Włodzimierz Brus

Włodzimierz Brus
Beniamin Zylberberg
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

23 sierpnia 1921
Płock, Polska

Data i miejsce śmierci

31 sierpnia 2007
Oksford, Wielka Brytania

Zawód, zajęcie

ekonomista

Małżeństwo

Helena Wolińska

Odznaczenia
Order Krzyża Grunwaldu III klasy Złoty Krzyż Zasługi
Multimedia w Wikimedia Commons
Grób Włodzimierza Brusa i Heleny Wolińskiej na cmentarzu Wolvercote w Oksfordzie

Włodzimierz Brus, właściwie Beniamin Zylberberg(er) (ur. 23 sierpnia 1921 w Płocku, zm. 31 sierpnia 2007 w Oksfordzie) – polski ekonomista żydowskiego pochodzenia, profesor Szkoły Głównej Planowania i Statystyki, Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Oksfordzkiego.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Całą rodzinę stracił w Treblince w 1942. Był członkiem Komsomołu[1]. Ekonomię studiował na Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie oraz Instytucie Handlu we Lwowie. Należał do Związku Patriotów Polskich[1]. Od 1941 do 1944 odbywał studia doktoranckie na Uniwersytecie Leningradzkim. W 1944 oficer polityczny armii Berlinga. Następnie był oficerem Głównego Zarządu Polityczno-Wychowawczego Wojska Polskiego. Autor propagandowych broszur, m.in. Urojenia i rzeczywistość. Prawda o ZSRR i Polska 1918–1926, wychwalających sowiecką demokrację i gospodarkę[2] i określających przedwojenne władze polskie jako bezwzględną faszystowską dyktaturę sanacji[3]. W 1946, 1947 był w stopniu majora. 19 sierpnia 1946 został odznaczony Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy „za zasługi na polu pracy oświatowej i kulturalnej”[4], a 9 stycznia 1947 Złotym Krzyżem Zasługi[5]. Z wojska odszedł w 1947 w stopniu podpułkownika[1]. Od 1947 do 1950 pracował w redakcji miesięcznika „Nowe Drogi”.

W 1949 został wykładowcą Szkoły Głównej Planowania i Statystyki, w której od 1950 do 1956 kierował Katedrą Ekonomii. Od 1950 do 1957 był pracownikiem i kierownikiem Katedry Ekonomii Politycznej Instytutu Kształcenia Kadr Naukowych przy KC PZPR[1]. We wrześniu 1951 uzyskał stopień doktora, a w styczniu 1952 został profesorem nadzwyczajnym SGPiS[1]. Od 1954 był także profesorem Uniwersytetu Warszawskiego. Pracował również w Instytucie Nauk Społecznych przy KC PZPR. Był członkiem Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej dla Pracowników Nauki[1]. W okresie stalinowskim miał decydujący wpływ na decyzje o awansach naukowych ekonomistów w Polsce[1].

Od 1945 do 1948 należał do Polskiej Partii Robotniczej, a następnie do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, którą opuścił w 1967 w reakcji na wykluczenie z szeregów PZPR jego żony Heleny Wolińskiej[6]. Był członkiem Komitetu Uczelnianego PZPR na Uniwersytecie Warszawskim[7]. W atmosferze antysemickiej nagonki, będącej następstwem wydarzeń marcowych, zmuszony do emigracji w 1968. Był wykładowcą uniwersytetów w Europie Zachodniej (m.in. w Oksfordzie), gdzie zajmował się analizą gospodarki socjalistycznej. Od lat 70. wspierał opozycję demokratyczną w Polsce, jednocześnie podjął tajną współpracę ze wschodnioniemiecką służbą bezpieczeństwa Stasi jako tajny współpracownik Fakir[8].

Jego głównym dziełem jest książka Od Marksa do rynku (ang. From Marx to the Market, 1989, wydanie polskie 1992, wspólnie z Kazimierzem Łaskim).

Poglądy

[edytuj | edytuj kod]

Poglądy ekonomiczne Brusa zwróciły uwagę chińskich ekonomistów i reformatorów, czego wynikiem były liczne zaproszenia do Chin zapoczątkowane w 1979 roku. W Kantonie spotkał się m.in. z Kazimierzem Mijalem[9], byłym bliskim współpracownikiem Bolesława Bieruta, komunistą i maoistą, założycielem w 1965 prochińskiej, nielegalnej Komunistycznej Partii Polski (KPP), jednym z redaktorów Radia Tirana (1966–1978)[10]. Brus proponował odejście od scentralizowanego i w pełni kontrolowanego modelu gospodarki socjalistycznej, na rzecz połączenia planu z rynkiem, a przy tym daleko idącą decentralizacją podejmowania decyzji i zarządzania. Obok czeskiego ekonomisty Oty Šika(inne języki) (wicepremiera Czechosłowacji w czasie praskiej wiosny), a przede wszystkim Węgra Jánosa Kornaia, jest uznawany za głównych teoretycznych inspiratorów chińskiej transformacji ery Deng Xiaopinga[11].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Był mężem Heleny Wolińskiej-Brus w jej pierwszym i trzecim związku małżeńskim[12]. Został pochowany na cmentarzu Wolvercote(inne języki) w Oksfordzie, rok później pochowano tam również jego małżonkę.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g Bogusław Czarny: Wpływ aspirantów Katedry Ekonomii Politycznej w Instytucie Kształcenia Kadr Naukowych w Warszawie na polską ekonomię po II wojnie światowej, „Ekonomia” nr 41/2015, s. 25–57.
  2. ↑ Włodzimierz Brus: Urojenia i rzeczywistość. Prawda o ZSRR. T. 27. Oddział Propagandy Głównego Zarządu Polityczno-Wychowawczego Wojska Polskiego, 1945, seria: Biblioteczka żołnierza.
  3. ↑ Włodzimierz Brus: Polska 1918–1926. Wydawnictwo Głównego Zarządu Politycznego Wojska Polskiego, 1946.
  4. ↑ Podany jako Beniamin Zylberberger. M.P. z 1947 r. nr 52, poz. 369.
  5. ↑ Podany jako Włodzimierz Brus. M.P. z 1947 r. nr 59, poz. 418.
  6. ↑ Tadeusz Rutkowski: Na styku nauki i polityki. Uniwersytet Warszawski w PRL 1944–1989. W: Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego po 1945. Piotr M. Majewski (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016, s. 498. ISBN 978-83-235-1791-7.
  7. ↑ Tadeusz Rutkowski, Na styku nauki i polityki. Uniwersytet Warszawski w PRL 1944–1989, [w:] Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego po 1945, red. Piotr M. Majewski, Warszawa 2016, s. 470.
  8. ↑ Jarosław Szarek. Stasi i jej dziedzictwo. Strażnik komunistycznego systemu. „Arcana”. 4, 2000. 
  9. ↑ j, „Ostatni towarzysz” – wywiad Roberta Mazurka z Kazimierzem Mijalem [online], Tj's Blog, 11 lutego 2013 [dostęp 2019-08-09] (pol.).
  10. ↑ Michał Przeperski, Historia Radia Tirana [online], polityka.pl, 2012 [dostęp 2019-08-09] (pol.).
  11. ↑ Bogdan Góralczyk, Wielki renesans. Chińska transformacja i jej konsekwencje, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2018.
  12. ↑ Anna Applebaum, The Three Lives of Helena Brus, The Sunday Telegraph, 6 grudnia 1998, [dostęp 2010-01-13], October, 1998: Helena Brus is now living in Oxford, again with Wlodzimierz Brus. They met rather spectacularly in 1944, each having thought the other was dead, but remarried only in 1956, after she left the chief of police.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]