarzyszenie Spadkobierców Pol... [online], sspk2ws.org.pl [dostęp 2017-11-27]  (pol.).
10. W. Białkowski, Rokossowski na ile Polak?, ISBN 83-7001-755-X, s. 229/230.
11. Miasto st. Warszawa – Cmentarze. mapa.um.warszawa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-29)]. – wyszukiwarka [dostęp 2020-04-26].
12. Parafia Ewangelicko-Augsburska w Poznaniu – znani ewangelicy.
13. Kolekcja GiO ↓, s. 2.
14. Z relacji p.o. szefa sztabu 28 DP mjra Władysława Naprawy, za „Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku”, t. 2, Wyd. Czytelnik, Warszawa 1983, s. 310.
15. Kryska-Karski i Żurakowski 1991 ↓, s. 64.
16. gen. bryg. Wiktor Thommée [online], dowodcy1939.wp.mil.pl [dostęp 2020-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2009-09-03] .
17. M.P. z 1925 r. nr 262, poz. 1082 „za wybitne zasługi, położone na polu organizacji armji oraz w dziedzinie organizacji władz i urzędów państwowych”.
18. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 123 z 20 listopada 1925.
19. „W zamian za otrzymane wstążeczki biało-amarantowe b. armii gen. Hallera”, Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 2097 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 42, s. 1666).
20. Rozporządzenie Kierownika MSWojsk. L. 4597/22 (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 9, s. 315).
21. M.P. z 1930 r. nr 98, poz. 143 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
22. M.P. z 1933 r. nr 63, poz. 81 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
23. Piętnastolecie L. O. P. P.. Warszawa: Wydawnictwo Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 1938, s. 290.
24. Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 351. ISBN 83-86619-97X.
25. Michał Pawlik: Odsłonięcie tablicy gen. bryg. Wiktora Thommée. [w:] Przegląd Żoliborski [on-line]. 10 listopada 2022. [dostęp 2024-02-25].

Bibliografia

• Thommee Wiktor. [w:] Kolekcja Generałów i Osobistości sygn. I.480.618 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-09-22].
• Zbigniew Mierzwiński: Generałowie II Rzeczypospolitej. Warszawa 1990: Wydawnictwo Polonia, s. 315–322. ISBN 83-7021-096-1.
• Waldemar Strzałkowski: Życiorysy dowódców jednostek polskich w wojnie obronnej 1939 r.. W: Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990. ISBN 83-211-1096-7.
• Mieczysław Bielski: Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1991, s. 414–415. ISBN 83-11-07836-X.
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
• Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6.
• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
• Władysław Wyruch: Generał Wiktor Thommée. Życie i walka. Modlin: Stowarzyszenie Przyjaciół Muzeum Kampanii Wrześniowej i Twierdzy Modlin, 2010. ISBN 83-11-08262-6. Brak numerów stron w książce
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].

Kontrola autorytatywna (osoba):

• VIAF: 311416443
• GND: 1059829088
• PLWABN: 9810629491605606
• NUKAT: n2011112651

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3987133