Zakawie

Zakawie

Osiedle historyczne, obecnie ulica Dąbrowy Górniczej
Widok na Zakawie od strony południowej
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miasto	Dąbrowa Górnicza
Data założenia	lata 20. XIX w.
W granicach Dąbrowy Górniczej	1975
Wysokość	300 m n.p.m.
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	42-530
Tablice rejestracyjne	SD
Położenie na mapie Dąbrowy Górniczej Zakawie
Położenie na mapie Polski Zakawie
Położenie na mapie województwa śląskiego Zakawie
50°18′52″N 19°20′16″E/50,314444 19,337778
Multimedia w Wikimedia Commons

Zakawie – dawna kolonia wchodząca w skład Strzemieszyc Małych, położona pomiędzy Strzemieszycami a Sławkowem, tworząca osadę złożoną z ulicy Zakawie w Dąbrowie Górniczej, na północ od drogi krajowej nr 94. Oddalone o 11,7 km od centrum miasta^[1], 4,4 km od Sławkowa. Nazwa oznacza osadę położoną za miejscowością Kawa^[2]. Zakawie jest osadą historyczną, przysiółkiem Strzemieszyc Małych^[3], oddalonym o 3 km od centrum dzielnicy^[4]. Nie jest wyodrębnione w jej strukturze jako jednostka pomocnicza niższego rzędu. Tworzy jednak ciągle zwarty i odizolowany ciąg zabudowy obejmujący ulicę o tej samej nazwie. Powstało w latach 20. XIX wieku jako osada górnicza, w związku z rozwojem kopalni galmanu „Leonidas” (w bliskim sąsiedztwie działały również kopalnie galmanu „Anna” i „Kawia Góra”). Działalność górnicza na terenie obecnego Zakawia sięga jednak dużo odleglejszych czasów. Wydobywano tu kruszec przynajmniej w XVI wieku^[5]. Przy drodze między kopalniami „Kawia Góra” i „Leonidas” wybudowano w Zakawiu kapliczkę pod wezwaniem św. Antoniego (1851). W związku z likwidacją w drugiej połowie XIX w. miejscowych kopalń galmanu ludność znajdowała zatrudnienie w zakładach przemysłowych sąsiednich miejscowości oraz zajmowała się rolnictwem. Przynależność administracyjna i parafialna tożsama z przynależnością całych Strzemieszyc Małych (parafia Matki Boskiej Szkaplerznej w Strzemieszycach Małych). Od kilku lat przy kapliczce św. Antoniego odprawiane są przez proboszcza parafii w Strzemieszycach Małych msze święte^[6]. Wchodząc w skład gminy olkusko-siewierskiej osada znajdowała się w latach 1867–1914 bezpośrednio na granicy guberni piotrkowskiej i kieleckiej; w latach 1945–1975 na granicy między województwem śląskim (później katowickim) i krakowskim. Według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego z 1895 (t. XIV) Zakawie liczyło 23 domostwa i 257 mieszkańców. W osadzie zachowało się do dzisiaj kilka drewnianych budynków, stanowiących typowy przykład przedwojennej zagłębiowskiej architektury wiejskiej^[7]. Od strony północnej do osady przylega bezpośrednio terminal stacji kolejowej Dąbrowa Górnicza Towarowa. W latach 70. XX w. pomiędzy jej bocznicami a osadą istniały hotele robotnicze Przedsiębiorstwa Robót Kolejowych (PRK) nr 9 z Krakowa. Zabudowania te w latach osiemdziesiątych mieściły jednostkę wojskową. Obecnie po większości z nich pozostały jedynie fundamenty. Przez Zakawie przepływa rzeka Rakówka. Zaczęła ona tutaj płynąć w latach 70. XX wieku, w związku ze zmianą stosunków wodnych wywołaną budową Huty Katowice. Początkowo źródło rzeki znajdowało się na wschód od ulicy, w miejscu okresowo wysychającego źródełka i oczka wodnego, stanowiących pozostałość po płuczce galmanu pod nazwą „Bobrek”^[8]. Okolice tego źródła znajdują się obecnie pod ochroną jako użytek ekologiczny „Źródliska w Zakawiu”, obejmujący obszar 1,69 ha^[9]. Źródło znajduje się u podnóża wzgórza Gieraska (340 m n.p.m.), na wysokości 302 m n.p.m. Wypływa z niego woda wapniowo-magnezowa. Obok cennych biocenoz źródliskowych na terenie „Źródlisk w Zakawiu” zachowały się fragmenty muraw kserotermicznych i łąk trzęślicowych z udziałem rzadkich chronionych gatunków roślin. Spośród występujących gatunków kręgowców aż 31 znajduje się pod ochroną gatunkową.

Komunikacja

Komunikacja autobusowa obsługiwana jest przez linię 984 Zarządu Transportu Metropolitalnego^[10].

Numer linii Trasa podstawowa 984 Mydlice Pętla - Centrum - Reden - Strzemieszyce - Strzemieszyce Zakawie Kapliczka

Do 9 listopada 2022r. linię obsługiwał: PKM Sosnowiec a od 10 listopada 2022r. linię obsługuje: Konsorcjum (PKS Gostynin, PKS Tarnobrzeg) do chwili obecnej.

Ulica objęta II. standardem zimowego utrzymania dróg^[11].

Najbliższa osobowa stacja kolejowa to oddalona o 2,7 km Dąbrowa Górnicza Wschodnia^[12].

Galeria obrazów

• 
  Zabytkowy dom
• 
  Drzwi domu przy ul. Zakawie 5
• 
  Kapliczka św. Antoniego
• 
  Ławeczki przy kapliczce św. Antoniego
• 
  Rzeka Rakówka płynąca w kierunku drogi krajowej nr 94
• 
  Opustoszały budynek w kompleksie dawnych hoteli robotniczych
• 
  Fundamenty po dawnym budynku hotelowym
• 
  Użytek ekologiczny „Źródliska w Zakawiu”
• 
  Tablica informacyjna użytku ekologicznego „Źródliska w Zakawiu”

Przypisy

1. Mapa w serwisie maps.google.com. [dostęp 2009-01-12]. (pol.).
2. W. Dzikowski, D. Kopertowska: Toponimia Kielc, PWN 1976, s. 54
3. Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim, wyd. nakładem Komitetu Przewodnika po Zagłębiu Dąbrowskim w Sosnowcu, 1939 r., s. 42-43.
4. Mapa w serwisie maps.google.com. [dostęp 2009-11-07]. (pol.).
5. J. Przemsza-Zieliński: Srebrne Strzemieszyce [1]
6. A. Rybak: Z dziejów parafii i życia religijnego w Strzemieszycach Małych, w: J. Kmiotek, D. Kmiotek, A. Rybak (red.), Echo dawnych Strzemieszyc, cz. VI, Dąbrowa Górnicza 2001, s. 44 (56).
7. Przykłady w D. Kmiotek, J. Kmiotek: Echo dawnych Strzemieszyc, cz. V, Dąbrowa Górnicza 2001, s. 16-17.
8. Archiwum Państwowe Katowice - Archiwum Górnicze Dąbrowskie (AGD), sygn. 370, cyt. za: A. Rybak, A. J. Wójcik: Górnictwo galmanu na terenie Strzemieszyc w XIX wieku, w: P. P. Zagożdżon, M. Madziarz (red.), Dzieje górnictwa - element europejskiego dziedzictwa kultury, t. 2, Wrocław 2009, s. 294.
9. Uchwała Rady Miejskiej w Dąbrowie Górniczej nr XXX/574/2004 z dnia 25 sierpnia 2004 roku w sprawie ustanowienia pomnika przyrody, Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego z 2004 nr 94, poz 2634.
10. Rozkład jazdy
11. Zarządzenie Nr 1848/09 Prezydenta Miasta Dąbrowa Górnicza z dnia 16.10.2009 [2]
12. Mapa w serwisie maps.google.com. [dostęp 2009-01-12]. (pol.).

Bibliografia

• Zofia Boda-Krężel: Ruch oporu w Rejencji Katowickiej, 1939–1945, Warszawa 1972, s. 243, 245.
• Bronisław Chlebowski (red.): Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XIV, Warszawa 1895, s. 295.
• Władysław Dzikowski, Danuta Kopertowska: Toponimia Kielc, PWN 1976, s. 54.
• Dariusz Kmiotek, Jan Kmiotek: Echo dawnych Strzemieszyc, cz. V, Dąbrowa Górnicza 2001, ISBN 83-909050-9-4.
• Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim, wyd. nakładem Komitetu Przewodnika po Zagłębiu Dąbrowskim w Sosnowcu, 1939 r., s. 42-43.
• Arkadiusz Rybak: Z dziejów parafii i życia religijnego w Strzemieszycach Małych, w: Jan Kmiotek, Dariusz Kmiotek, Arkadiusz Rybak (red.), Echo dawnych Strzemieszyc, cz. VI, Dąbrowa Górnicza 2001, ISBN 83-917750-2-X, s. 44.
• Jan Przemsza-Zieliński: Srebrne Strzemieszyce [3]

Linki zewnętrzne

• Zakawie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 295 .