Zamieszki w Bośni i Hercegowinie

Zamieszki w Bośni i Hercegowinie (2014)

Państwo	Bośnia i Hercegowina[1]
Początek wystąpień	3 lutego 2014
Koniec wystąpień	10 lutego 2014
Ranni	ponad 371[2][3][4]
Aresztowani	38[5]
Przyczyny wystąpień	duże bezrobocie, przekroczenia uprawnień przy prywatyzacji spółek publicznych, brutalność policji
Charakter wystąpień	zamieszki, demonstracje, obywatelskie nieposłuszeństwo
brak współrzędnych
Multimedia w Wikimedia Commons

Zamieszki w Bośni i Hercegowinie nazywane też Bośniacką Wiosną^[6][7][8][9] rozpoczęły się 3 lutego 2014 w mieście Tuzla w północnej części kraju, lecz szybko rozprzestrzeniły się na inne miasta Bośni i Hercegowiny. Niektóre z tych miast to Sarajewo, Zenica, Mostar, Banja Luka, Jajce, Brczko, Bihać, Prijedor^[10], Travnik, Bugojno, Donji Vakuf, Kakanj, Visoko, Gračanica, Sanski Most, Cazin, Živinice, Goražde, Orašje, Srebrenik, Bijeljina^[11] Prozor i Tešanj^[12]. Zamieszki wybuchły z przyczyn społecznych. Celem protestujących było m.in. obalenie rządu^[13][14] i były największymi protestami społecznymi od zakończenia wojny w Bośni^[15].

Przyczyny wystąpień

Po II wojnie światowej Tuzla stała się ważnym ośrodkiem przemysłowym i kulturalnym Jugosławii. W pierwszej dekadzie XXI wieku cztery przedsiębiorstwa państwowe uległy prywatyzacji, m.in. fabryka mebli i fabryka proszku do prania. Nowi właściciele sprzedali aktywa, przestali wypłacać pensje pracownikom i ogłosili upadłość. Setki ludzi straciło pracę w kraju, w którym bezrobocie sięga i tak 27–44%^[16]. Stopa bezrobocia w Bośni i Hercegowinie, kraju o ludności 3,8 mln osób, wynosi około 44%. Oficjalne dane to 27,5%, ale kolejne 20% pracuje w tzw. szarej strefie. Średnia płaca w Bośni i Hercegowinie wynosi 420 euro (w przeliczeniu), a 20% mieszkańców żyje poniżej granicy ubóstwa^[17].

Protesty

Tuzla

3–5 lutego

Protesty rozpoczęły się 3 lutego 2014 w mieście Tuzla i miały przebieg pokojowy^[18]. Następnego dnia setki demonstrantów głównie z dużych firm takich jak Dita, Polihem, Guming i Konjuh starli się z policją w pobliżu budynku administracyjnego, domagając się odszkodowania i żądając od urzędników natychmiastowej reakcji^[19]. Demonstranci oskarżyli lokalnych urzędników o umożliwienie kilku byłym państwowym firmom ogłoszenia upadłości w roku 2000 i 2008. Następstwem ogłoszenia upadłości przez firmy były setki bezrobotnych^[20].

W tym samym tygodniu protesty rozpoczęły się w różnych miastach Bośni i Hercegowiny, m.in. Bihaću, Mostarze, Zenicy, Kakanj i w stolicy kraju – Sarajewie^[21].

Z powodu ostatnich zamknięć fabryk i firm w Tuzli, przynajmniej 600 protestujących próbowało szturmować budynek miastowego samorządu, oskarżając władze o dopuszczanie do upadłości przedsiębiorstw państwowych po ich prywatyzacji^[22]. Niektórzy z protestujących rzucali jajkami, racami i kamieniami w okna budynku, a także podpalili opony na ulicy, blokując ruch w centrum miasta. Policja jednak zmusiła demonstrantów do wycofania się i otoczyła kordonem budynek administracji^[23][24].

Protestujący zebrali się przed budynkiem administracyjnym kantonu, żądając odszkodowań, zwrotu pieniędzy z opieki zdrowotnej i wypłaty emerytur po sprywatyzowanych firmach, które zbankrutowały. Niektórzy protestujący starli się z policją, próbując wejść do budynku, a także podpalili pojemniki na śmieci oraz opony^[19]. Ranne zostały 22 osoby, w tym 17 policjantów, a 24 osoby aresztowano^{[25][26][27][28]}.

Protestujący byli oburzeni brutalnością policji. Następnego dnia (6 lutego) liczba protestujących znacznie wzrosła, do 6000 osób, które zgromadziły się przed budynkiem administracyjnym kantonu. Około 100 policjantów został rannych, z czego większość z powodu obrażeń od kamieni rzucanych przez demonstrantów. 20 protestujących zostało lekko rannych, 27 zostało aresztowanych, a 11 samochodów zniszczonych^[29].

6 lutego

6 lutego protesty rozprzestrzeniły się na inne miasta Bośni i Hercegowiny. Początkowo ludzie chcieli okazać solidarność z mieszkańcami Tuzli. W stolicy kraju, Sarajewie, protestujący starli się z policją i zablokowali ruch w centrum miasta^[30]. Czterech policjantów zostało hospitalizowanych^[31][13]. W Mostarze około 200 osób zablokowało ruch w mieście, a w Zenicy około 150 mieszkańców protestowało przed siedzibą lokalnych władz^[32]. Jeden w protestujących w Zenicy powiedział: „Dzisiaj walczymy za Tuzlę, jutro walczymy za nas wszystkich”^[33]. Protesty wybuchły także m.in. w miastach Bihać i Tešanj^[34].

27 osób, które aresztowano dzień wcześniej, zostały zwolnione^[35]. Po raz pierwszy od początku protestów policja użyła gazu łzawiącego^[36], przez co ponad 20 osób zostało hospitalizowanych^[37]. Szkoły w całej Tuzli zostały zamknięte. Mieszkańcy krzyczeli obelgi i oblewali policjantów wodą^[14]. Starsi mieszkańcy uderzali w garnki z okien i balkonów^[38].

7 lutego

Widok siedziby kantonu tuzlańskiego dzień po protestach, 8 lutego 2014.

7 lutego ludzie zaczęli się gromadzić w tych samych miastach co wcześniej i w ponad 20 innych największych miastach kraju. Według oficjalnych danych rannych zostało 130 osób, w tym 104 policjantów^[39]. Podczas zamieszek burmistrz miasta Brczko został na krótko wzięty przez demonstrantów jako zakładnik, a następnie zwolniony^[40].

8 lutego

Przez godziny poranne tłumy zebrały się m.in. w miastach: Brczko, Mostar, Banja Luka, Jajce, Bihać, Doboj, Prijedor, Travnik, Bugojno, Donji Vakuf, Kakanj, Visoko, Gračanica, Sanski Most, Cazin, Živinice, Goražde, Orašje, Srebrenik, Bijeljina, Prozor i Tešanj^[10]. 8 lutego zamieszki zostały zatrzymane i zmieniły się w pokojowe protesty. Na ulicach rozpoczęto sprzątanie^[41][42][43].

Zenica

Protesty w Zenicy 7 lutego 2014.

Protestujący w Zenicy przedarli się przez kordon policji i podpalili budynek lokalnych władz oraz samochody koło budynku^[2]. 7 lutego 2014 władze kantonu zenicko-dobojskiego zaproponowały rezygnację na następnym posiedzeniu^[44].

Sarajewo

7 lutego

W centrum Sarajewa demonstranci podpalili siedzibę kantonu sarajewskiego, po czym policja użyła gazu łzawiącego i gumowych kul. Protestujący próbowali też wejść do siedziby prezydium Republiki Bośni i Hercegowiny, lecz policja użyła armatek wodnych^[45].

W pobliżu gmachu Prezydium Republiki Bośni i Hercegowiny protestujący podpalili kilka samochodów policyjnych^[21]. Budynek także był mocno uszkodzony z powodu podpalenia dwóch pięter i piwnicy, w której spłonęły dokumenty z czasów Austro-Węgier i dwudziestolecia międzywojennego^[46]. Demonstranci podpalili także i obrzucili kamieniami siedzibę gminy Centar^[21].

8 lutego

Pokojowe protesty, w których wzięło udział co najmniej 200 osób, były kontynuowane 8 lutego o godzinie 16.00, a protestujący domagali się uwolnienia aresztowanych dzień wcześniej demonstrantów. Wezwali także do dalszego pokojowego protestowania, by zmusić rząd do ustąpienia^[47].

Bihać

7 i 8 lutego blisko 3000 ludzi zebrało się przed budynkiem administracji i domagało się dymisji władz kantonu uńsko-sańskiego^[48].

Dymisje

• Premier kantonu tuzlańskiego Sead Čaušević^[49]
• Cała władza kantonu zenicko-dobojskiego
• Premier kantonu sarajewskiego Suad Zeljković^[50]

Szkody materialne

Koszty odbudowy infrastruktury nie są jeszcze znane^[51][52]. Szacunkowo koszty we wszystkich miastach będą wynosić 50 mln KM (w przeliczeniu 25,5 mln €)^[53]. Wiele dokumentów historycznych zostało zniszczonych po podpaleniu Archiwum Bośni i Hercegowiny. Według archiwisty Siniša Domazet pochodziły głównie z czasów austriackiego panowania w Bośni^[54].

Reakcje

Krajowe

• Bośnia i Hercegowina: 7 lutego 2014 premier Federacji Bośni i Hercegowiny Nermin Nikšić na konferencji prasowej oskarżył chuliganów o tworzenie chaosu^[14].

Międzynarodowe

• Unia Europejska: Rzecznik komisarza ds. rozszerzenia i polityki sąsiedztwa Štefan Füle wezwał demonstrantów i policjantów do nieuciekania się do przemocy^[55].
• Austria: Wysoki Przedstawiciel dla Bośni i Hercegowiny Valentin Inzko powiedział, że Austria, jak i Unia Europejska zwiększy liczbę żołnierzy w Bośni, jeśli sytuacja się pogorszy^[56].
• Chorwacja: Chorwacja wezwała do natychmiastowego zaprzestania przemocy w Bośni i Hercegowinie. Chorwackie ministerstwo spraw zagranicznych i europejskich w oświadczeniu podało „Z niepokojem obserwujemy przebieg wydarzeń w Bośni i Hercegowinie oraz wzywamy do pilnego zaprzestania konfliktów i przemocy. Wzywamy wszystkie strony do ustalenia wzajemnego porozumienia, ponieważ Europejska, stabilna i prosperująca Bośnia i Hercegowina jest w interesie wszystkich jej obywateli. Bośnia i Hercegowina ma perspektywę bycia członkiem Unii Europejskiej i powinna rozwiązać konflikty w swojej duszy.”^[57]

Prezydent Chorwacji Ivo Josipović skomentował sytuację w Bośni i Hercegowinie będąc na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w Soczi. „Życzę naszym sąsiadom i przyjaciołom uspokoić obecną sytuację tak szybko jak to możliwe. Najważniejsze, że wszystkie problemy społeczne można rozwiązać w ramach instytucji demokratycznych i mam nadzieję, że tak będzie też w przypadku Bośni i Hercegowiny.”^[58]

„Bośnia i Hercegowina w przeciwieństwie do niektórych trudnych przypadków w tej chwili ma gwarantowaną perspektywę europejską; ma potwierdzoną drogę w kierunku integracji europejskiej. Myślę, że nawet z wszystkimi trudnościami jest coś, co ma szerokie poparcie wśród obywateli i jest to kierunek rozwoju Bośni i Hercegowiny, a więc myślę, że konieczne będzie znalezienie metody komunikacji tak szybko jak to możliwe.” powiedziała chorwacka minister spraw zagranicznych Vesna Pusić. Dodała, że będzie rozmawiać o sytuacji w Bośni i Hercegowinie 10 lutego na spotkaniu ministrów spraw zagranicznych w Brukseli^[58].

Poseł Parlamentu Europejskiego Davor Stier także skomentował sytuację w Bośni i Hercegowinie: „Kiedy ludzie w Mostarze rzucają rzeczy w ogień i krzyczą ‘To jest Bośnia!’ to bardzo przypomina czetników w agresji przeciw Chorwacji krzyczących ‘To jest Serbia!’. Gdy Zlatko Lagumdžija oskarża Parlament Europejski za ustawy przeciw centralizmowi jak bardzo centralistyczne są elity przeciw europejskiemu projektowi pokojowemu. Chorwacja i UE nie mogą być bierne wobec tej spirali przemocy w Bośni i Hercegowinie. Nadszedł czas aby pokazać pozycję lidera. Koniec centralizmu! Koniec przemocy! To czas na europejską drogę Bośni i Hercegowiny.”^[58]

Zobacz też

• Wojna w Bośni i Hercegowinie
• Układ w Dayton
• Ustrój polityczny Bośni i Hercegowiny

Przypisy

1. More than 130 hurt in anti-government protests in Bosnia. Reuters, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
2. Bosnia Rocked by Third Day of Protest Unrest. Balkan Insight, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
3. Foto: 50ak povrijeđenih u Zenici. Zenicablog, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-09)]. (bośn.).
4. KCUS: 121 osoba zatražila liječničku pomoć. klix.ba, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
5. MUP HNŽ-a: Privedeno 38 huligana, pet zadržano u pritvoru. hercegovina.info, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (bośn.).
6. Protests Over Government and Economy Roil Bosnia. The New York Times, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
7. Bosnian protests: A Balkan Spring?. BBC News, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
8. BBC: Nazire li se balkansko proljeće?. avaz.ba, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-21)]. (bośn.).
9. Trwa „bośniacka wiosna”. Gwałtowne zamieszki na ulicach wielu miast. Telewizja Republika, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-10]. (pol.).
10. Oko 50 ljudi okupilo se na protestima u Prijedoru. avaz.ba, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-21)]. (bośn.).
11. Mirni protesti u Bijeljini. haber.ba, 9 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-22)]. (bośn.).
12. Hiljade građana na ulicama. avaz.ba, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-21)]. (bośn.).
13. Thousands turn out for second day of Bosnian anti-government protests. euronews, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-07)]. (ang.).
14. Dismal outlook in Bosnia prompts violent protest. dw.de, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
15. The ‘Bosnian Spring’ Starts With a Bang. Balkan Insight, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
16. Factory closures trigger clashes in Bosnia. euronews, 5 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-07)]. (ang.).
17. Bosnia and Herzegovina: 130 injured as police disperece protests with tear gas. The Voice of Russia, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
18. Dvadesetak povređenih na protestu radnika u Tuzli, provaljeno u zgradu Vlade. Blic Online, 5 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (serb.).
19. Redundant Bosnian Workers Protest in Tuzla. Balkan Insight, 5 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
20. Unpaid Bosnian workers clash with police. Business Week, 5 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
21. Razišli se demonstranti u Sarajevu, Tuzli, Mostaru, Bihaću i Zenici. Vijesti.ba, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (bośn.).
22. Six protesters, 12 police injured in BiH demonstration. Shanghai Daily, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (ang.).
23. TUZLA NA NOGAMA: Radnici okupirali zgradu vlade, policija hapsi i rastjeruje!. Slobodna Bosna, 5 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (bośn.).
24. Nemiri u Tuzli, među 10 povređenih i policajci. novosti.rs, 5 lutego 2014. [dostęp 2014-02-08]. (serb.).
25. U Tuzli masovni prosvjedi, radnici optužuju lokalnu vlast za propast tvrtki. glas-slavonije.hr, 5 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (chorw.).
26. Tuzla: Kamenjem na Vladu, sukob sa policijom. glassrpske.com, 5 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (serb.).
27. Protesters, police clash over factory closures in Bosnian town. Reuters, 5 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
28. Tuzla: U revolucionarnom prosvjedu 20-ak ozlijeđenih. tportal.hr, 5 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (chorw.).
29. 6 protesters and 12 policemen injured in a manifestation from Bosnia. trm.md, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
30. Bosnia protests spread to other cities as widespread discontent rages in election year. Fox News, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
31. Bosnia protesters attack presidency building. Al Jazeera English, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
32. Mirno se razišli demonstranti u Mostaru. 24sata.info, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-23)]. (bośn.).
33. Zeničani okončali proteste i poručili: Danas smo se borili za Tuzlu, a sutra za sve nas. 24sata.info, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-23)]. (bośn.).
34. New Protest Clashes Erupt in Bosnia’s Tuzla. Balkan Insight, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
35. New Protest Clashes Erupt in Bosnia’s Tuzla. Chicago Tribune, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-07)]. (ang.).
36. Bosnian Police Use Tear Gas As More Unrest Rocks Tuzla. Radio Free Europe Radio Liberty, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
37. Bosnia privatization protests reach other cities. The Washington Post, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-07)]. (ang.).
38. Bosnian anti-corruption protests spread to Sarajevo. dw.de, 6 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
39. Anti-government protests turn violent in Bosnia. France24, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
40. Violent Anti-Govt Protests Spread Across Bosnia. abc News, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
41. Bosnian Protesters Accuse Police of Brutality. abc News, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
42. Bosnia draws back from unrest, protesters vow to persist. Reuters, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
43. Bosnia clear-up begins after Sarajevo and Tuzla protests. BBC News, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
44. Government of Zenica-Doboj Canton Resigned!. Sarajevo Times, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
45. Tear gas and water cannon used to disperse Bosnia protests. The Irish Times, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
46. Presidency building under fire as Bosnia protests continue. dw.de, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
47. Okončani protesti u Sarajevu, nastavak sutra u 12 sati. klix.ba, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (bośn.).
48. Krajina dala ultimatum Lipovači: Želimo ostavku do večeras. klix.ba, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (bośn.).
49. Anti-govt protests spread across Bosnia. World Bulletin, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
50. Premijer KS Suad Zeljković podnio ostavku!. klix.ba, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (bośn.).
51. Pogledajte kako izgledaju ulice Sarajeva nakon jučerašnjih protesta. klix.ba, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (bośn.).
52. Vatrogasci: Sve je podsjećalo na '92. godinu, žrtvovali smo živote. klix.ba, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (bośn.).
53. Klix.ba u zgradi Predsjedništva BiH: Demonstranti su uništavali i svečani salon. klix.ba, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (bośn.).
54. Ekskluzivne fotografije iz unutrašnjosti Arhiva BiH: Šteta je nenadoknadiva!. klix.ba, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (bośn.).
55. Bosnia rocked by third day of anti-government unrest. euractiv.com, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (ang.).
56. Inzko: Moguće slanje trupa EU ukoliko situacija u BiH eskalira. klix.ba, 9 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. (bośn.).
57. Hrvatska poziva na prekid nasilja i dijalog u BiH. vijesti.hrt.hr, 7 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-22)]. (chorw.).
58. BiH: Programirani kaos ili spontana reakcija?!. vijesti.hrt.hr, 8 lutego 2014. [dostęp 2014-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-22)]. (chorw.).