Wołodymyr Naumenko (działacz niepodległościowy)
 Portret Wołodymyra Naumenki znajdujący się w Narodowym Muzeum Historii Ukrainy[1]. Autor nieznany[1]. | |
| Data i miejsce urodzenia |
19 lipca 1852 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
8 lipca 1919 |
| p.o. przewodniczącego Ukraińskiej Centralnej Rady | |
| Okres |
od 1917 |
| Następca | |
| Minister Edukacji | |
| Okres |
od listopad 1918 |
| |
| Odznaczenia | |
  
| |
Wołodymyr Pawłowycz Naumenko (ukr. Володимир Павлович Науменко; ur. 7 lipca?/19 lipca 1852 w Nowogrodzie Siewierskim, zm. 8 lipca 1919 w Kijowie) – ukraiński nauczyciel, tymczasowy przewodniczący Ukraińskiej Centralnej Rady i minister edukacji pod rządami Hetmanatu, znany ze swojej działalności na rzecz niepodległości Ukrainy w czasach Imperium Rosyjskiego.
Młodość i wykształcenie
[edytuj | edytuj kod]Wołodymyr Pawłowycz Naumenko urodził się 19 lipca 1852 w Nowogrodzie Siewierskim wówczas należącym do Imperium Rosyjskiego[2]. Jego rodzina wywodziła się z Kozaków pochodzących z ziem Łubniewskich[3]. W 1869 roku ukończył II gimnazjum męskie w Kijowie i 12 września rozpoczął studia na Wydziale Historyczno-Filologicznym Uniwersytetu Kijowskiego im. Św. Włodzimierza[1] (obecnie Uniwersytet im. Tarasa Szewczenki)[3]. Ukończył studia 31 maja 1873[1].
Kariera naukowa
[edytuj | edytuj kod]Po ukończeniu studiów został nauczycielem w II gimnazjum męskim, które sam ukończył[3]. W latach 1873–1894 uczył w gimnazjum żeńskim św. Olgi[1]. W latach 1880–1882 nauczał języka rosyjskiego w prywatnym kolegium Pawła Gałagana[1]. W 1883 roku za pracę w gimnazjum żeńskim św. Olgi został odznaczony Orderem Świętej Anny IV klasy[1]. Od 1889 roku uczył w gimnazjum żeńskim w Funduklejówce i w Korpusie Kadetów św. Włodzimierza[1].
W 1897 roku stał na czele Kijowskiego Towarzystwa Literackiego, które zrzeszało około 900 ukraińskich intelektualistów[1].
26 lipca 1903 roku przyjęto jego rezygnację z pracy nauczyciela, którą złożył ze względu na pogarszający się stan zdrowia[1].
28 maja 1905 wystąpił do Ministerstwa Oświaty z wnioskiem o zgodę na założenie własnego prywatnego gimnazjum i zgodę tę otrzymał[1]. Zostało ono otwarte 1 lipca 1905 i mieściło się przy ulicy Bolszaja Podwalnaja (obecnie Jarosławowy Wał) w Kijowie[1]. Naumenko przejął oficjalnie obowiązki dyrektora 9 grudnia[1]. W jego szkole kształcili się między innymi poeta Maksym Rylski i konstruktor samolotów Ołeksandr Karpeka[3].
Działalność w ukraińskim ruchu narodowym
[edytuj | edytuj kod]Od początku lat 70. XIX wieku do końca życia był aktywnym uczestnikiem ukraińskiego ruchu narodowego[3]. Był członkiem Starej Hromady, Oddziału Południowo-Zachodniego Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego (zlikwidowanego dekretem z 1876) oraz kijowskiej Proswity[3]. Był też redaktorem i wydawcą czołowego ukraińskiego pisma Kijewskaja Starina[3].
Na początku XX wieku został członkiem Partii Konstytucyjno-Demokratycznej i pozostał nim do 1917 roku[1].
Okres Centralnej Rady, Hetmanatu i Dyrektoriatu
[edytuj | edytuj kod]W czasie wojny ukraińsko-radzieckiej w latach 1917–1921 był jednym z założycieli Ukraińskiej Centralnej Rady, a nawet kierował jej pracami przez kilka tygodni przed przybyciem z Moskwy Mychajła Hruszewskiego[3]. W listopadzie 1918 roku został ministrem edukacji w rządzie Hetmanatu pod kierownictwem Serhija Herbela[3]. Jak wspominał sam Naumenko, nominacja nie odbyła się za jego zgodą[3]. Dowiedział się, że jest ministrem, z gazet[3]. Miesiąc później w wyniku powstania kierowanego przez Dyrektoriat, Hetmanat został obalony, a Naumenko został osadzony w więzieniu na kijowskiej Łukjanowce, ale ze względu na jego wiek i zasługi został zwolniony[3]. Przyczyną aresztowania było pełnienie stanowisko ministerialnego w czasie rządów Hetmanatu[1]. Pozostał w Kijowie, który wkrótce został zdobyty przez wojska bolszewickie[3].
Śmierć i upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]7 lipca 1919 roku Naumenko został aresztowany przez Czeka jako były minister w rządzie Hetmanatu[3]. Śledczy wypytywali go o miejsce pobytu innych byłych ministrów z czasów Hetmanatu, ale Naumenko nie wskazał nikogo[1]. 8 lipca 1919 r. kolegium kijowskiej Czeka pod przewodnictwem Mārtiņša Lācisa skazało Naumenkę na śmierć, wyrok został wykonany jeszcze tego samego wieczora. Wołodymyra Naumenkę i dziewięciu innych rozstrzelanych pochowano anonimowo na Cmentarzu Łukianowskim[1]. Następnego dnia w bolszewickiej prasie ukazała się informacja o egzekucji Naumenki, którego nazwano kontrrewolucjonistą i fałszywie zarzucono mu kierowanie rozstrzeliwaniami kijowskich robotników[1].
Po zdobyciu Kijowa przez białe Siły Zbrojne Południa Rosji we wrześniu 1919 roku utworzono komisję do zbadania zbrodni czekistów w Kijowie. Przeprowadzono ekshumację w miejscach masowych pochówków, w tym na Cmentarzu Łukianowskim[1]. Wielu straconych zostało rozpoznanych przez krewnych i ponownie pochowanych, jednak informacji o ponownym pochówku Naumenki brak. Nie został też opublikowany jego nekrolog, jak w przypadku wielu innych zabitych przez czekistów, a losy jego rodziny nie są znane[1].
Neumenko został zrehabilitowany w grudniu 1991 roku, po powstaniu niepodległej Ukrainy[3]. W 2017 roku w rejonie hołosijiwskim Kijowa jedna z ulic została nazwana jego imieniem[3].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]18 października 1874 roku poślubił 18-letnią Werę Nikołajewnę Szulginę[1]. Byli ze sobą aż do śmierci Naumenki w 1919 roku[1]. Mieli dwóch synów: Siergieja i Pawła[1].
Odznaczenia i wyróżnienia
[edytuj | edytuj kod]- Tabela rang
- Order Świętego Stanisława III klasy (1879)[1]
- Order Świętej Anny IV klasy (1883)[1]
- Order Świętego Stanisława II klas (1886)[1]
- Order Świętej Anny II klasy (1 stycznia 1893)[1]
- Order Świętego Włodzimierza IV klasy (1897)[1]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ВЛАДИМИР НАУМЕНКО – Сто великих украинцев – История Украины [online], uahistory.co [dostęp 2022-08-25] (ukr.).
- ↑ Н.В. Рудницька, Професійна освіта євреїв Волині у XIX – на початку XX ст., Наукова думка, 2001, OCLC 1143266591 [dostęp 2022-08-25].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Марися Тишкевич, Володимир Науменко – видатний організатор київського освітянства [online], Український інтерес, 19 lipca 2022 [dostęp 2022-08-25].