Wojnica swarożyca

Wojnica swarożyca
	Harpyia milhauseri
	(Fabricius, 1775)
	; Samica
	; Samiec
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	motyle
Podrząd	Glossata
Rodzina	garbatkowate
Podrodzina	Heterocampinae
Rodzaj	Harpyia
Gatunek	wojnica swarożyca
Synonimy
	Bombyx milhauseri Fabricius, 1775; Hybocampa milhauseri (Fabricius, 1775);
	Bombyx milhauseri Fabricius, 1775; Hybocampa milhauseri (Fabricius, 1775);
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wojnica swarożyca^[1]^[2]^[3] – gatunek motyla z rodziny garbatkowatych. Zamieszkuje Palearktykę, od Półwyspu Iberyjskiego po Wyspy Japońskie. Gąsienice żerują w koronach starych dębów, rzadziej buków, grabów i brzóz. Osobniki dorosłe aktywne nocą.

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1775 roku przez Johana Christiana Fabriciusa pod nazwą Bombyx milhauseri^[4]. Jest gatunkiem typowym rodzaju Harpyia^[5].

Morfologia

Motyl o krępym ciele^[6] i rozpiętości skrzydeł sięgającej od 45 do 53 mm^[1]. Głowa jest zaopatrzona w słabo owłosione oczy złożone, krótką ssawkę i małe głaszczki, natomiast pozbawiona jest przyoczek. Obustronnie grzebykowane czułki osiągają tylko ⅓ długości przedniego skrzydła^[6]. Samiec ma ząbki grzebieni czułków tak długie, że mają one formę pierzastą^[1]. U samicy ząbki te są krótsze. Wierzchołek czułków pozostaje u obu płci pozbawiony grzebykowania. Powierzchnię tułowia gęsto porasta owłosienie. Skrzydła obu par są długie i wąskie. Przednie skrzydła mają popielatoszare^[6] lub jasnoszare tło^[1] z różowobłękitnym odcieniem i dobrze widoczne dzięki czarnemu podkreśleniu żyłki^[6]. Na ich wzór składa się słabo widoczna żółtawoszara przepaska biegnąca po skosie w środkowej części skrzydła i obrzeżona wąskimi, nieco falującymi liniami barwy czarnej oraz dwie czarnopopielate plamy położone przy tylnym brzegu skrzydła po obu bokach owej przepaski^[6]^[1]. Zewnętrzna krawędź przedniego skrzydła jest lekko falista i ma ciemnobrunatne ubarwienie^[6]. Skrzydło tylnej pary ma białawe tło, ciemną krawędź zewnętrzną i dwie czarne lub czarnobrunatne plamy, z których duża leży w kącie tylnym, a mniejsza przed nią^[6]^[1]. Tylne odnóża mają jedną parę ostróg na goleniach. Gruby odwłok ma cylindryczny kształt^[6].

Podstawowa barwa ciała gąsienicy jest w pierwszy stadium czarnobrązowa. Późniejsze stadia są coraz jaśniejsze. Ostatnie stadium ma tło zielone, a na nim różowe plamki^[2].

Ekologia i występowanie

Owad ten zasiedla przede wszystkim dąbrowy, rzadziej buczyny, inne lasy liściaste, mieszane i parki, ale z udziałem starych dębów lub buków. Gąsienice aktywne są od czerwca do lipca. Są foliofagami żerującymi na liściach starych dębów, a rzadko buków, grabów i brzóz. Wyrośnięte gąsienice schodzą na wysokość 1–2 m i tam wgryzają się w korę, po czym konstruują solidne kokony z drobin drewna, w których następuje przepoczwarczenie^[1]^[2]. Zimowanie odbywa się w stadium poczwarki^[1]^[2]^[6]. Imagines latają od maja do czerwca^[1]^[2]. Nie pobierają pokarmu^[3]. Aktywne są nocą^[6]^[1]. Przylatują do sztucznych źródeł światła^[1].

Gatunek palearktyczny^[6]. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Andory, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Luksemburgu, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Mołdawii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji. Występuje na niektórych wyspach Morza Śródziemnego, w tym Korsyce, Sardynii, Sycylii i Cyprze^[4]. Dalej na wschód sięga do zachodnich Chin i Japonii. Ponadto znany jest z Afryki Północnej^[6]. Ogólnie jest owadem rzadko spotykanym^[2].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Krzysztof Jonko: Harpyia milhauseri (Fabricius, 1775). [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2020-12-11].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f J. Heintze: Motyle Polski (wyd. II). Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1990.
↑ ^a ^b Harpyia milhauseri – Wojnica swarożyca. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2020-12-10].
↑ ^a ^b Harpyia milhauseri (Fabricius, 1775). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2020-12-11].
↑ Markku Savela: Harpyia Ochsenheimer, 1810. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2020-12-11].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Edward Sołtys: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 47-50. Sówki – Notodontidae, Thaumetopoeidae, Thyatriridae, Drepanidae. Warszawa: PWN, Polski Związek Entomologiczny, 1965.

[Jonko-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Krzysztof Jonko: Harpyia milhauseri (Fabricius, 1775). [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2020-12-11].

[Heintze-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f J. Heintze: Motyle Polski (wyd. II). Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1990.

[insektarium-3] Harpyia milhauseri – Wojnica swarożyca. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2020-12-10].

[fe-4] Harpyia milhauseri (Fabricius, 1775). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2020-12-11].

[funet-5] Markku Savela: Harpyia Ochsenheimer, 1810. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2020-12-11].

[Sołtys-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Edward Sołtys: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 47-50. Sówki – Notodontidae, Thaumetopoeidae, Thyatriridae, Drepanidae. Warszawa: PWN, Polski Związek Entomologiczny, 1965.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]