Władysław Roch Gurowski
 Władysław Gurowski, portret pędzla Jana Chrzciciela Lampiego (starszego) | |
 Wczele | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia |
ok. 1715 |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka |
Zofia z Przyjemskich |
| Żona | |
| Dzieci |
brak |
| Odznaczenia | |
   
| |
Władysław Roch Gurowski herbu Wczele (ur. ok. 1715, zm. 23 maja 1790 w Warszawie) – marszałek wielki litewski od 1781, marszałek nadworny litewski od 1768, pisarz wielki koronny od 1764, szambelan Augusta III od 1758.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Był synem kasztelana poznańskiego Melchiora i Zofii z Przyjemskich.
W 1737 wraz z trzema braćmi udał się przez Drezno do Francji, w celu dalszej edukacji. Kształcił się prawdopodobnie w szkole Stanisława Leszczyńskiego w Lunéville. Wstąpił na służbę w wojsku francuskim. W 1748, na polecenie Maurycego Saskiego wyjechał do Petersburga. Tam bezskutecznie próbował przekupić rosyjskiego kanclerza Aleksieja Bestużewa, w celu przekonania cesarzowej Elżbiety do zgody na intronizację Maurycego na tron Księstwa Kurlandii i Semigalii. W czasie okupacji Wielkopolski przez wojska rosyjskie podczas wojny siedmioletniej został komisarzem królewskim przy rekwizycjach furażu i prowiantu. Przy aprowizacji wojsk rosyjskich dokonał wielu nadużyć i malwersacji finansowych.
Konsyliarz konfederacji Czartoryskich w 1764 roku[1].
W czasie sejmu konwokacyjnego atakował zwolenników Karola Stanisława Radziwiłła Panie Kochanku i zażądał wykluczenia z elekcji wszystkich, którzy nie podpisali inspirowanej przez Familię konfederacji generalnej. Był posłem województwa poznańskiego na sejm elekcyjny 1764 roku[2]. W 1764 roku był elektorem Stanisława Augusta Poniatowskiego z województwa poznańskiego[3], jako delegowany od Rzeczypospolitej podpisał jego pacta conventa[4]. Był posłem na sejm 1766 roku z województwa kaliskiego[5]. Wkrótce stał się jedną z najbardziej wpływowych postaci obozu prorosyjskiego w Rzeczypospolitej. W nagrodę Katarzyna II udekorowała go Orderem św. Anny i przyznała mu stałą pensję. Na polecenie posła rosyjskiego Nikołaja Repnina, wraz z marszałkiem nadwornym koronnym Jerzym Augustem Mniszchem przygotowywał konfederację radomską w Wielkopolsce. W załączniku do depeszy z 2 października 1767 roku do prezydenta Kolegium Spraw Zagranicznych Imperium Rosyjskiego Nikity Panina, poseł rosyjski Nikołaj Repnin określił go jako posła właściwego dla realizacji rosyjskich planów na sejmie 1767 roku. W czasie obrad Sejmu Repninowskiego jako poseł województwa poznańskiego i kaliskiego[6][7], był jednym z inicjatorów wyłonienia delegacji traktatowej, która podpisała traktat wieczystej przyjaźni pomiędzy Rosją a Rzecząpospolitą, czyniący z Polski rosyjski protektorat. Dzięki protekcji Repnina został w 1768 marszałkiem nadwornym litewskim. W odwecie konfederaci barscy spustoszyli jego wielkopolskie dobra. 24 marca 1768 na Radzie Senatu głosował za wezwaniem wojsk rosyjskich w celu stłumienia konfederacji barskiej[8]. Wiosną 1769 zepchnięty przez oddział konfederacki na bagna, salwował się ucieczką na pruski Śląsk. Stamtąd słał do posła rosyjskiego w Warszawie Michaiła Wołkońskiego rachunki na zaległe pensje z poselstwa rosyjskiego. W październiku 1769 przyjechał do Warszawy i na posiedzeniu Senatu oddał swój głos przeciwko niepodległościowej polityce Czartoryskich. Denuncjował Rosjanom wszystkie poczynania Stanisława Augusta Poniatowskiego, oskarżając go o tajne układy z Francją. Był autorem pamfletu przeciwko konfederacji barskiej Rozmowa gabinetowa w Dukli.
W czerwcu 1772 odznaczony przez króla Orderem Świętego Stanisława i Orderem Orła Białego. Członek konfederacji 1773 roku, podpisał się na pierwszym zniszczonym egzemplarzu aktu konfederacji, następnie 16 kwietnia 1773 roku złożył przyrzeczenie (sponsję), że podpisze ponownie konfederację[9]. W czasie obrad Sejmu Rozbiorowego był jednym z przywódców konfederacji Adama Ponińskiego, wszedł w skład delegacji wyłonionej pod naciskiem dyplomatów trzech państw rozbiorczych, mającej przeprowadzić rozbiór[10]. 18 września 1773 roku podpisał traktaty cesji przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów ziem zagarniętych przez Rosję, Prusy i Austrię w I rozbiorze Polski[11].
W 1778 roku miał roczną pensję przyznaną z kasy ambasadora rosyjskiego w Rzeczypospolitej w wysokości 2400 czerwonych złotych[12]. Członek Departamentu Skarbowego Rady Nieustającej w 1779 roku[13].
Był jednym z inicjatorów powstania Rady Nieustającej, działał w Komisji Rozdawniczej Litewskiej[14], która zajęła się przekazywaniem stronnikom rosyjskim, majątku skonfiskowanego, skasowanemu zakonowi jezuitów. W 1774 odznaczony Orderem św. Aleksandra Newskiego. W lutym 1775 przeprowadził demarkację nowej granicy z Rosją. W latach 1775–1780, jako wypróbowany stronnik Katarzyny II i Stanisława Augusta Poniatowskiego, zasiadał w Radzie Nieustającej. Członek konfederacji Andrzeja Mokronowskiego w 1776 roku[15]. W 1781 roku został marszałkiem wielkim litewskim. Był członkiem konfederacji Sejmu Czteroletniego w 1788 roku[16].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Konfederacya Generalna Koronna Po doszłym Seymie Convocationis Zaczęta w Warszawie Dnia 23. Czerwca Roku Pańskiego 1764. Ręką J. O. Xcia Jmci Prymasa Korony Polskiey [...] Stwierdzona, s. 6.
- ↑ Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1860, s. 102.
- ↑ Akt elekcyi Roku Tysiąć Siedemset Sześćdziesiątego Czwartego, Miesiąca Sierpnia, Dnia dwudziestego siódmego, s. 35.
- ↑ Akt elekcyi Roku Tysiąć Siedemset Sześćdziesiątego Czwartego, Miesiąca Sierpnia, Dnia dwudziestego siódmego, s. 20.
- ↑ Dyaryusz seymu walnego ordynaryinego odprawionego w Warszawie roku 1766, Warszawa [b.r.w.], [b.n.s.]
- ↑ Носов Б. В. Установление российского господства в Речи Посполитой. 1756–1768 гг. Moskwa, 2004, s. 666.
- ↑ Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1860, s. 402.
- ↑ Władysław Konopczyński, Konfederacja barska, t. I, Warszawa 1991, s. 46.
- ↑ Ryszard Chojecki, Patriotyczna opozycja na sejmie 1773 r., w: Kwartalnik Historyczny, LXXIX, nr 3, 1972, s. 559.
- ↑ Ryszard Chojecki, Patriotyczna opozycja na sejmie 1773 r., w: Kwartalnik Historyczny, LXXIX, nr 3, 1972, s. 545-562.
- ↑ Volumina Legum t. VIII, Petersburg 1860, s. 20-48.
- ↑ Gazeta Rządowa nr 58, 31 sierpnia 1794, s. 234.
- ↑ KALENDARZ polityczny dla Królestwa Polskiego y Wielkiego Xięstwa Litewskiego na rok pański 1779. w Warszawie, Nakładem y drukiem Michała Groella Księgarza Nadwornego J.K.Mci., [b.n.s]
- ↑ Stanisław Załęski, Historya zniesienia jezuitów w Polsce i ich zachowanie na Białej Rusi, t. II, Lwów, 1875, s. 68.
- ↑ Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 527.
- ↑ Dyaryusz Seymu Ordynaryinego Pod Związkiem Konfederacyi Generalney Oboyga Narodów W Warszawie Rozpoczętego Roku Pańskiego 1788. T. 1 cz. 1, [b.n.s]
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]
- Władysław Konopczyński Władysław Gurowski Polski Słownik Biograficzny t. IX, s. 171-173
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Mowy i dokumenty Władysława Rocha Gurowskiego w bibliotece Polona
