Wolatucha

Wolatucha
	Petauroides
	O. Thomas, 1888
	; Wolatucha wielka (P. volans)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Rząd	dwuprzodozębowce
Podrząd	workolotokształtne
Nadrodzina	lotopałankowce
Rodzina	pseudopałankowate
Podrodzina	leworki
Rodzaj	wolatucha
	Typ nomenklatoryczny
	Didelphis volans Kerr, 1792
Synonimy
	Volucella Bechstein, 1800; Vuluccella Bechstein, 1800; Petaurista Rafinesque, 1815; Petaurista Desmarest, 1820; Petaurides Ramsay, 1890; Schoinobates Iredale & Troughton, 1934;
	Volucella Bechstein, 1800; Vuluccella Bechstein, 1800; Petaurista Rafinesque, 1815; Petaurista Desmarest, 1820; Petaurides Ramsay, 1890; Schoinobates Iredale & Troughton, 1934;
Gatunki
	5 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	5 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wolatucha^[8] (Petauroides) – rodzaj ssaków z podrodziny leworków (Hemibelideinae) w obrębie rodziny pseudopałankowatych (Pseudocheiridae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące endemicznie we wschodniej i południowo-wschodniej Australii^[9]^[10]^[11].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 30–45 cm, długość ogona 40–60 cm; masa ciała 0,7–1,7 kg^[9]^[12].

Systematyka

Jako pierwszy rodzaj zdefiniował w 1800 roku niemiecki botanik, zoolog i leśnik Johann Matthäus Bechstein w publikacji własnego autorstwa poświęconej ogólnemu przeglądowi czworonogów z kolekcji Thomasa Pennanta^[2]. Bechstein wymienił trzy gatunki – Voluccella nigra Bechstein, 1799, Vuluccella pygmea Bechstein, 1799 (= Didelphis pygmæa G.K. Shaw, 1794) i Vuluccella sciuraea Bechstein, 1799 (= Sciurus (Petaurus) norfolcensis Kerr, 1792) – z których gatunkiem typowym jest (oryginalne oznaczenie) Voluccella nigra Bechstein, 1799, który okazał się kompozytem składającym się z dwóch gatunków: Petaurus australis i Petauroides volans^[13]^[h]; na dodatek nazwa, którą nadał nowemu rodzajowi – Volucella – okazała się młodszym homonimem rodzaju muchówek opisanego w 1762 roku. Kolejnym autorem, który podał definicję rodzaju, był francuski zoolog Anselme Gaëtan Desmarest w wydanej w 1820 roku publikacji własnego autorstwa poświęconej teriologii^[5]. Desmarest wymienił kilka gatunków – Didelphis pygmæa G.K. Shaw, 1794, Petaurus flaviventer Desmarest, 1817 (= Petaurus australis G.K. Shaw, 1791), Didelphis Sciurea G.K. Shaw, 1794 (= Sciurus (Petaurus) norfolcensis Kerr, 1792), Didelphis Macroura G.K. Shaw, 1794 (= Didelphis volans Kerr, 1792), Petaurus Peronii Desmarest, 1817 (= Didelphis volans Kerr, 1792) i Petaurus taguanoïdes Desmarest, 1817 (= Didelphis volans Kerr, 1792) – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)^[1] Petaurus taguanoïdes Desmarest, 1817 (= Didelphis volans Kerr, 1792), jednak nazwa – Petaurista – użyta przez Desmaresta również okazała się młodszym homonimem – rodzaju ssaków z rodziny wiewiórkowatych opisanego w 1795 roku. W 1888 roku angielski zoolog Oldfield Thomas w publikacji własnego autorstwa poświęconej spisowi katalogowemu torbaczy i stekowców ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie nadał rodzajowi nową nazwę Petauroides, jednocześnie na gatunek typowy wyznaczając (oznaczenie monotypowe) Didelphis volans Kerr, 1792 (wolatucha wielka)^[1].

Etymologia

Volucella (Vuluccella): łac. volucer, volucris ‘latający, lotny’; przyrostek zdrabniający -ella^[14].
Petaurista: łac. petaurista ‘„akrobata, tancerz’, od gr. πεταυριστης petauristēs ‘akrobata’^[15].
Petauroides (Petaurides): rodzaj Petaurus Shaw, 1791 (lotopałanka); gr. -οιδης -oidēs ‘przypominający’^[15].
Schoinobates: σχοινοβατης skhoinobatēs ‘tancerz na linie, linoskoczek’^[16]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Didelphis volans Kerr, 1792.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[17]^[12]^[10]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[8]	Podgatunki^[9]^[10]^[12]	Rozmieszczenie geograficzne^[9]^[10]^[12]	Podstawowe wymiary^[9]^[12]^[i]	Status IUCN^[18]
Petauroides minor	(Collett, 1887)		gatunek monotypowy	północno-wschodni Queensland (tylko od terenów na północ od Cairns na południe do Townsville)	DC: 30–40 cm DO: 40–48 cm MC: 700–900 g	NE
Petauroides armillatus	O. Thomas, 1923		gatunek monotypowy	środkowy Queensland (na północ od Townsville, na południe od Eungella Range i w pobliżu Romy)	DC: 30–42 cm DO: 40–53 cm MC: 0,4–1,2 kg	NE
Petauroides volans	(Kerr, 1792)	wolatucha wielka	2 podgatunki	południowo-wschodni Queensland (na południe od Bundaberg), Nowa Południowa Walia i Wiktoria	DC: 35–45 cm DO: 45–60 cm MC: 0,9–1,7 kg	VU

Kategorie IUCN: VU – gatunek narażony; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również gatunki wymarłe:

Petauroides ayamaruensis K.P. Aplin, 1999^[19] (Nowa Gwinea; holocen).
Petauroides stirtoni Turnbull & Lundelius, 1970^[20] (Australia; pliocen).

Uwagi

↑ Nowa nazwa dla Volucella Bechstein, 1800 i Petaurista Desmarest, 1820.
↑ Nomen dubium; młodszy homonim Volucella Geoffroy, 1762 (Diptera).
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Volucella Bechstein, 1800.
↑ Nomen nudum.
↑ Młodszy homonim Petaurista Link, 1795 (Sciuridae).
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Petauroides O. Thomas, 1888.
↑ Nie Schoinobates Lesson, 1842.
↑ Bechstein w swej publikacji zamiennie używał nazw Voluccella i Vuluccella.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b ^c O. Thomas: Catalogue of the Marsupialia and Monotremata in the collection of the British Museum (Natural History). London: Printed by order of the Trustees, 1888, s. 163. (ang.).
↑ ^a ^b Bechstein 1800 ↓, s. 351.
↑ Bechstein 1800 ↓, s. 352.
↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 55. (fr.).
↑ ^a ^b A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 1. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1820, s. 268. (fr.).
↑ E.P. Ramsay. On a new species of Petaurides from the Bellenden-Ker Range, N.E. Queensland. „Records of the Australian Museum”. 1 (4), s. 77, 1890. (ang.).
↑ T. Iredale & E. Le G. Troughton. A check-list of the mammals recorded from Australia. „The Australian Museum Memoir”. 6, s. 28, 1934. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 12. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e S. Jackson: Family Pseudocheiridae (Ring-tailed Possums and Greater Gliders). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 521–523. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 84. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Petauroides. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-26].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 57. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ S.M. Jackson & C.P. Groves: Taxonomy of Australian Mammals. Clayton South: CSIRO Publishing, 2015, s. 110, 115. ISBN 978-1-486-30012-9. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 708.
↑ ^a ^b Palmer 1904 ↓, s. 526.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 624.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-04]. (ang.).
↑ Taxonomy: Petauroides – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-11]. (ang.).
↑ K.P. Aplin, J.M. Pasveer & W.E. Boles. Late Quaternary vertebrates from the Bird’s Head Peninsula, Irian Jaya, Indonesia, including descriptions of two previously unknown marsupial species. „Records of the Western Australian Museum”. Supplement. 55, s. 365, 1999. (ang.).
↑ W.D. Turnbull & E.L. Lundelius Jr.. The Hamilton Fauna. A Late Pliocene mamalian fauna from the Grange Burn, Victoria, Australia. „Fieldiana”. Geology. 19, s. 34, 1970. (ang.).

Bibliografia

J.M. Bechstein: Thomas Pennant’s Allgemeine Uebersicht der vierfüssigen Thiere. Cz. 2. Weimar: Im Verlage des Industrie-Comptoir’s, 1800, s. 1–765. (niem.).
T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[1] Nowa nazwa dla Volucella Bechstein, 1800 i Petaurista Desmarest, 1820.

[3] Nomen dubium; młodszy homonim Volucella Geoffroy, 1762 (Diptera).

[5] Niepoprawna późniejsza pisownia Volucella Bechstein, 1800.

[7] Nomen nudum.

[9] Młodszy homonim Petaurista Link, 1795 (Sciuridae).

[11] Niepoprawna późniejsza pisownia Petauroides O. Thomas, 1888.

[13] Nie Schoinobates Lesson, 1842.

[21] Bechstein w swej publikacji zamiennie używał nazw Voluccella i Vuluccella.

[26] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Thomas-2] O. Thomas: Catalogue of the Marsupialia and Monotremata in the collection of the British Museum (Natural History). London: Printed by order of the Trustees, 1888, s. 163. (ang.).

[CITEREFBechstein1800[https://www.biodiversitylibrary.org/page/57833216_351]-4] Bechstein 1800 ↓, s. 351.

[CITEREFBechstein1800[https://www.biodiversitylibrary.org/page/57833217_352]-6] Bechstein 1800 ↓, s. 352.

[raf-8] C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 55. (fr.).

[Desmarest-10] A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 1. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1820, s. 268. (fr.).

[ram-12] E.P. Ramsay. On a new species of Petaurides from the Bellenden-Ker Range, N.E. Queensland. „Records of the Australian Museum”. 1 (4), s. 77, 1890. (ang.).

[Iredale&Troughton-14] T. Iredale & E. Le G. Troughton. A check-list of the mammals recorded from Australia. „The Australian Museum Memoir”. 6, s. 28, 1934. (ang.).

[Cichocki&inni-15] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 12. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Jackson-16] S. Jackson: Family Pseudocheiridae (Ring-tailed Possums and Greater Gliders). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 521–523. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).

[Burgin&inni-17] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 84. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-18] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Petauroides. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-26].

[amw-19] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 57. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[jac&gro-20] S.M. Jackson & C.P. Groves: Taxonomy of Australian Mammals. Clayton South: CSIRO Publishing, 2015, s. 110, 115. ISBN 978-1-486-30012-9. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655864_708]-22] Palmer 1904 ↓, s. 708.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655682_526]-23] Palmer 1904 ↓, s. 526.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655780_624]-24] Palmer 1904 ↓, s. 624.

[mdd-25] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-04]. (ang.).

[27] Taxonomy: Petauroides – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-11]. (ang.).

[apl-28] K.P. Aplin, J.M. Pasveer & W.E. Boles. Late Quaternary vertebrates from the Bird’s Head Peninsula, Irian Jaya, Indonesia, including descriptions of two previously unknown marsupial species. „Records of the Western Australian Museum”. Supplement. 55, s. 365, 1999. (ang.).

[tur&lun-29] W.D. Turnbull & E.L. Lundelius Jr.. The Hamilton Fauna. A Late Pliocene mamalian fauna from the Grange Burn, Victoria, Australia. „Fieldiana”. Geology. 19, s. 34, 1970. (ang.).

[a]

[1]

[b]

[2]

[c]

[3]

[d]

[4]

[e]

[5]

[f]

[6]

[g]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[h]

[14]

[15]

[16]

[17]

[i]

[18]

[19]

[20]