Willa Armira

Willa Armira
Вила „Армира”
	; Model odtworzonej willi (Muzeum w Iwajłowgradzie)
Państwo	Bułgaria
Miejscowość	Iwajłowgrad
Typ budynku	Willa wiejska
Rozpoczęcie budowy	I w. n.e.
Zniszczono	IV w. n.e.
	Położenie na mapie Bułgarii Willa Armira
	41°29′56″N 26°06′22″E/41,498889 26,106111
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Willa Аrmira (bułg. Вила „Армира”) – powstała w I wieku n.e. pozamiejska willa rzymska (villa rustica) w południowo-wschodniej Bułgarii, położona w pobliżu Iwajłowgradu. Odkryta w 1964 roku, podczas budowy tamy rzecznej, stanowi główną historyczną atrakcję w obwodzie Chaskowo^[1]. Uznana za narodowy zabytek kultury^[2].

Opis

Kompleks zabudowań znajduje się ok. 4 km na południowy zachód od Iwajłowgradu. Nazwę zyskał od rzeki Armiry, będącej niewielkim dopływem Ardy, od której dzieli go ok. 100 m. Miejscowe prace wykopaliskowe od początku prowadziła dr Janka Mładenowa, a następnie także dr Gergana Kabakczijewa, w rezultacie odsłaniając cały zespół rozciągnięty na powierzchni 3600 m². Jest to jedna z największych i najbogaciej zdobionych starożytnych willi z okresu rzymskiego, jakie odkopano w Bułgarii^[3]. Oprócz wyposażenia i dekoracji wykonanych z marmuru, mieści wyjątkowo rozległe mozaiki podłogowe, nieporównywalne z odkrytymi na ziemi bułgarskiej dotychczas. Ustalono, że stanowiła centrum znacznych posiadłości bogatej rodziny trackiej, spokrewnionej z dawną (przedrzymską) arystokracją. Potwierdzeniem tego mają być nekropolie rodzinne: kurhan w Swiraczi i kurhan w Mikri Doxipara-Zoni^[a]^[4].

Budowę jej w najwcześniejszej fazie datuje się na drugą połowę I wieku n.e. (lata 50.–70.). Zabudowania zajmują powierzchnię 2200 m², z czego na pomieszczenia mieszkalne przypada 978 m². Jednopiętrowa budowla z wewnętrznym impluvium i otaczającym ją ogrodem ma w części parterowej 22 pomieszczenia wraz z tarasem widokowym. Umieszczony w centrum zabudowań basen ma wymiary 11 × 7 m przy głębokości 1,6 m. Wewnętrzne ściany pomieszczeń oblicowano starannie obrobionym białym marmurem. W licznych pomieszczeniach odsłonięto różnorodne mozaiki podłogowe (w większości dwubarwne) o motywach geometrycznych, roślinnych i figuralnych. Wśród nich natrafiono na pochodzące z II wieku portretowe wyobrażenia ówczesnego właściciela willi oraz dwojga jego dzieci^[3]; są to jedyne odkryte w Bułgarii portrety mozaikowe z czasów rzymskich. Inne przedstawiają sceny z mitu o Artemidzie i Akteonie oraz o Dionizosie i Ariadnie. Najczęstszy motyw dekoracyjny stanowi jednak wyobrażenie Meduzy^[5].

Z upływem czasu kompleks rozbudowywano, zwłaszcza od strony zachodniej; w III wieku dobudowano triclinium i hypokaustum^[5]. Całość prawdopodobnie zniszczona została pod koniec IV w. przez Gotów, mniej więcej w okresie bitwy pod Adrianopolem (378)^[b].

Willę obrabowano i spalono, zaś po spaleniu przeszukano rumowiska w poszukiwaniu drobiazgów. W związku z tym w willi znaleziono bardzo mało przedmiotów ruchomych^[6]. Marmurowe elementy i mozaiki zachowały się do naszych czasów dzięki osuwisku, które przykryło willę. Osuwisko powstało na skutek trzęsienia ziemi, do którego doszło wkrótce po zniszczeniu budynku^[7].

Willa współcześnie

Obecnie portrety właściciela i jego dzieci eksponowane są w Narodowym Muzeum Historycznym w Sofii, a znaleziska ceramiczne znajdują się w sofijskim Narodowym Muzeum Archeologicznym. Natomiast kopie marmurowych zdobień stanowią część ekspozycji w Regionalnym Muzeum Historycznym w Kyrdżali.

Po 1991 roku część marmurowych dekoracji i mozaik została skradziona^[2] i pojawiła się na zachodnich aukcjach (zob. kradzieże zabytków w Bułgarii). Nie wszystkie przedmioty udało się odzyskać^[8].

Willę zrekonstruowano i poddano anastylozie przy pomocy środków Unii Europejskiej. Od 2008 r. jest otwarta dla zwiedzających, dla których dostępne są dobrze zachowane części mozaik^[9]. Willa znajduje się na liście 100 obiektów turystycznych Bułgarii^[10].

Galeria

Mozaika portretowa z przedstawieniem właściciela i jego dzieci. Ciała dzieci są zdeformowane – jest to albo rezultat przebytej krzywicy albo wyraz braków artystycznych twórcy^[2]
Część rozległych mozaik podłogowych
Część basenu ze zrekonstruowanymi kolumnami, ażurowymi marmurowymi balustradami i hermami
Mozaika z przedstawieniem Meduzy
Hypocaustum

Uwagi

↑ Oba kurhany są od siebie oddalone o ok. 25 km.
↑ Jedna z hipotez o śmierci cesarza Walensa po bitwie pod Adrianopolem mówi o tym, że ranny cesarz schował się w pobliskiej willi; Goci, nie mogąc zdobyć willi, spalili ją (zob. historynet.com (jęz. ang.)). Willa Armira jest oddalona od miejsca bitwy o ok. 60 km. Poza tymi poszlakami nie ma jednak źródeł, które łączyłyby bezpośrednio miejsce śmierci cesarza z willą.

Przypisy

↑ Jean Paul Labourdette: Bulgarie. Paris: Nouvelles éd. de l’Université, 2008. ISBN 978-2-7469-2141-2. OCLC 470948969.
↑ ^a ^b ^c Вила „Армира” – Древна България. Ancient Bulgaria. [dostęp 2025-01-14]. (bułg.).
↑ ^a ^b Majewski 1969 ↓, s. 107.
↑ GerganaG. Kabakczijewa GerganaG., The Big Mound of the family necropolis of the ancient Villa Armira, Orestiada: Greek Ministry of Culture and Tourism, 2010, s. 290 [dostęp 2025-01-14] .
↑ ^a ^b Община Ивайловград – Content [online], 8 marca 2009 [dostęp 2017-06-24] [zarchiwizowane z adresu 2009-03-08] .
↑ Majewski 1969 ↓, s. 95.
↑ GerganaG. Kabakczijewa GerganaG., The Big Mound of the family necropolis of the ancient Villa Armira, Orestiada: Greek Ministry of Culture and Tourism, 2010, s. 292 [dostęp 2025-01-14] .
↑ Trigono’s archaeological treasure. Financial Times, 2009-09-05. [dostęp 2025-01-27]. (ang.).
↑ Вила „Армира” вече е отворена за посетители.
↑ Antyczna Willa Armira. Bułgarski Związek Turystyczny. [dostęp 2025-01-22]. (bułg.).

Bibliografia

Małgorzata Biernacka-Lubańska: Śladami Rzymian po Bułgarii. Przewodnik archeologiczny. Wrocław: Ossolineum, 1976, OCLC 749292872
Гергана Кабакчиева: Великолепието на вила Армира. Пловдив: ИК Летера, 2009. ISBN 9789545168536
Kazimierz Majewski: Kultura rzymska w Bułgarii. Wrocław-Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1969. OCLC 586496.

Linki zewnętrzne

Вила Армира – Паметник на културата с национално значение [online], Община Ивайловград [zarchiwizowane z adresu 2010-01-13] (bułg.).
Vila Armira (oficjalna strona). Vila Armira. [dostęp 2025-01-14]. (ang.).

[uwaga1-4] Oba kurhany są od siebie oddalone o ok. 25 km.

[uwaga2-7] Jedna z hipotez o śmierci cesarza Walensa po bitwie pod Adrianopolem mówi o tym, że ranny cesarz schował się w pobliskiej willi; Goci, nie mogąc zdobyć willi, spalili ją (zob. historynet.com (jęz. ang.)). Willa Armira jest oddalona od miejsca bitwy o ok. 60 km. Poza tymi poszlakami nie ma jednak źródeł, które łączyłyby bezpośrednio miejsce śmierci cesarza z willą.

[Labourdette2008-1] Jean Paul Labourdette: Bulgarie. Paris: Nouvelles éd. de l’Université, 2008. ISBN 978-2-7469-2141-2. OCLC 470948969.

[ancient-2] Вила „Армира” – Древна България. Ancient Bulgaria. [dostęp 2025-01-14]. (bułg.).

[CITEREFMajewski1969107-3] Majewski 1969 ↓, s. 107.

[Gergana_Kabakczijewa2010-s290-5] GerganaG. Kabakczijewa GerganaG., The Big Mound of the family necropolis of the ancient Villa Armira, Orestiada: Greek Ministry of Culture and Tourism, 2010, s. 290 [dostęp 2025-01-14] .

[web.archive.org-6] Община Ивайловград – Content [online], 8 marca 2009 [dostęp 2017-06-24] [zarchiwizowane z adresu 2009-03-08] .

[CITEREFMajewski196995-8] Majewski 1969 ↓, s. 95.

[Gergana_Kabakczijewa2010-s292-9] GerganaG. Kabakczijewa GerganaG., The Big Mound of the family necropolis of the ancient Villa Armira, Orestiada: Greek Ministry of Culture and Tourism, 2010, s. 292 [dostęp 2025-01-14] .

[Trigono_s_archaeological-10] Trigono’s archaeological treasure. Financial Times, 2009-09-05. [dostęp 2025-01-27]. (ang.).

[index-15854-11] Вила „Армира” вече е отворена за посетители.

[Antyczna_Willa_Armira-12] Antyczna Willa Armira. Bułgarski Związek Turystyczny. [dostęp 2025-01-22]. (bułg.).

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[b]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]