Zabród

Zabród

osada
Dwór w Zabrodziu
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	goleniowski
Gmina	Goleniów
Sołectwo	Bolechowo
Liczba ludności (2021)	212
Strefa numeracyjna	91
Kod pocztowy	72-131[2]
Tablice rejestracyjne	ZGL
SIMC	0775630
Położenie na mapie Polski Zabród
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Zabród
Położenie na mapie powiatu goleniowskiego Zabród
Położenie na mapie gminy Goleniów Zabród
53°31′19″N 14°51′00″E/53,521944 14,850000[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Zabród (potocznie: Zabrodzie, Bukowina^[1]; do 1945 niem. Schönwerder^[3]) – osada w województwie zachodniopomorskim, w powiecie goleniowskim, w gminie Goleniów, w sołectwie Bolechowo^[4].

Przyroda i geografia

Osada jest położona ok. 3,5 km na południe od Goleniowa, przy drodze prowadzącej do Bolechowa. Są to tereny Równiny Goleniowskiej, porośnięte lasami Puszczy Goleniowskiej. Nieopodal przepływa rzeka Ina oraz uchodzące do niej Biała Struga i Bielawka. W bezpośrednim sąsiedztwie miejscowości znajduje się leśniczówka Krzewno.

Królewskie Źródło

Na północ od Zabrodu (53°31′37″N 14°50′41″E/53,526944 14,844722) położone jest źródełko zwane Królewskim Źródłem. Tworzy ono niewielki jar i po kilku metrach spływa do Iny^[5]. Jego nazwa pochodzi od nazwiska goleniowskiego aptekarza Alberta Königa (dosł. „król”), który odkrył je w 1915 roku i obmurował kamieniami. Na jednym z nich umieścił swoje nazwisko. Teren został uporządkowany w 2016 roku^[6].

Ochrona przyrody

Przyległe obszary objęto ochroną w ramach użytku ekologicznego „Dolina Rzeki Iny”^[7]. Ponadto w otaczających Zabród lasach znajduje się kilka pomników przyrody:

• buki pospolite^[8][9];
• daglezje zielone^{[10][11][12][13]};

• dęby szypułkowe^[14][15].

Szlaki turystyczne

• Niebieski szlak rowerowy o długości 29 km (Goleniów – Zabród – Bolechowo – Bącznik – Lipa „Anna” w Pucku – Kliniska Wielkie – Rurzyca – Goleniowski Park Przemysłowy – Goleniów)^[6][16];
• Ścieżka edukacyjna „Uroki Doliny Iny” o długości 3,8 km (trasa leśna z 17 tablicami edukacyjnymi prezentująca nadrzeczne łąki oraz starorzecze Iny)^[17].

Historia

Prehistoria

Na terenie osady znaleziono toporek kamienny datowany na epokę neolitu^[18].

Okres niemiecki

Już w XVII wieku istniał w tym miejscu folwark, będący własnością miasta Goleniów^[19][20]. Nosił pierwotnie nazwę Holländerei, co może wskazywać, że osadę założyli koloniści^[21]. W XIX wieku folwark wzięła w użytkowanie wieczyste rodzina Voigtów^[22]. 2 maja 1909 roku liczące 800 morgów dobra nabył Richard Paape z Maskow za kwotę 155 000 marek^[23]. Choć miejscowość pozostawała jego własnością jedynie przez kilka lat, to właśnie w tym okresie dokonano zmiany nazwy na Schönwerder^[24].

Między rokiem 1911 i 1912^[25] folwark przeszedł w ręce radcy Ludwiga Meyera – emerytowanego wojskowego w stopniu porucznika (Oberleutnant) i urzędnika kolonialnego, który powrócił do ojczyzny z Niemieckiej Afryki Wschodniej^[26][27].

W 1921 roku łączna powierzchnia dóbr Schönwerder wynosiła 208 ha. Na tę liczbę składało się 123 ha pól uprawnych i ogrodów, 37 ha łąk, 5 ha pastwisk, 37 ha lasów, 3 ha nieużytków oraz 3 ha wód powierzchniowych. Inwentarz żywy liczył 14 koni, 75 sztuk bydła (w tym 40 krów) i 60 świń. Podatek gruntowy wynosił 1600 marek^[28]. W 1939 roku dobra wyceniano na 83 100 marek Rzeszy. Ich powierzchnia wynosiła 150 ha, z tego 79,5 ha pól i ogrodów, 20 ha łąk, 9 ha pastwisk, 36 ha lasów, 1,5 ha nieużytków oraz 4 ha wód powierzchniowych. Utrzymywano już jedynie 3 konie, 48 bydła w tym 32 krowy oraz 8 świń. Właścicielem pozostawał Ludwig Meyer^[29].

Ostatnim właścicielem majątku przed 1945 rokiem był syn Ludwiga, Hans Meyer^[30].

Okres polski

Po 1945 roku Zabród uznano za część Goleniowa. Osadę wraz z przyległymi lasami ponownie wyłączono z granic miasta z początkiem 1969 roku i włączono w skład gromady Goleniów^[31]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa szczecińskiego.

W Zabrodziu funkcjonowała tuczarnia należąca do Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Mięsnego w Szczecinie^[32].

Współczesność

Dwór

We wsi znajduje się dwór o powierzchni 400 m² zbudowany w stylu neoklasycystycznym na przełomie XIX i XX wieku. Jest to budynek parterowy z użytkowym poddaszem, z dwukondygnacyjnym ryzalitem w osi głównej fasady, założony na rzucie prostokąta, kryty dachem dwuspadowym. W latach 70. XX wieku i w 1982 roku budynek został przebudowany. Obecnie spełnia funkcje mieszkalne. W sąsiedztwie znajdują się zabudowania folwarczne i pojedyncze resztki parku dworskiego^[33].

Mieszkania socjalne

Na przełomie lat 2007 i 2008 gmina wybudowała w Zabrodzie mieszkania socjalne w formie kontenerów. Inwestycja była warta niespełna 800 tys. zł^[34]. Następnie eksmitowano do nich mieszkańców Goleniowa (13 rodzin), którzy nie płacili czynszu za mieszkania komunalne i otrzymali sądowe nakazy eksmisji^[35].

Warunki panujące w kontenerach wywołały kontrowersje w lokalnych mediach – na osobę przypadało jedynie 5 m², mieszkania nie miały odpowiedniej izolacji cieplnej, a ogrzewanie elektryczne okazało się drogie i nieefektywne^[36]. Zdarzało się również, że zamarzała kanalizacja^[37]. Kłopotem była także sama lokalizacja osiedla – mieszkańcy niemający samochodu po wszystkie sprawunki musieli chodzić po kilka kilometrów piechotą^[34][38]. Część dotychczasowych mieszkańców Zabrodu w obawie o wzrost przestępczości skierowała do gminy petycję przeciwko sprowadzaniu nowych rodzin^[38].

Burmistrz Andrzej Wojciechowski w wywiadach z mediami otwarcie przyznawał, że standard mieszkań celowo jest niski. Stwierdzał, że mieszkańcy będą do nich przesiedlani „nie w nagrodę, a za karę”^[39], dlatego warunki powinny być dotkliwe. Perspektywa eksmisji do Zabrodu miała w jego opinii działać jako straszak i skłonić mieszkańców zalegających z opłatami do szybkiego ich uregulowania^[34][38]. Choć budowa osiedla rzeczywiście zmotywowała wielu dłużników do spłaty zaległości, gmina zrezygnowała z budowy kolejnych planowanych kontenerów^[37].

Demografia

Liczba mieszkańców w latach
Źródło: 1817^[40], 1849 (3 domy)^[41], 1871 (3 domy)^[42], 1885 (2 domy)^[43], 1895 (3 domy)^[44], 1905 (3 domy)^[45], 1912^[46], 1928^[21], 1998–2021^[47]

Zobacz też

• Inne miejscowości o nazwie Zabród oraz Zabrodzie.
• Okoliczne miejscowości: Goleniów, Bolechowo, Podańsko, Krzewno (osada leśna).

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 155072
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1580 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
3. M.P. z 1948 r. nr 59, poz. 363
4. AndrzejA. Krause AndrzejA., Wykaz sołectw Gminy Goleniów i osiedli [online], BIP Urząd Gminy i Miasta w Goleniowie, 11 października 2024 [dostęp 2024-10-24]  (pol.).
5. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – nazwy obiektów fizjograficznych – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 252696
6. Szlak rowerowy niebieski [online], WedrujzNami.pl [dostęp 2024-10-24]  (pol.).
7. Użytki ekologiczne [online], Nadleśnictwo Kliniska [dostęp 2024-10-24]  (pol.).
8. Pomnik przyrody [online], Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [dostęp 2024-10-24]  (pol.).
9. Pomnik przyrody [online], Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [dostęp 2024-10-24]  (pol.).
10. Pomnik przyrody [online], Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [dostęp 2024-10-24]  (pol.).
11. Pomnik przyrody [online], Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [dostęp 2024-10-24]  (pol.).
12. Pomnik przyrody [online], Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [dostęp 2024-10-24]  (pol.).
13. Pomnik przyrody [online], Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [dostęp 2024-10-24]  (pol.).
14. Pomnik przyrody [online], Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [dostęp 2024-10-24]  (pol.).
15. Pomnik przyrody [online], Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [dostęp 2024-10-24]  (pol.).
16. JózefJ. Kazaniecki JózefJ., AgnieszkaA. Roszatycka-Krause AgnieszkaA., Goleniów. Rowerem po gminie, Gmina Goleniów, Goleniów .
17. MałgorzataM. Rył MałgorzataM., Ścieżki edukacyjne [online], Nadleśnictwo Kliniska, 29 stycznia 2021 [dostęp 2024-10-24]  (pol.).
18. OttoO. Kunkel OttoO., WalterW. Borchers WalterW., HellmuthH. Bethe HellmuthH., Urgeschichte, Volkskunde, Landesgeschichte und Stadtkultur, kirchliche Kunst, „Baltische Studien”, 40, 1938, s. 321  (niem.).
19. Verpachtung der Holländerei, Archiwum Państwowe w Szczecinie, jednostka 65/196/0/6/431, 1695–1738  (niem.). Brak numerów stron w książce
20. Ludwig WilhelmL.W. Brüggemann Ludwig WilhelmL.W., Ausführliche Beschreibung des gegenwärtigen Zustandes des Königl. Preussischen Herzogthums Vor- und Hinter-Pommern. T. 1, welcher ausser der allgemeinen Einleitung die Beschreibung des Preussischen Vorpommern enthält, Stettin: H. G. Effenbart, 1779, s. 178  (niem.).
21. Nowakowski 2002 ↓, s. 2.
22. Die Aufnahme einer letztwilligen gegenseitigen Disposition von den Pächter Christian Friedrich Voigt'schen Eheleute auf der Hollanderei, Archiwum Państwowe w Szczecinie, jednostka 65/148/0/4.21/1754, 1826–1831  (niem.). Brak numerów stron w książce
23. Gollnow, „Gartzer Zeitung”, 52, 4 maja 1909, s. 3  (niem.).
24. Nazwa notowana w 1911 roku: Gollnow, „Beilage zur Schlawer Zeitung”, 243, 1911, s. 2  (niem.).
25. Deutsche Landwirtschafts-Gesellschaft, Neue Mitglieder, „Neue Mitteilungen für die Landwirtschaft”, 27, 1912, s. 33  (niem.).
26. Ludwig Meyer [online], Personen in Deutsch-Ostafrika [dostęp 2024-08-22]  (niem.).
27. Ludwig Meyer mit Frau Ella [online], Personen in Deutsch-Ostafrika [dostęp 2024-08-22]  (niem.).
28. JuliusJ. Ernst JuliusJ., Niekammer’s Landwirtschaftliches Güter-Adreßbuch Pommern, t. 1, Leipzig 1921, s. 58  (niem.).
29. H.H. Seeliger H.H., Landwirtschaftliches Adreßbuch der Provinz Pommern, t. 1, Leipzig 1939, s. 119  (niem.).
30. KurtK. Winckelsesser KurtK., Genealogisches Handbuch bürgerlicher Familien. Pommersches Geschlechterbuch, t. 8, Limburg an der Lahn: C. A. Starke, 1971, s. 188  (niem.).
31. Dz.U. z 1968 r. nr 42, poz. 297
32. Przetarg, „Kurier Szczeciński”, R. 19, nr 70, wyd. AB, 1963, s. 4  (pol.).
33. Treść dostępna na wolnej licencji CC BY-SA 3.0: MaciejM. Burdzy MaciejM., Dwór (Zabród) [online], Encyklopedia Pomorza Zachodniego Pomeranica.pl [dostęp 2024-10-24]  (pol.).
34. AgnieszkaA. Tarczykowska AgnieszkaA., Skazani na życie w baraku [online], Głos Szczeciński, 14 listopada 2007 [dostęp 2024-08-23]  (pol.).
35. PawełP. Palica PawełP., Eksmitowani zamieszkali w kontenerach [online], Radio Szczecin, 2 kwietnia 2008 [dostęp 2024-08-23]  (pol.).
36. Ciepło i taniej [online], Goleniowska.com, 8 lutego 2010 [dostęp 2024-08-23]  (pol.).
37. CezaryC. Martyniuk CezaryC., Nie płacisz, lądujesz w baraku – straszak podziałał... [online], Kurier Szczeciński, 26 stycznia 2016 [dostęp 2024-08-23]  (pol.).
38. Zimę spędzą w kontenerach [online], Goleniów.net.pl, 16 października 2007 [dostęp 2024-08-23]  (pol.).
39. PawełP. Palica PawełP., Wioska dla eksmitowanych pod Goleniowem [online], Radio Szczecin, 26 listopada 2007 [dostęp 2024-08-23]  (pol.).
40. Ortschafts-Verzeichnisß des Regierungs-Bezirks Stettin nach der neuen Kreis-Eintheilung vom Jahr 1817: nebst alphabetischem Register, Stettin: Carl Wilhelm Struck, 1817, karta 86  (niem.).
41. Eugen Hugo TheodorE.H.T. Huhn Eugen Hugo TheodorE.H.T., Topographisch-statistisch-historisches Comptoir-Amts-, Post-, Reise- und Zeitungs-Lexikon von Deutschland, Druck und Verlag des Bibliographischen Instituts in Hildburghausen, 1849, s. 272  (niem.).
42. Königlich Preußisches Statistisches Bureau, Die Gemeinden und Gutsbezirke des Preussischen Staates und ihre Bevölkerung. 3, Die Gemeinden und Gutsbezirke der Provinz Pommern und ihre Bevölkerung: nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1. December 1871, Berlin: Verlag des Königlichen Statistischen Bureaus, 1874, s. 53  (niem.).
43. Königlich Preußisches Statistisches Bureau, Gemeindelexikon für die Provinz Pommern: auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1885 und anderer amtlicher Quellen, Berlin: Verlag des Königlichen Statistischen Bureaus, 1888, s. 61  (niem.).
44. Königlich Preußisches Statistisches Bureau, Gemeindelexikon für die Provinz Pommern: auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 2. Dezember 1895 und anderer amtlicher Quellen, Berlin: Verlag des Königlichen Statistischen Bureaus, 1898, s. 60  (niem.).
45. Königlich Preußisches Statistisches Landesamt, Gemeindelexikon für die Provinz Pommern: auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1905 und anderer amtlicher Quellen, Berlin: Verlag des Königlichen Statistischen Landesamts, 1908, s. 92  (niem.).
46. Meyers Orts und Verkehrs-Lexikon Des Deutschen Reichs, t. 1. Band, Leipzig-Wien: Bibliographisches Institut, 1912, s. 591  (niem.).
47. Osada Zabród (zachodniopomorskie) [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-08-22]  (pol.).

Bibliografia

• MikołajM. Milewski MikołajM., Legenda o Królewskim Źródle [online], 2020, s. 10–13 .
• CezaryC. Nowakowski CezaryC., Zabród. Leśniczówka – Zagroda. Karta biała, Szczecin: BSiDK, 2002  (pol.).