Wojkowa

Ten artykuł dotyczy wsi. Zobacz też: górę na Pogórzu Izerskim.

Wojkowa

wieś
Widok na wieś
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
Gmina	Muszyna
Liczba ludności (2021)	257[2]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	33-370[3]
Tablice rejestracyjne	KNS
SIMC	0454882
Położenie na mapie gminy Muszyna Wojkowa
Położenie na mapie Polski Wojkowa
Położenie na mapie województwa małopolskiego Wojkowa
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego Wojkowa
49°20′36″N 20°59′48″E/49,343333 20,996667[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Wojkowa (j. łemkowski Войкова) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Muszyna.

Wieś lokowana w 1595 roku^[4]. Wieś biskupstwa krakowskiego w powiecie sądeckim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku^[5].

We wsi znajduje się zabytkowa cerkiew greckokatolicka. Obiekt leży na Małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej.

Położenie

Wojkowa od południowego wschodu graniczy ze Słowacją z miejscowością Lenartov w kraju preszowskim w okręgu bardiowskim, od południa z Dubnem, od południowego zachodu i strony zachodniej z Powroźnikiem i od północy z Tyliczem i Muszynką. Wieś leży w Beskidzie Sądeckim w dolinie Wojkowskiego Potoku, będącego dopływem Muszynki, na wysokości 645–660 m n.p.m. Zabudowania i pola miejscowości znajdują się wśród rozległych masywów leśnych Gór Leluchowskich. Po wschodniej stronie miejscowości wznosi się zalesiony górą grzbiet Pustej (822 m), po południowej grzbiet Barwinka, a po zachodniej bezleśne, pokryte dużymi łąkami wzgórze Roztoki (795 m)^[6]. Barwinek (863 m) to najwyższe wzniesienie na obszarze wsi. Najbliższe miasta to Muszyna odległa o 10 km i Krynica-Zdrój – o 12 km. Do wsi prowadzi droga gminna asfaltowa od drogi powiatowej Powroźnik – Tylicz nr 1513K. Powierzchnia wsi wynosi 1242,50 ha.

Historia

Osada prawdopodobnie istniała już w XIII wieku, jako strażnica graniczna w pobliżu której na wzniesieniu Stupne (817 m) miał znajdować się zamek. Obecna Wojkowa lokowana była na surowym korzeniu w 1595, na mocy przywileju kardynała Jerzego Radziwiłła. Osadźcą wsi był Homa z Powroźnika. W akcie tym zaznaczono, iż kmiecie obowiązani będą wozić wino z Węgier i inne rzeczy dla dworu biskupiego. Do czasów rozbiorów należała do biskupów krakowskich. Ludność miejscowa trudniła się hodowlą i uprawą ziemi. We wsi był młyn, folusz, tartak i karczma. W Wojkowej wyrabiano też potaż i węgiel drzewny dla hut. W XVIII wieku na granicy Austriacy zbudowali okopy, które później były często przypisywane konfederatom. Po 1781 wieś była własnością kamery austriackiej, a od 1813 prywatną. Na początku XX wieku znajdowała się tu już Szkoła i Czytelnia Kaczkowskiego. Miejscowi Łemkowie uważali się za starorusinów. Wojny światowe nie dokonały tu żadnych zniszczeń. W górnej części wioski Niemcy wznieśli okazały budynek będący koszarami straży granicznej. W latach 1945–1947 miejscowych Łemków przesiedlono do ZSRR i na ziemie zachodnie. W 1976 nastąpiły zmiany graniczne z ówczesną Czechosłowacją^[7]. Przekazano Czechosłowacji część terenów nadgranicznych (0,26 km²) w zamian za tereny w pobliżu budowanego wtedy Zbiornika Sromowieckiego.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Budynki mieszkalne Rok 1900 1921 1931 2002 Liczba 63 64 70 32

Zwierzęta hodowlane w 1900[8] Zwierzęta Konie Bydło Owce Świnie Liczba 13 236 123 38

W Wojkowej dzieci uczą się w Szkole Filialnej należącej do Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Powroźniku.

Demografia

Wojkowa według danych na koniec 2011 liczyła 233 mieszkańców w tym 112 kobiet i 121 mężczyzn. Było 127 osób w wieku produkcyjnym, 84 w wieku przedprodukcyjnym i 22 w wieku poprodukcyjnym. W 1998 na ogólną liczbę 189 mieszkańców nikt nie posiadał wyższego wykształcenia, zaledwie 12 osób miało średnie, zawodowe 24 i podstawowe 81 osób.

• Ludność według spisów powszechnych, w 2009 według PESEL^{[8][9][10][11]}.

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[12].

• Cerkiew pw. św. Kosmy i św. Damiana, obecnie kościół filialny, otoczenie, drzewostan, mur.

Inne zabytki

• Drewniana cerkiew greckokatolicka z 1790 lub 1792 roku z zachowanym wyposażeniem. Obecnie jest użytkowana jako kościół filialny rzymskokatolickiej Parafia św. Jakuba Młodszego Apostoła w Powroźniku;
• dwa cmentarze, stary i nowy, położone na zachód od cerkwi. Zachowały się na nich stare krzyże i nagrobki;
• zachowane łemkowskie chaty, spichlerzyki, kapliczki i kamienne krzyże z XVI i XX wieku;
• okopy graniczne, stanowiące dziś skromne ślady nierówności i dołów. Znajdują się na granicy w zalesionym terenie, na południowy zachód od wsi. Mimo tradycji wiążącej je z konfederacją barską, prawdopodobnie wykonali je Austriacy w latach poprzedzających I rozbiór Polski.

W centrum wsi znajdowała się dawna strażnica niemieckiej straży granicznej z okresu II wojny światowej. Drewniany budynek w latach sześćdziesiątych XX wieku został przejęty przez Wyższą Szkołę Rolniczą w Krakowie i przekształcony na Ośrodek Dydaktyczny Wydziału Leśnego i funkcjonował do początku lat dziewięćdziesiątych. W 2014 budynek został rozebrany.

Galeria

• 
  Zabytkowa dawna cerkiew
• 
  Filialna szkoła podstawowa
• 
  Widok na Wojkową ze wschodu
• 
  Dawna strażnica, potem ośrodek dydaktyczny WSR Kraków
• 
  Widok na Wojkową z zachodu

Turystyka

Wieś leży na terenie założonego w 1987 Popradzkiego Parku Krajobrazowego.

Szlaki piesze

• Muszyna – Malnik – Wojkowa – Muszynka^[13]

Szlaki rowerowe

• Turystyczna Pętla Muszyńska (TPM): Muszyna – Leluchów – Dubne – Wojkowa – Powroźnik – Muszyna^[14]

Od szkoły podstawowej do granicy ze Słowacją prowadzi droga bita wybudowana ze środków unijnych.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 149614
2. GUS
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1482 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Henryk Stamirski, O nowożytnej akcji osadniczej w Sądeczyźnie [sic!] (l. 1573-1800), w:Rocznik Sądecki, t. X, Nowy Sącz 1969, s. 197.
5. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.
6. Bogdan Mościcki: Beskid Sądecki i Małe Pieniny. Pruszków: Oficyna Wyd. „Rewasz”, 2007. ISBN 978-83-89188-65-6. Brak numerów stron w książce
7. (D.U. 1976, nr 11)
8. Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder. Bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, tom XII, "Galizien", Wien 1907
9. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom XII – Województwo Krakowskie i Śląsk Cieszyński, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925
10. Statystyka Polski, t. XXVI, Warszawa 1926, Główny Urząd Statystyczny
11. Statystyka Polski, seria C, z. 88, Warszawa 1938, Główny Urząd Statystyczny
12. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-15] .
13. Opis szlaku. [dostęp 2015-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-30)].
14. Opis szlaku. [dostęp 2015-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-30)].

Bibliografia

• Magdalena i Artur Michniewscy, Marta Duda, Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja, Wydawnictwo Rewasz, Pruszków, 2003, ISBN 83-89188-08-2

Linki zewnętrzne

• Wojkowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 749 .
• Wojkowa na stronie gminy